بالا بودن بیلی روبین : علت بیلی روبین بالا در بزرگسالان چیست ؟
بالا بودن بیلی روبین
علت بیلی روبین بالا در بزرگسالان
کبد یکی از مهمترین ارگان‌های بدن است که آنزیم‌های مهمی از جمله بیلی روبین را می‌سازد و ترشح می‌کند.
کبد بزرگ‌ترین ارگان بدن است. وزنی بین ۱ تا ۱.۵ کیلوگرم دارد. اندازه و شکل کبد بر اساس شکل کلی بدن تغییر می‌کند برای مثال دراز و باریک یا چاق و مربعی شکل میشود.
کبد در ربع فوقانی راست شکم درست در زیر قفسه سینه در مقابل دیافراگم قرار گرفته است و براساس اندازه آن به سمت ربع فوقانی چپ نیز گاها کشیده میشود.
کبد جزء معدود ارگان‌هایی است که خون‌رسانی دو گانه دارد. حدودا ۲۰ درصد جریان خون کبدی از خون اکسیژن‌دار شریان کبدی است و ۸۰ درصد مابقی از خون ورید پورت تامین میشود.
ورید پورت حاوی خون سیاهرگی است که از معده، روده‌ها، پانکراس و طحال به کبد برمی‌گردد. این ورید سرشار از موادغذایی است.
اکثر سلول‌های کبدی را سلول‌هایی به نام هپاتوسیت‌ها تشکیل می‌دهند. بقیه سلول‌های کبدی شامل سلول‌های کوپفر، سلول‌های ستاره‌ای، سلول‌های اندوتلیال و عروق خونی، سلول‌های مجاری صفراوی و ساختارهای حمایتی هستند.
در این باره بیشتر بخوانید :
درمان حیرت انگیز کبد چرب با عرقیجات گیاهی
خواص خاکشیر برای کبد : راههای درمانی پاکسازی کبد با خاکشیر
هپاتوسیت‌ها
هپاتوسیت‌ها اعمال بسیار مهم و حیاتی در راستای حفظ وضعیت و سلامت بدن انجام می‌دهند. این اعمال شامل موارد زیر هستند:
- ساخت اکثر پروتئین‌های ضروری سرم (آلبومین، پروتئین‌های حامل، فاکتورهای انعقادی، بسیاری از فاکتورهای هورمونی و رشدی)
- تولید صفرا و حامل‌های صفرا (اسیدهای صفراوی، کلسترول، لسیتین، فسفولیپیدها)
- تنظیم موادغذایی (گلوکز، گلیکوژن،لیپیدها، کلسترول، اسیدهای آمینه)
- متابولیسم و تجزیه ترکیبات لیپوفیلیک و دفع آنها از طریق صفرا یا ادرار (بیلی روبین، آنیون‌ها، کاتیون‌ها،داروها)
همان طور که می‌بینید کبد عملکردهای زیاد و پیچیده‌ای دارد. به همین دلیل ارزیابی عملکرد کبد اندکی دشوارتر از سایر ارگان‌های بدن است.
معمول‌ترین تست‌های آزمایشگاهی که برای سنجش عملکرد کبد استفاده می‌شوند شامل LFT، اندازه‌گیری سطح بیلی روبین سرم، آلبومین سرم، زمان پروترومبین (PT) است. LFT سطح سه آنزیم مهم کبدی یعنی آلکالین فسفاتاز (ALP)، آسپارتات ترنس آمیناز (AST) و آلانین ترنس آمیناز (ALT) را نشان می‌دهد.
در ادامه ذکر خواهیم کرد که سطح هر کدام از این آنزیم‌ها در نوع خاصی از بیماری‌های کبدی اهمیت زیادی برای ما دارد. بیلی روبین سرم نشان‌دهنده میزان فعالیت کبد از نظر تجزیه مواد و دفع آنهاست.
آلبومین سرم و تست پروترومبین نیز نشان‌دهنده میزان ساخت پروتئین توسط کبد را نشان می‌دهند به عبارتی نمایانگر میزان سنتز توسط کبد هستند.
در ادامه این مطلب به بررسی عملکرد کبد خواهیم پرداخت. رویکر ما در این مطلب بیشتر پیرامون بیلی روبین و آنزیم‌های کبدی است.
بیلی روبین چیست ؟
بیلی روبین یک پیگمان (رنگدانه) تتراپیرول (چهارحلقه‌ای) بوده که حاصل شکسته شدن هموگلوبین است. حدودا ۷۰ تا ۸۰ درصد بیلی روبین ساخته شده در روز، از شکستن هموگلوبین گلبول‌های قرمز فرسوده وپیر خون حاصل میشود.
انواع بیلی روبین :
دو نوع بیلی روبین در بدن داریم:
- بیلی روبین کونژوگه
- غیرگونژوگه
پس از تخریب این سلول‌ها، هم موجود در آنها در داخل سلول‌های رتیکواندوتلیال کبد تجزیه میشود. زمانی که بیلی روبین با پروتئین آلبومین متصل شود به بیلی روبین غیرکونژوگه (نامحلول یا غیرمستقیم) تبدیل میشود.
این نوع بیلی روبین همان طور که گفته شد در داخل آب نامحلول بوده و اغلب وارد خون و ادرار نمی‌شود.
زمانی که بیلی روبین از پروتئین آلبومین جدا شود تبدیل به نوع کنژوگه یا محلول یا مستقیم میشود. در این صورت بیلی روبین، محلول در آب خواهد بود. این نوع بیلی روبین می‌تواند وارد خون شود یا از طریق ادرار دفع شود و رنگ زرد ادرار را ایجاد کند.
بیلی روبین و بیماری‌زایی
زردی یا ایکتر، به تغییر رنگ بافت در نتیجه رسوب بیلی روبین گفته میشود. رسوب بافتی بیلی روبین فقط در صورت بالا بودن میزان بیلی روبین سرم (هایپربیلی روبینمی سرمی) روی می‌دهد.
این علامت بالینی اغلب نشان‌دهنده وجود یک بیماری کبدی یا با احتمال کمتری وجود یک نوع خاص از آنمی به نام آنمی همولیتیک است.
میزان افزایش بیلی روبین سرم ممکن است با انجام یک معاینه فیزیکی توسط پزشک حاذق تخمین زده شود. به طوری که وجود زردی در اسکلرا (بخش سفید چشم) نشان می‌دهد که میزان بیلی روبین سرم حداقل ۳ میلی‌گرم در دسی لیتر است.
اسکلرا به دلیل محتوای بالای الاستینی تمایل خاصی به بیلی روبین دارد. به همین دلیل افزایش حتی میزان مختصر در بیلی روبین سرم خود را با زردی اسکلرا نشان می‌دهد.
در صورتی که پزشک با معاینه اسکلرا شک در ایکتریک (زرد بودن) بیمار کرد می‌تواند در قدم بعدی مخاط زیر زبان بیمار را معاینه کند.
آخرین محلی که با افزایش بیلی روبین زردی را نشان می‌دهد پوست فرد است. بنابراین در صورتی که دیدید پوست فردی ایکتریک شده است بدانید که او در مراحل پیشرفته‌ای از بیماری کبدی به سر میبرد.
در نتیجه با افزایش سطح بیلی روبین سرم، نهایتا پوست (مخصوصا در افرادی که پوست روشن دارند.) زرد میشود. حتی اگر روند بیماری طولانی شود و سطح بیلی روبین در خون مرتبا افزایش پیدا کند، احتمالا پوست به رنگ سبز هم در بیاید.
(این رنگ سبز در نتیجه اکسیداسیون بیلی روبین به بیلی‌وردین ایجاد میشود.)
چه عواملی باعث بالا رفتن بیلی روبین می‌شوند
هر زمان که تخریب گلبول‌های قرمز خون زیاد شود و تولید هم افزایش یابد یا هر زمان که سلول‌های کبدی آسیب ببینند و نتوانند بیلی روبین را به خوبی دفع کنند ما شاهد بالا رفتن سطح سرمی بیلی روبین خواهیم بود و به دنبال آن ایکتر بروز پیدا می‌کند.
یکی از دلایل اصلی بالا رفتن میزان بیلی روبین در خون و ایکتر (زردی) که به دنبال آن رخ می‌دهد، آنمی همولیتیک است. گلبول‌های قرمز از زمانی که از مغز استخوان خارج می‌شوند و به داخل خون محیطی ورود پیدا می‌کنند، به طور متوسط ۱۲۰ روز عمر می‌کنند.
در صورتی که به هر دلیلی عمر گلبول‌های قرمز کمتر از این میزان شود، در جاهای مختلف بدن تخریب می‌شوند و هم موجود در آنها در کبد تجزیه شده و حاصل آن تولید بیلی روبین است. به دنبال این وقایع زردی بروز پیدا می‌کند.
علل مختلفی می‌توانند موجب بروز آنمی همولیتیک شوند. برای مثال کمبود آنزیم G6PD سبب میشود که انعطاف‌پذیری گلبول‌های قرمز کم شود در نتیجه در هنگام عبور از مویرگ‌های ریز حبس می‌شوند و از بین می‌روند.
علت مهم دیگر در بالا رفتن سطح سرمی بیلی روبین و بروز زردی، آسیب سلول‌های کبدی است. برای مثال در انواع هپاتیت‌های ویروسی و غیرویروسی یا هپاتیت ناشی از الکل ممکن است شاهد این علامت بالینی باشیم.
یکی دیگر از علل افزایش بیلی روبین خون، انسداد مجاری صفرا داخل کبدی یا خارج کبدی است. این مشکل می‌توان به علل مختلفی بروز پیدا کند برای مثال مجاری داخل کبدی ممکن است به‌علت مصرف برخی داروها انسداد پیدا کنند.
همچنین برخی بیماری‌های انگلی می‌توانند در داخل مجاری صفراوی داخل کبدی قرار گرفته و در این محل انسداد ایجاد کند. البته این قبیل انگل‌ها در مناطق جغرافیایی خاصی دیده می‌شوند و به طور کلی شناسایی آنها بسیار نادر است.
شایع‌تر از مسائلی که ذکر شد، باید به سنگ‌های مجاری صفراوی و یا تومورهای کبدی یا تومورهای مجاری صفراوی اشاره کنیم.
چرا که این موارد موجب مسدود کردن مسیر صفرا می‌شوند و به این شکل سطح بیلی روبین خون را بالا می‌برند. یکی از نشانه‌هایی که اغلب با زردی ناشی از افزایش بیلی روبین همراه است، خارش شدید پوست است.
نشانه‌های بالا رفتن سطح بیلی روبین در خون
از نشانه‌های اصلی این مشکل همان طور که در قسمت‌های قبل گفتیم زردی اسکلرا، زردی مخاط زیر زبان و زردی پوست است. همین طور در بعضی موارد خاص همراه این شرایط خارش شدید پوست نیز وجود دارد.
اما شاخص حساس‌تر دیگر در افزایش بیلی روبین سرم، تیره شدن رنگ ادرار است. علت این رخداد دفع کلیوی بیلی روبین کونژوگه است.
بیماران اغلب در این حالت ادرار خود را به رنگ چای یا کولا تشبیه می‌کنند. دفع بیلی روبین در ادرار نشان‌دهنده افزایش جزء مستقیم بیلی روبین است و در نتیجه می‌تواند مویدی بر بیماری کبدی باشد.
بالا بودن سطح بیلی روبین
بالا بودن سطح بیلی روبین در خون به عنوان هیپربیلیوبینمی یا همان زردی شناخته می شود.
اول از همه بالا بودن سطح بیلی روبین می تواند باعث ایجاد زردی شود. در یک فرد مبتلا به زردی، پوست و سفیدی چشم به دلیل تجمع بیلی روبین در خون قهوه ای مایل به زرد می شود.
سه دلیل اصلی وجود دارد که چرا میزان بیلی روبین در خون افزایش می یابد و منجر به زردی می شود. این مشکلات می تواند:
- قبل از رسیدن به کبد
- در کبد
- بعد از خروج بیلی روبین از کبد اتفاق بیفتد.
بالا بودن سطح بیلی روبین قبل از رسیدن به کبد : برخی از بیماری ها می توانند سطح بیلی روبین را قبل از اینکه به کبد برسد، بالا ببرند. این مرحله، مرحله قبل از کبد یا قبل از کبدی نامیده می شود و می تواند ناشی از کم خونی همولیتیک و باز جذب سطح داخلی خون باشد.
کم خونی همولیتیک زمانی اتفاق می افتد که گلبول های قرمز بیش از حد تجزیه می شوند.
بالا بودن سطح بیلی روبین در کبد : اگر کبد به درستی کار نکند، ممکن است نتواند بیلی روبین ها را به هم متصل کند تا بتوانند در آب حل شوند. این موضوع ممکن است باعث شود که بیلی روبین بیش از حد در کبد باقی بماند.
علل این اتفاق عبارتند از:
- وجود ویروس ها در کبد مانند هپاتیت A
- مصرف الکل
- مصرف داروهایی از جمله استامینوفن
- بیماری خود ایمنی. جایی که یک اختلال در سیستم ایمنی باعث می شود که این سیستم به سلول های خودش حمله کند.
بالا بودن سطح بیلی روبین پس از خروج از کبد : هنگامی که بیلی روبین کبد را ترک می کند، ممکن است سطح آن بالا باشد. زیرا بیلی روبین قادر به ترک بدن نیست. این عارضه ممکن است به علت انسداد یکی از اندام های دیگر که به دفع کمک می کنند از جمله وجود سنگ های صفراوی در کیسه صفرا رخ دهد. این مرحله فاز پس از کبدی نامیده می شود.
علل دیگر آن نیز عبارتند از:
- التهاب یا سرطان کیسه صفرا، که موجب می شود این اندام صفرا تولید نکند.
- پانکراتیت
آزمایشات بیلی روبین
آزمایش خون و ادرار می تواند سطح بیلی روبین را اندازه گیری کند.
اگر آزمایش ادرار بیلی روبین را تشخیص دهد، پزشک به بررسی سرم خون نگاه می کند تا نتایج را تایید کرده و ببیند آیا آسیب کبدی وجود دارد؟ اگر بیلی روبین در ادرار وجود نداشته باشد، پزشکان بررسی می کنند که آیا تخریب سلول های قرمز باعث افزایش این مشکل می شود یا نه؟
سایر آزمایش ها برای تشخیص بالا بودن سطح بیلی روبین عبارتند از:
- آزمایش خون بیشتر برای ارزیابی عملکرد کبد
- معاینه فیزیکی. جایی که پزشک با لمس ناحیه شکم، بزرگی یا نقص در کبد را تشخیص می دهد.
- آزمایش های تصویربرداری برای به تصویر کشیدن کبد. این آزمایشات ممکن است شامل سونوگرافی، اشعه ایکس کامپیوتری با CT اسکن، و یا تصاویر برداری با قدرت بالا با یک اسکن MRI، باشد.
- گاهی اوقات اندوسکوپی انجام می شود تا به کانال هایی که صفرا را به روده منتقل می کنند نگاه کنند.
- بیوپسی کبدی گاهی لازم است. اگرچه این آزمایش بسیار نادر است اما در آن یک نمونه کوچک از بافت کبدی برداشته شده و برای ارزیابی به آزمایشگاه ارسال می شود.
درمان بالا بودن سطح بیلی روبین خون
پزشک باید علت بالا بودن سطح بیلی روبین خون را شناسایی کند. درمان بستگی به علت اصلی بالا بودن سطح بیلی روبین خون دارد. اگر علت شناخته شده باشد، مشکل را می توان از طریق درمان یا تغییر در شیوه زندگی، مانند جلوگیری از مصرف الکل، درمان کرد.
سطح بیلی روبین خون و سندرم ژیلبرت
سندرم ژیلبرتیک فرم ملایم بالا بودن سطح بیلی روبین خون است. در این سندرم سطح بیلی روبین به دلیل آهسته شدن روند حذف این ماده، بالا و پایین می رود.
این نوسانات به ندرت به اندازه ای هستند که باعث زرد شدن پوست شود. اما برخی افراد ممکن است نشانه هایی مانند درد شکم یا خستگی را تجربه کنند. سندرم گیلبرت اغلب هنگامی که آزمایش خون به دلایل دیگری انجام می شود، کشف می شود.
یک ژن مرتبط با سندرم گیلبرت وجود دارد که نشان می دهد این سندرم الگوهای خانوادگی وراثتی دارد. این ژن آنزیمی دارد که کبد را قادر می سازد بیلی روبین را به فرم در هم آمیخته تبدیل کند. عدم وجود این ژن در سندرم ژیلبرت به این معنی است که این آنزیم در بدن عمل نمی کند.
بالا بودن سطح بیلی روبین خون در نوزادان
نوزادانی که سطح بالایی از بیلی روبین را در خون دارند، باید تحت نظر پزشک باشند. این بیماری به نام هیپربیلیوبینمی نوزاد یا زردی در نوزادان شناخته می شود. راهنمای Merck توضیح می دهد که تقریبا نیمی از نوزادان در هفته اول پس از تولد، زردی قابل مشاهده دارند.
در بزرگسالان، باکتری در روده، بیلی روبین در هم آمیخته را به منظور ایجاد یوروبیلین تجزیه می کند و این ماده در مدفوع دفع می شود. در نوزادان، کمبود باکتری های روده به این معنی است که این روند به نحو موثری اتفاق نمی افتد.
نوزادان همچنین آنزیمی دارند که ممکن است بیلی روبین غیر متصل به آن را دوباره تحریک کند و سطح بالای از آن در بدن ایجاد شود.
سطحی از بیلی روبین در بدن نوزادان که باعث نگرانی می شود به علت ایجاد آن بستگی دارد. سن کودک و همچنین اینکه زود متولد شده است یا خیر، عوامل دیگری هستند که در سطح بیلی روبین خون در کودکان نقش دارند.
در یک نوزاد سالم که به موقع به دنیا آمده است، اگر میزان بیلی روبین بیش از ۱۸ میلی گرم در دسی لیتر باشد، نگران کننده است.
برای نوزادان نارس، سطح این ماده بالاتر می رود. بیلی روبین بالا می تواند برای اعصاب سمی باشد و منجر به آسیب مغزی شود.
برای درمان بالا بودن سطح بیلی روبین خون در نوزادان نیز باید علت اصلی آن درمان شود.
اغلب موارد زردی در نوزادان جدی نیستند و نشانه ها به طور طبیعی از بین می روند. با این حال، زردی در نوزادان شیرخوار بیشتر شایع است و پزشک ممکن است توصیه کند که مادر شیر دادن را متوقف کند.
بعضی از نوزادان فتوتراپی را دریافت می کنند. در این درمان کودک در معرض نوع خاصی از نور سفید فلورسنت قرار می گیرد. این یک درمان استاندارد است که در آن نور بیلی روبین را به فرمی تبدیل می کند که می تواند از طریق کبد و کلیه ها از بدن خارج شود.
بیشتر بخوانید :
علت و علائم یرقان یا زردی در بزرگسالان چیست و چگونه درمان میشود ؟
علل بروز بیماری کم خونی همولایتیک (همولیتیک) نوزادان چیست ؟
