انواع مختلف درد شکم و علل بروز آنها
برای حفظ سلامت خودتان درد شکم را جدی بگیرید
درد شکم یکی از دردهایی است که همه ما گاهی به آن مبتلا می شویم و این درد معمولا خودبخود یا با درمان های خانگی جزئی برطرف می شود اما از آنجاییکه اعضاء بسیار مهمی همچون معده ، کبد و بسیاری دیگر از ارگان ها در حفره شکمی قرار دارند دردهای شکمی طولانی را نباید نادیده گرفت.
درد شکم علل مختلفی دارد و دانستن علت درد می تواند کمک قابل توجهی به درمان آن کند مثلا اگر شکم درد به دلیل مشکلات معده باشد به راحتی می توان با خوردن قرص معده این درد را برطرف کرد. در ادامه مقاله به علت دردهای شکمی ، محل این دردها و علت آنها می‌پردازیم.
درد شکم را جدی بگیرید
درد شکم چیست؟
درد شکم در قسمت حفره جلویی تنه رخ می دهد. شکم در آناتومی به قسمتی از تنه گفته می‌شود که مابین دیافراگم از بالا و سطح فوقانی لگن خاصره از پایین قرار دارد. درد شکم معمولا به منظور توصیف ناراحتی ناشی از اندام ها در داخل حفره شکم استفاده می شود.
ارگانهای شکمی شامل معده، روده کوچک، روده بزرگ، کبد، کیسه صفرا، طحال و پانکراس هستند. گاهی اوقات ممکن است دردی که در ناحیه شکم احساس می شود مربوط به اندامهایی باشد که در حفره شکمی قرار ندارند مثل ریه‌ها، کلیه‌ها .
التهاب یا بیماری هایی که بر اندامهای شکمی تاثیر می گذارد می‌توانند درد شکم را ایجاد کنند به عنوان مثال عفونت‌های ویروسی، باکتری یا انگلی که روی معده و روده تاثیر می‌گذارد درد شکم را ایجاد کنند.
درد شکم می تواند ناشی از عفونت باشد
درد شکم به چه علت ایجاد می شود؟
درد شکم می‌تواند علت های بسیاری داشته باشد. با این حال، علت اصلی درد شکم عفونت، رشد غیرطبیعی، التهاب، انسداد (انسداد) و اختلالات روده است.
عفونت در گلو ، روده و خون می‌تواند باکتری‌ها را به داخل دستگاه گوارش وارد کند و درد شکم را ایجاد کند. این عفونت‌ها همچنین ممکن است باعث ایجاد تغییر در هضم شوند، مانند اسهال یا یبوست.
گرفتگی عضلات مرتبط با قاعدگی نیز یک منبع بالقوه از درد ناحیه تحتانی شکم هستند، اما معمولا این درد به درد لگنی شناخته می‌شود.
سایر علت شایع درد شکم
- یبوست
- اسهال
- گاستروانتریت
- ریفلاکس اسید
- استفراغ
- استرس
درد شکم علل مختلفی دارد
علائم درد شکم
علائمی که معمولا با درد شکم رخ می‌دهد شامل درد پشت، درد قفسه سینه، یبوست، اسهال، تب، تهوع، استفراغ، سرفه و مشکل تنفس است.
علائم مرتبط با درد شکم عبارتند از:
- تب
- هر نشانه‌ای از کم آبی
- ناتوانی در دفع مدفوع
- ادرار کردن دردناک و یا غیر منتظره مکرر
- شکم در هنگام لمس حساس است
- درد ناشی از آسیب به شکم است
- درد بیش از چند ساعت طول می‌کشد
- نفخ
- آروغ زدن
- سوء هاضمه
- یبوست
- اسهال
- بیماری ریفلاکس معده
- سوزش سر دل
- ناراحتی قفسه سینه
- ناراحتی لگن
- از دست دادن اشتها
درد شکم می تواند به دلیل نفخ باشد
بیماری های گوارشی که باعث درد شکم می شوند؟
بیماری هایی که سیستم گوارش را تحت تاثیر قرار می دهند نیز می توانند باعث درد مزمن شکم شوند. رایج ترین آنها عبارتند از:
- بیماری ریفلاکس گوارشی (GERD)
- سندرم روده تحریک پذیر یا کولون اسپاستیک (اختلالی که باعث درد شکم، گرفتگی و تغییرات در حرکت روده)
- بیماری کرون (یک بیماری التهابی روده)
- عدم تحمل لاکتوز (عدم توانایی هضم لاکتوز، شکر موجود در شیر و محصولات شیری)
درد شکم ناشی از بیماری رفلاکس
آشنایی با انواع درد شکم
درد شکمی را می توان به صورت موضعی، نوعی گرفتگی عضلات یا کولیکی توصیف کرد.
درد موضعی محدود به یک ناحیه شکم است. این نوع درد اغلب به علت مشکلات در یک اندام خاص ایجاد می شود. شایعترین علت درد موضعی، زخم معده است.
درد عضلانی ممکن است همراه با اسهال، یبوست، نفخ باشد. در زنان، این می تواند همراه با قاعدگی، سقط جنین یا عوارض در اندام های تولید مثل زن باشد.
درد کولیکی علامتی از شرایط شدید تر مانند سنگ صفراوی یا سنگ کلیه است. این درد ناگهان رخ می‌دهد و ممکن است به عنوان یک اسپاسم شدید عضلانی احساس شود.
بارداری می تواند باعث درد شکم شود
علت درد شکم در نواحی مختلف
۱- در بالا سمت راست شکم
این قسمت از شکم، کیسه‌ی صفرا و کبد را در بر می‌گیرد، بنابراین شایعترین علل درد در این قسمت معمولا مربوط به این دو اندام هستند. اگر درد ناگهانی و شدیدی احساس می‌کنید که تا کتف راست تان امتداد پیدا می‌کند و هر بار که یک وعده‌ی غذای سنگین و پرچرب می‌خورید از بین می‌رود، احتمالا سنگ کیسه‌ی صفرا دارید.
درد تیز یا تیر کشیدن خفیف و مداومی که تا کتف راست یا پشت امتداد پیدا کند و چندین ساعت طول بکشد، احتمالا نشان دهنده‌ی بیماری التهاب کیسه‌ی صفرا است. درد خفیف و مداوم یا درد تیزی که گهگاه به وجود می‌آید و از بین می‌رود، معمولاً نشان دهنده‌ی هپاتیت، نوعی بیماری التهاب کبد است.
۲- درد قسمت بالای وسط شکم
این قسمت از شکم شامل روده‌ی اثنی عشر یعنی اولین بخش از روده‌ی کوچک و همینطور بخش زیادی از لوز المعده می‌شود. اگر اغلب دردی احساس می‌کنید که تا پشت امتداد پیدا می‌کند و با خوردن غذا، به ویژه غذا‌های پرچرب، تشدید می‌شود، این مسأله احتمالاً نشان دهنده‌ی پانکراتیک یا همان التهاب لوز المعده است.
درد شدید و حساسیت در این قسمت که با حالت تهوع، استفراغ، اسهال و ورم شکم همراه باشد، ممکن است به دلیل فتق اپی گاستریک (در قسمت فوقانی شکم و بین جناغ سینه و ناف) رخ داده باشد.
احساس سوزش در قفسه‌ی سینه به همراه نشانه‌هایی مثل سرفه، گلو درد، اسیدی شدن طعم دهان، گاز اضافی، حالت تهوع، استفراغ و نفخ، معمولاً علامت سوزش معده یا سوء هاضمه است
اگر دچار سوزش معده‌ای شده اید که با خم شدن یا دراز کشیدن تشدید می‌شود و با درد قفسه‌ی سینه و آروغ زدن همراه است، احتمالا علت آن فتق هیاتال (فشار آوردن معده به سمت بالا و دیافراگم) است. دردی که بین وعده‌های غذایی یا در میانه‌ی شب تشدید پیدا کند و با غذا خوردن از بین رود، ممکن است نشانه‌ی زخم اثنی عشر باشد.
۳- درد بالا سمت چپ شکم
بخش عمده‌ای از معده در سمت چپ شکم قرار دارد، بنابراین هر گونه احساس غیر معمولی در این قسمت معمولاً از وجود مشکلی در این اندام حکایت دارد.
درد شدید و دائمی‌ای که با حالت تهوع یا استفراغ همراه باشد، ممکن است علامت گاستریت یا همان التهاب معده باشد. درد سوزشی‌ای که معمولاً هنگام خالی بودن معده تشدید می‌شود، احتمالا به دلیل زخم معده رخ می‌دهد.
۴- درد قسمت چپ و راست شکم
کلیه‌ها در قسمت چپ و راست شکم در هر دو طرف ستون فقرات قرار دارند. گاهی هم احساس درد در این ناحیه می‌تواند به دلیل بروز مشکلاتی در روده‌ی بزرگ باشد. احساس درد در پهلو که تا پشت امتداد پیدا کند و با تب، لرز، اسهال و حالت تهوع همراه باشد، می‌تواند نشان دهنده‌ی عفونت کلیه باشد.
درد شدیدی که تا پایین شکم امتداد پیدا کند و به صورت موجی باشد، علامت سنگ کلیه است. حالت تهوع، استفراغ، تب و تکرر ادرار و ادرار خونی از دیگر نشانه‌های سنگ کلیه هستند. احساس دردی که با نفخ یا بدون آن و همینطور با سفتی و خشکی مدفوع و سخت شدن دفع آن همراه باشد، احتمالاً نشانه‌ی یبوست است.
۵- درد قسمت وسط شکم
هر گونه احساس ناراحتی در این قسمت از شکم ارتباط زیادی با وجود مشکلی در روده‌های بزرگ و کوچک دارد. درد شکمی و تیر کشیدنی که با اسهال شدید، احساس خستگی، تب و کاهش وزن همراه باشد، علامت بیماری التهابی روده است.
احساس درد همراه با استفراغ، اسهال و ناتوانی در دفع گاز شکم یا مدفوع، ممکن است نشانه‌ی اولیه‌ی انسداد روده‌ی کوچک باشد. به وجود آمدن یک ورم دردناک یا برآمدگی در نزدیکی ناف که معمولا باعث احساس ناراحتی در ناحیه‌ی شکم می‌شود را فتق ناف می‌گویند.
۶- درد سمت چپ شکم
این ناحیه علاوه بر کلیه، بخش پایین رونده‌ی روده‌ی بزرگ را هم در بر می‌گیرد که می‌تواند به دلیل ناسالم بودن رژیم غذایی، افزایش سن و دیگر عوامل شایع، عفونی یا ملتهب شود.
احساس دردی پیوسته با شدتی ثابت همراه با حساسیت شکمی، تب، حالت تهوع و استفراغ، معمول‌ترین نشانه‌های دایورتیکیولایتس یا همان التهاب بخش پایین رونده‌ی روده‌ی بزرگ هستند.
۷- درد پایین سمت راست شکم
این قسمت از شکم شامل آپاندیس می‌شود، اندام کوچکی که باکتری‌های مفید را درون خود ذخیره می‌کند، گوارش را تقویت می‌کند و از سیستم ایمنی بدن محافظت می‌کند.
درد تیز، بی اشتهایی، حالت تهوع، استفراغ و تب، شایعترین علائم آپاندیسیت یا همان التهاب آپاندیس هستند که به اقدام پزشکی فوری نیاز دارد.
۸- درد پایین وسط شکم
مثانه و اندامهای تناسلی در این قسمت از شکم قرار دارد. تیر کشیدن شکم، احساس سوزش هنگام ادرار و تغییر رنگ ادرار، ممکن است علامت عفونت مثانه باشد.
درد ناگهانی و شدید در نزدیکی لگن خاصره که ماه‌ها طول بکشد هم علامتی شایع حاکی از وجود مشکل در اندامهای تناسلی است.
۹- درد پایین سمت چپ شکم
بخش اعظم روده‌ی بزرگ در این قسمت قرار دارد، به همین دلیل اگر مشکلی برای این اندام به وجود بیاید، به احتمال زیاد در سمت چپ پایین شکم تان احساس درد خواهید کرد.
درد شکمی‌ای که با تیر کشیدن، نفخ، گاز اضافی، اسهال یا یبوست همراه باشد، می‌تواند نشانه‌ی سندروم روده‌ی تحریک پذیر باشد. به خاطر داشته باشید که در صورت داشتن هر یک از نشانه‌های فوق، باید به پزشک مراجعه کنید.
درد شکم در سمت چپ حفره شکمی
13 نوع درد شکم که باید جدی گرفته شوند
1- درد شکم ارجاعی
منشا این دردها از محوطه خارج شکمی است، یعنی بیمار با درد شکم به پزشک مراجعه می‌کند و بعد از معاینه‌ها و آزمایش‌ها معلوم می‌شود مثلا درد مربوط به عفونت قسمت تحتانی ریه و در اثر سینه پهلو کردن بوده، یا عفونت باعث انتشار درد به حفره شکمی شده است. این نوع دردها از نوع ارجاعی هستند.
2- درد شکم شدید و نفس گیر
دردهای ناتوان‌کننده و شدید که فرد در اثر آن خمیده و دولا راه می‌رود، نمی‌تواند بخوابد، یا قادر به حضور در محل کارش نیست، از نوع شدید هستند و به بررسی نیاز دارند.
3- درد شکم مداوم
دردهای کوتاه‌مدت شکمی معمولا مهم نیستند، مثل تولید گاز زیاد در روده‌ها و حرکات آن ممکن است درد ایجاد کنند و معمولا بعد از مدت کوتاهی، بهبود می‌یابد، ولی تداوم آن می‌تواند مشکل‌ساز باشد. دردهای شدید عودکننده و طول کشیده از مواردی هستند که باید بررسی شوند.
4- درد شکم همراه با تب
درد همراه با تب، درد غیرمعمولی و معمولا نشان‌دهنده وجود عفونت داخل بدن است. گاهی زخم‌های معده یا اثنی‌عشر دچار پارگی می‌شوند و در حفره شکم عفونت ایجاد می‌کنند. آبسه‌های داخل شکمی، التهاب کیسه صفرا یا لوزالمعده و سنگ‌های کلیوی که دچار عارضه شده‌اند، از علل مهم تب همراه با دل‌درد هستند و همگی بیماری‌های مهمی به شمار می‌روند.
5- درد شکم همراه با زردی پوست
وجود درد همراه زردی پوست، به بررسی دقیق‌تر و گاه بستری شدن بیمار نیاز دارد. این علامت می‌تواند به علت وجود سنگ کیسه صفرا، تکان خوردن آن و در نتیجه انسداد مجرای صفراوی باشد. این بیماران با دل‌درد شدید و استفراغ مراجعه می‌کنند و گاهی لازم است در اسرع وقت تحت عمل جراحی قرار گیرند.
6- دردی که به پشت می‌زند
دردهایی که به پشت می‌زنند، ممکن است با دردهای کمر یا دردهای عضلانی اشتباه گرفته شوند، ولی همراهی درد شکم و درد پشت گاه به دلیل التهاب پانکراس (پانکراتیت) یا التهاب و زخم اثنی‌عشر است. این بیماران باید از نظر قلبی هم بررسی شوند.
دردهایی که از ناحیه کمر شروع و به کشاله ران انتشار می‌یابند، معمولا ناشی از بیماری‌های کلیوی مانند عفونت کلیه و سنگ‌های کلیوی هستند
7- درد شکم همراه با خونریزی گوارشی
درد شکم و استفراغ حاوی خون، می‌تواند به دلیل خونریزی از مری یا معده باشد. خونریزی گاهی ناشی از وجود زخم در دستگاه گوارش فوقانی، بیماری‌های مزمن کبدی یا حتی سرطان‌های دستگاه گوارش است.
گاهی خونریزی گوارشی خود را با سیاه‌رنگ شدن مدفوع نشان می‌دهد و برخی اوقات در فرد دچار دردشکم، خون روشن به همراه مدفوع یا بدون آن از مقعد دفع می‌شود. در همه این موارد باید هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه شود.
8- دردی که با تغییر وضعیت، شدت می‌یابد
اگر در اثر حرکت، پهلو به پهلو شدن و سرفه، درد ناحیه شکم تشدید شود، احتمالا اتفاق مهمی افتاده و پرده پوشاننده حفره شکم دچار التهاب شده است. به این حالت پریتونیت گفته می‌شود. پریتونیت یکی از اورژانس‌های پزشکی است و اغلب به عمل جراحی اورژانس نیاز دارد.
چنین افرادی در زمان معاینه شکم با کوچک‌ترین فشار روی جدار شکم دچار درد بسیار شدید می‌شوند. سوراخ شدن جدار روده یا معده و انسداد عروقی که به روده‌ها خونرسانی می‌کنند، از علت‌های منجر به پریتونیت (التهاب حفره داخلی شکم) هستند.
9- دردی که به کشاله ران تیر می‌کشد
دردهایی که از ناحیه کمر شروع و به کشاله ران انتشار می‌یابند، معمولا ناشی از بیماری‌های کلیوی مانند عفونت کلیه و سنگ‌های کلیوی هستند. بیماران اغلب شکایت‌های دیگری از قبیل سوزش ادرار، تهوع و استفراغ هم دارند.
10- درد شکم عصبی
برخی بیماران هنگام مراجعه به یک نقطه خاص مانند ناف یا پهلو یا نقطه‌ای در زیر دنده‌ها اشاره می‌کنند و از درد این نواحی شکایت دارند و در معاینه و بررسی‌های نکته‌ای که نشان‌دهنده بیماری باشد، یافت نمی‌شود.
این دردها بیشتر جنبه روحی روانی (سایکوسوماتیک) دارند. در این زمان پزشکان بیمار را به خواب خوب، ورزش و کنترل استرس‌های محیطی تشویق می‌کنند و در صورت لزوم به روان‌پزشک ارجاع می‌دهند.
11- دردی که در اثر فعالیت ایجاد می‌شود
این نوع درد شکم باید جدی‌تر بررسی شود. اگر درد بالای شکم در اثر فعالیت، مثلا ورزش کردن یا بالا رفتن از پله ایجاد شود، به‌خصوص اگر با تهوع و تنگی نفس یا تعریق همراه باشد، ممکن است نشانه درد قلبی باشد.
متاسفانه مبتلایان به چنین دردهایی خیلی دیر مراجعه می‌کنند و اغلب درد را به مشکلات معده نسبت می‌دهند. خصوصیت مهم درد قلبی آن است که در اثر فعالیت تشدید می‌شود و با استراحت بهبود می‌یابد گاهی درد ناشی از حمله قلبی به هیچ وجه در قفسه سینه یا بازوها احساس نمی‌شود و فقط در ناحیه بالای شکم احساس می‌شود.
12- درد زونا
زونا یک بیماری ویروسی است که گاهی با درد نسبتا شدید شکمی آغاز می‌شود و ابتدا تشخیص آن دشوار است، ولی بعد از حدود یک هفته از شروع علایم، ضایعات تاولی آن در ناحیه دردناک شکم پدیدار و تشخیص قطعی می‌شود. معمولا این درد، یک‌طرفه است.
13- درد قاعدگی
در بیشتر خانم‌ها به فاصله کمی قبل از شروع عادت ماهانه آغاز می‌شود. بسیاری از خانم‌ها با این نوع درد آشنایی دارند و آن را در هر بار قاعدگی تجربه می‌کنند. اگر هر دوره درد به صورت غیرعادی و متفاوت از دوره‌های قبلی بود، بیمار باید تحت بررسی قرار گیرد. ممکن است کیست تخمدان پاره شود، یا حتی بارداری‌های خارج رحمی، شبیه این دردها را ایجاد کند.
مراجعه به پزشک برای تشخیص علت درد شکم
چه زمانی برای درد شکم باید به پزشک مراجعه کنیم ؟
- اگر دردتان شدید و ناگهانی است و در عملکردتان مشکل ایجاد کرده است.
- در صورتی که درد شکم تان همراه با درد شکم، تب، تهوع، استفراغ، اسهال شدید، اسهال خونی و تنگی نفس دارید.
- چنانچه درد شکم تان مداوم و بی وقفه است و بیشتر از 24 ساعت طول کشیده، به خصوص اگر بالای 50 سال دارید.
- در وضعیتی که شکم تان سفت شده است و قادر به اجابت مزاج نیستید.
بیشتر بخوانید:
علت درد شکم به همراه سرگیجه چیست؟
علت درد شکم در هنگام دفع ادرار چیست؟
