تزریق سیکلوفسفامید برای درمان انواع سرطان

موارد مصرف و تزریق سیکلوفسفامید

تزریق سیکلوفسفامید برای درمان سرطانها از جمله انواع سرطانهای خون مانند لوسمی و لنفوم و سرطان مثانه، آدنوکارسینومای تخمدان، سرطان پستان، ریه، آندومتر، نوروبلاستوم، رتینوبلاستوم، سارکوم یوئینگ و تومور ویلمز تجویز می شود. برای درمان بیماریهای خودایمنی و عوارض شدید خارج مفصلی آرتریت روماتوئید مانند عوارض ریوی، چشمی و واسکولیت نیز ممکن است سیکلوفسفامید تجویز شود.

این دارو معمولا در ترکیب با داروهای دیگر استفاده می شود٬ همچنین ممکن است برای درمان مشکلات کلیوی خاص (سندرم نفروتیک) در کودکان و یا برای دیگر شرایطی که پزشک شما تشخیص می دهد مورد استفاده قرار گیرد.

نام های تجاری سیکلوفسفامید: Cytoxan، neosar ، Procytax

مکانیسم اثر تزریق سیکلوفسفامید

اثربخشی سیتوتوکسیک سیکلوفسفامید از طریق دو متابولیت فعال آن صورت می گیرد. این متابولیت ها به عنوان داروهای آلکیله کننده عمل می کنند و با ایجاد اتصال متقاطع بین دو رشته مولکولی DNA، از تقسیم سلولی جلوگیری می کند. این مسئله موجب عدم تعادل در رشد سلول و در نتیجه مرگ آن می شود. همچنین، سیکلوفسفامید دارای فعالیت قابل توجه تضعیف کننده سیستم ایمنی است.

سیکلوفسفامید با آلکیله کردن DNA مانند سایر عوامل آلکیله کننده یک گروه آلکیل (CnH2n+1) را به مولکول DNA پیوند میدهد و با این روش مانع همانندسازی DNA می شود.

فارماکوکینتیک تزریق سیکلوفسفامید

جذب

در مقادیر 100 میلی گرم یا کمتر، تقریباً به طور کامل از دستگاه گوارش جذب می شود. در صورت مصرف مقادیر بیشتر (mg 300)، تقریباً 75 درصد دارو جذب می شود.

پخش

در سراسر بدن انتشار می یابد، هر چند در بزاق دهان، عرق و مایع سینوویال، تنها مقادیر بسیار کمی یافت شده است. غلظت آن در مایع مغزی ـ نخاعی (CSF) بسیار کمتر از آن است که بتوان دارو را برای درمان لوسمی مننژی به کار برد. متابولیت های فعال این دارو حدود 50 درصد به پروتئین های پلاسما پیوند می یابند.

متابولیسم

به وسیله آنزیم های میکروزومی کبد متابولیزه و به شکل فعال خود تبدیل می شود. فعالیت این متابولیت ها با متابولیزه شدن و تبدیل آنها به شکل غیرفعال خاتمه می یابد.

دفع

سیکلوفسفامید و متابولیت های آن عمدتاً از طریق ادرار دفع می شوند (حدود 30-15 درصد سیکلوفسفامید به صورت تغییر نیافته دفع می شود). نیمه عمر حذف پلاسمایی این دارو بین 3 تا 12 ساعت می باشد.

مقدار و نحوه مصرف سیکلوفسفامید

بزرگسالان: از راه خوراكی يا تزريق عضلانی، مقدار mgkg 50 -40 به صورت تك دوز يا در 5-2 دوز منقسم طی 5-2 روز مصرف می شود. و به دنبال آن، مقدار نگهدارنده تعيين می شود. از راه خوراكی، مقدار mgkgday 5-1 به مدت 10 روز مصرف و بعد از آن، مقدار نگهدارنده تعيين می شود. دوز نگهدارنده mgkgday 5-1 از راه خوراكی، mgkg 15-10 از راه تزريق وريدی هر 10-7 روز يا mgkg 5-3 از راه تزريق وريدی دو بار در هفته است.

كودكان: از راه خوراكی مقدار mgkgday 8-2 يا مقدار mg day 60-250 مصرف می شود (مقدار مصرف به ميزان حساسيت نئوبلاسم بستگی دارد.) مصرف خوراكی اين دارو بايد در دوزهای منقسم باشد. تزريق وريدی اين دارو يك بار در هفته انجام می گيرد. مقدار نگهدارنده mgkg 5-2 يا mg 150-50 از راه خوراكی دو بار در هفته است.

عوارض جانبی سیکلوفسفامید

قلبي ـ عروقي: اثر سمي بر روي قلب (در صورت مصرف مقادير زياد و در صورت تركيب با دوكسوروبيسين)، ترومبوفلبيت.

دستگاه گوارش: بي‌اشتهايي، شروع تهوع و استفراغ طي شش ساعت از مصرف دارو و تداوم آنها تا چهار ساعت بعد، التهاب مخاطي، اسهال، درد شكمي.

ادراري ـ تناسلي: مهار عملكرد گنادها و نقص در باروري (ممكن است برگشت‌پذير باشد)، التهاب خونريزي دهنده مثانه (ممكن است در 10 درصد از بيماران به دليل عدم مصرف مايعات به ميزان كافي بروز كند)، فيبروز مثانه، مسموميت كليوي.

خون: كاهش فعاليت مغز استخوان (به مقدار مصرف بستگي دارد)، لكوپني (طي 15-8 روز تعداد گلبولهاي سفيد به حداقل مي‌رسد و طي 28-17 روز بهبود پيدا مي‌كند)، ترومبوسيتوپني، كم‌خوني.

متابوليك: سندرم زيادي اسيداوريك خون ناشي از ترشح نامتناسب هورمون ضد ادراري (ADH) (در صورت مصرف مقادير زياد).

ساير عوارض: ريزش برگشت‌پذير مو در 50 درصد از بيماران، بخصوص در صورت مصرف مقادير زياد، بدخيمي‌هاي ثانويه، فيبروز ريوي (در صورت مصرف مقادير زياد)، تب، آنافيلاكسي، درماتيت، واكنش‌هاي افزايش حساسيت، سميت كبدي، فيبروز ريوي در دوزهاي بالا، آلوپسي برگشت‌پذير.

توجه: در صورت بروز التهاب خونريزي دهنده مثانه، بايد مصرف دارو قطع شود.

تداخلات دارویی سیکلوفسفامید

• سیکلوفسفامید اگر همزمان با آلوپورینول و یا کلشی سین استفاده شود . ممکن است غلظت اسید اوریک خون را بالا ببرد .
• سیکلوفسفامید در صورت مصرف همزمان با داروهای ضد انعقاد خوراکی ، ممکن است فعالیت این داروها را به علت کاهش ساخت کبدی فاکتورهای پیش انعقادی و تداخل با تشکیل پلاکت ها، افزایش دهد.
• مصرف همزمان سیکلوفسفامید همراه سیتارابین باعث بروز خطر کاردیومیوپاتی می گردد. استفاده همزمان آن با داروهای دیگر مضعف سیستم ایمنی ممکن است باعث بروز عفونت گردد.
• مصرف همزمان با باربيتوراتها، فني‌توئين و كلرال هيدراته، سرعت متابوليسم سيكلوفسفاميد به متابوليت‌هاي سمي را افزايش مي‌دهد. اين داروها به عنوان داروهاي القا كننده آنزيمهاي كبدي شناخته شده‌اند. قبل از شروع درمان با سيكلوفسفاميد بايد مصرف اين داروها قطع شود.
• كورتيكواستروئيدها متابوليسم سيكلوفسفاميد را مهار مي‌كنند و اثرات آن را كاهش مي‌دهند. كاهش تدريجي مقدار مصرف يا قطع مصرف استروئيدها، ممكن است متابوليسم سيكلوفسفاميد را تا حد رسيدن به مقادير سمي متابوليت‌هاي آن افزايش دهد. لازم است مصرف همزمان آنها با احتياط صورت گيرد.
• بيماران تحت درمان با سيكلوفسفاميد كه سوكسينيل كولين را به عنوان درمان كمكي در بيهوشي عمومي دريافت كرده‌اند، ممكن است دچار طولاني شدن ديسترس تنفسي يا آپنه شوند؛ اين حالت ممكن است تا چند روز بعد از قطع مصرف سيكلوفسفاميد اتفاق افتد. مكانيسم اين تداخل از مهار فعاليت آنزيم پسودوكولين‌استراز كه مسئول غير فعال كردن سوكسينيل‌كولين است، توسط سيكلوفسفاميد ناشي مي‌شود. سوكسينيل‌كولين بايد با احتياط فراوان مصرف شود (يا اينكه اصلاً مصرف نشود).
• در صورت مصرف همزمان با دوكسوروبيسين، ممكن است اثرات سمي دوكسوروبيسين بر روي قلب تشديد شود و بايد از استفاده همزمان اين داروها پرهيز شود.
• كلرامفنيكل، كلروكين، ايمي‌پرامين، فنوتيازين‌ها، يديد پتاسيم و ويتامين A مي‌توانند مانع متابوليسم سيكلوفسفاميد شوند. در صورت مصرف همزمان لازم است بيمار از نزديك مانتيور شود.

موارد منع مصرف سیکلوفسفامید

موارد احتياط: زنان و مردان جوان در سنين باروري (به دليل خطر ايجاد اختلال در باروري)، حاملگي (به دليل خطر مسموميت براي جنين)، مادران شيرده (به دليل خطر احتمالي براي شيرخوار)، كاهش فعاليت مغز استخوان يا افزايش عفونت‌ها (به دليل خطر تضعيف شديد سيستم ايمني).

• در بيماران مبتلا به نارسايي كليه يا كبد، لكوپني، ترومبوسيتوپني يا انفيلتراسيون سلولهاي بدخيم در مغز استخوان، و در بيماراني كه اخيراً تحت راديوتراپي يا شيمي‌درماني قرار گرفته‌اند با احتياط مصرف شود.
• در موارد حساسيت به دارو و در بيماران دچار سركوب شديد مغز استخوان، مصرف اين دارو ممنوع است.

هشدارها در مورد سیکلوفسفامید

علاوه بر ملاحظات مربوط به تمامي داروهاي آلكيله كننده، رعايت موارد زير نيز توصيه مي‌شود:
1- براي تهيه محلول تزريقي سيكلوفسفاميد، مي‌توان مقدار كافي از آب استريل يا آب باكتريوستاتيك تزريقي را به ويال محتوي دارو اضافه نمود تا يك محلول حاوي mg/ml 20 سيكلوفسفاميد به دست آيد.
2- محلول تهيه شده به مدت هفت روز در يخچال يا 24 ساعت در دماي اتاق پايدار است.
3- سيكلوفسفاميد را مي‌توان از راه تزريق مستقيم به داخل دستگاه انفوزيون وريدي در حال مصرف يا به صورت انفوزيون در محلول كلرور سديم تزريقي يا دكستروز پنج درصد در آب، مصرف نمود.
4- در صورت كم بودن تعداد پلاكتها، بايد از هرگونه تزريق عضلاني خودداري كرد.
5- مصرف خوراكي دارو بايد همراه با غذا يا بعد از غذا باشد. مقادير زياد خوراكي دارو (mg 400) ممكن است به صورت مقادير منقسم بهتر تحمل شوند.
6- مصرف دارو همراه با خوردني‌هاي سرد، مانند بستني، ممكن است ميزان تحمل شكل خوراكي دارو را افزايش دهد.
7- مصرف مايعات زياد (تا سه ليتر در روز) براي جلوگيري از التهاب خونريزي دهندة مثانه، مؤثر است. دارو را نبايد هنگام خواب مصرف كرد، زيرا تعداد دفعات دفع ادرار پس از آن براي جلوگيري از التهاب مثانه كافي نيست. در صورت بروز التهاب خونريزي دهنده مثانه، بايد مصرف دارو قطع شود. التهاب مثانه ممكن است ماهها پس از قطع مصرف دارو بروز كند. مي‌توان جهت كاهش اثرات بر مثانه، از داروهايي نظير مسنا استفاده كرد.
8- در صورت مصرف همزمان سيكلوفسفاميد با كورتيكواستروئيدها و بروز عفونت‌هاي باكتريايي يا ويروسي، بايد مقدار مصرف سيكلوفسفاميد كاهش يابد.
9- در صورت قطع مصرف كورتيكواستروئيد، بايد مراقب سميت سيكلوفسفاميد بود.
10- بايد عملكرد كليه و كبد به طور مرتب ارزيابي شده و شمارش كامل سلولهاي خوني و اسيداوريك پيگيري شود.
11- بيمار بايد از نظر هماچوري و ديزوري تحت مراقبت باشد.
12- تهوع و استفراغ، بيشتر با مصرف تزريقي دوزهاي بالاي سيكلوفسفاميد بروز مي‌كند.
13- مصرف سيكلوفسفاميد در لكوپني شديد، ترومبوسيتوپني، انفيلتراسيون سلول بدخيم مغز استخوان، سابقه درمان با داروهاي سمي براي سلول يا پرتودرماني، و در بيماري‌هاي كليوي يا كبدي بايد با احتياط صورت گيرد.
14- مقدار مصرف سيكلوفسفاميد در اختلال عملكرد كليه بايد تنظيم شود.
15- سيكلوفسفاميد به دليل داشتن فعاليت كاهنده ايمني، در درمان بسياري از بيماري‌هاي غير بدخيم، مانند اسكلروز مولتيپل نيز، مؤثر بوده است.

نکات قابل توصیه در مورد سیکلوفسفامید

1- در طول درمان با سيكلوفسفاميد و چهار ماه بعد از قطع مصرف آن، به دليل اثرات تراتوژن دارو، از روشهاي جلوگيري از بارداري استفاده كنيد (چه مرد، چه زن).
2- مصرف دارو را با وجود تهوع و استفراغ ادامه دهيد.
3- در صورت بروز استفراغ بلافاصله بعد از مصرف خوراكي دارو، به پزشك اطلاع دهيد.
4- احتمال ريزش مو با مصرف اين دارو وجود دارد، ولي اين عارضه برگشت‌پذير است.
5- مصرف زياد مايعات براي جلوگيري از التهاب خونريزي دهنده مثانه و تسهيل دفع اسيداوريك مؤثر است. مايعات زياد بنوشيد.
6- بهتر است فرم خوراكي دارو همراه يا بعد از غذا مصرف شود. براي بهبود تحمل خوراكي مي‌توان آن را همراه با خوراكي‌هاي سرد نظير بستني مصرف نمود.
7- بيمار تحت درمان با سيكلوفسفاميد، بايد از تماس با بيماران مبتلا به بيماري‌هاي عفوني پرهيز كرده و در صورت بروز علائمي همچون تب و لرز و علائم عفونت، به سرعت به پزشك اطلاع دهد.

بیشتر بخوانید:

تاکسول (پاکلیتاکسل) داروی ضد سرطان را بیشتر بشناسید

آشنایی با بیماری هوچکین (سرطان غدد لنفاوی)

سرطان لنفومی در سگ علل ، تشخیص و درمان

گردآوری توسط بخش سلامت

مجله دلگرم