اعمال و وظایف مؤمنان در شب و روز عید غدیر
اعمال عید غدیر
عید غدیر به عنوان مهم‌ترین عید مسلمانان به ویژه شیعیان است؛ دلیل این امر انتصاب امیرالمؤمنین علیه‌السلام به عنوان خلیفةاللهی از سوی خداوند و ابلاغ پیامبر گرامی اسلام (ص) به استناد آیه بلاغ است؛
آنجا که خداوند فرمود: «یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ؛ اى پیامبر، آنچه را از جانب پروردگارت به تو نازل شده، ابلاغ کن؛ و اگر نکنى رسالتش را به انجام نرسانده‌ای.»
روایت شده است: که از امام صادق علیه‌السلام پرسیدند، آیا مسلمانان را غیر از جمعه و قربان و فطر عیدی هست؟ فرمود: آری عیدی است که حرمتش از همه اعیاد بیشتر است، راوی گفت: کدام عید است؟
حضرت فرمود: روزی است که حضرت رسول (ص) امیرالمؤمنین علیه‌السلام را به جانشینی خود نصب فرمود و اعلام کرد: هرکه من مولا و آقای اویم، پس علی مولا و آقا و پیشوای اوست و آن روز هیجدهم ذوالحجّه است.
راوی گفت: در آن روز چه کاری باید انجام داد؟ فرمود باید روزه بدارید و عبادت کنید و محمّد و آل محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله را یاد آرید و بر ایشان صلوات فرستید،
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله امیرالمؤمنین علیه‌السلام را وصیت کرد که این روز را عید گرداند و هر پیامبری به جانشین خویش وصیت می‌کرد که این روز را عید کند.
اعمال شب و روز عید غدیر
1. روزه عید غدیر
روزه که کفّاره شصت سال گناه است و در حدیثی است: روزه این روز برابر روزه تمامی عمر دنیا و معادل با صد حج و صد عمره است.
2. غسل عید غدیر
غسل عید غدیر نیز همانند سایر غسل ها انجام می شود و به عنوان یکی از اعمال این روز به شمار می رود.
3. زیارت امیرالمؤمنین (ع) در روز عید غدیر
زیارت حضرت امیرمؤمنان علیه‌السلام و شایسته است انسان هر کجا باشد، بکوشد که خود را به قبر مطّهر آن حضرت برساند و برای آن جناب در این روز، «سه زیارت» مخصوص روایت شده:
که یکی از آن‌ها زیارت معروف به «امین الله» است که هم از نزدیک و هم از راه دور خوانده می‌شود و آن از زیارات جامعه مطلقه است و در باب زیارات انشاالله تعالی خواهد آمد.
خلاصه آداب روز غدیر
3. ذکر تعویذی در عید غدیر
تعویذی [ذکر مربوط به پناه جستن به خدا از ناملایمات و شرور] را که سید ابن طاووس در کتاب «اقبال» از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله روایت کرده بخواند.
5. خواندن نماز در عید غدیر
دو رکعت نماز بجا آورد و به سجده رود و «صد مرتبه» شکر خدا گوید، آنگاه سر از سجده بردارد و بخواند:
اللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُکَ بِأَنَّ لَکَ الْحَمْدَ وَحْدَکَ لَاشَرِیکَ لَکَ ، وَأَنَّکَ واحِدٌ أَحَدٌ صَمَدٌ لَمْ تَلِدْ وَلَمْ تُولَدْ وَلَمْ یَکُنْ لَکَ کُفُواً أَحَدٌ ، وَأَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُکَ وَرَسُولُکَ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَآلِهِ ، یَا مَنْ هُوَ کُلَّ یَوْمٍ فِى شَأْنٍ کَما کانَ مِنْ شَأْنِکَ أَنْ تَفَضَّلْتَ عَلَىَّ بِأَنْ جَعَلْتَنِى مِنْ أَهْلِ إِجابَتِکَ وَأَهْلِ دِینِکَ وَأَهْلِ دَعْوَتِکَ ، وَوَفَّقْتَنِى لِذٰلِکَ فِى مُبْتَدَءِ خَلْقِى تَفَضُّلاً مِنْکَ وَکَرَماً وَجُوداً ، ثُمَّ أَرْدَفْتَ الْفَضْلَ فَضْلاً ، وَالْجُودَ جُوداً ، وَالْکَرَمَ کَرَمَاً ، رَأْفَةً مِنْکَ وَرَحْمَةً إِلىٰ أَنْ جَدَّدْتَ ذٰلِکَ الْعَهْدَ لِى تَجْدِیداً بَعْدَ تَجْدِیدِکَ خَلْقِى ، وَکُنْتُ نَسْیاً مَنْسِیّاً ناسِیاً ساهِیاً غافِلاً ، فَأَتْمَمْتَ نِعْمَتَکَ بِأَنْ ذَکَّرْتَنِى ذٰلِکَ وَمَنَنْتَ بِهِ عَلَىَّ وَهَدَیْتَنِى لَهُ ، فَلْیَکُنْ مِنْ شَأْنِکَ یَا إِلٰهِى وَسَیِّدِى وَمَوْلاىَ أَنْ تُتِمَّ لِى ذٰلِکَ وَلَا تَسْلُبْنِیهِ حَتَّىٰ تَتَوَفَّانِى عَلَىٰ ذٰلِکَ وَأَنْتَ عَنِّى راضٍ ، فَإِنَّکَ أَحَقُّ الْمُنْعِمِینَ أَنْ تُتِمَّ نِعْمَتَکَ عَلَىَّ؛
خدایا، از تو درخواست می‌کنم به حق اینکه تنها تو راست سپاس، یگانه‌ای شریکی نداری و تویی یکتا، یگانه، بی‌نیاز، نزاده‌ای و نه زاده شده‌ای و یکتایی که همتایی نداری و محمّد بنده و رسول توست،
درودهایت بر او و خاندانش، ای آنکه هر روز در کاری است، چنان‌که در شأنت بود که بر من تفضّل نمودی، به اینکه مرا از اهل اجابت و دین و دعوتت قرار دادی و در آغاز آفرینشم از روی تفضّل و کرم و جود خویش،
بر این امور موفّقم داشتی، سپس از روی رأفت و رحمتت، به دنبال آوردی این فضل را با فضلی دیگر و این جود را با جودی دیگر و این کرم را با کرمی دیگر تا اینکه آن پیمان را برایم از نو تازه کردی،
پس از تجدید آفرینشم و حال آنکه در فراموشی کامل بودم، فراموش‌کار و بی توجّه و بی‌خبر، پس نعمتت را بر من تمام کردی، به اینکه آن پیمان را به یادم انداختی و به آن بر من منّت نهادی و به آن راهنمایی‌ام نمودی،
پس باید از شأن تو باشد، ای خدای من و آقا و مولایم، اینکه آن را بر من تمام کنی و از دستم نگیری تا بر پایه آن از دنیایم ببری، درحالی‌که از من خشنود باشی، به یقین تو سزاوارترین نعمت‌دهندگانی، بر اینکه نعمتت را بر من تمام کنی؛
اللّٰهُمَّ سَمِعْنا وَأَطَعْنا وَأَجَبْنا داعِیَکَ بِمَنِّکَ ، فَلَکَ الْحَمْدُ غُفْرانَکَ رَبَّنا وَ إِلَیْکَ الْمَصِیرُ ، آمَنّا بِاللّٰهِ وَحْدَهُ لَاشَرِیکَ لَهُ ، وَبِرَسُو لِهِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ ، وَصَدَّقْنا وَأَجَبْنا داعِىَ اللّٰهِ وَاتَّبَعْنا الرَّسُولَ فِى مُوالاةِ مَوْلانا وَمَوْلَى الْمُؤْمِنِینَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طالِبٍ عَبْدِاللّهِ ، وَأَخِى رَسُولِهِ ، وَالصِّدِّیقِ الْأَکْبَرِ ، وَالْحُجَّةِ عَلَىٰ بَرِیَّتِهِ ، الْمُؤَیِّدِ بِهِ نَبِیَّهُ وَدِینَهُ الْحَقَّ الْمُبِینَ ، عَلَماً لِدِینِ اللّٰهِ ، وَخازِناً لِعِلْمِهِ ، وَعَیْبَةَ غَیْبِ اللّٰهِ ، وَمَوْضِعَ سِرِّ اللّٰهِ ، وَأَمِینَ اللّٰهِ عَلَىٰ خَلْقِهِ ، وَشاهِدَهُ فِى بَرِیَّتِهِ . اللّٰهُمَّ رَبَّنا إِنَّنا سَمِعْنا مُنادِیاً یُنادِى لِلْإِیْمانِ أَنْ آمِنُوا بِرَبِّکُمْ فَآمَنَّا رَبَّنا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَکَفِّرْ عَنَّا سَیِّئاتِنا وَتَوَفَّنا مَعَ الْأَبْرارِ؛
خدایا به لطف تو شنیدیم و اطاعت کردیم و دعوت‌کننده‌ات را اجابت نمودیم، تو را سپاس، آمرزشت را خواهانیم پروردگارا و بازگشت ما به سوی توست، ایمان آوردیم به خدای یگانه،
شریکی برای او نیست و به رسولش محمّد (درود خدا بر او و خاندانش باد) و تصدیق کردیم و خواننده خدا را اجابت نمودیم و از پیامبرش پیروی کردیم، در رابطه با موالات مولایمان و مولای همه اهل ایمان، امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب،
بنده خدا و برادر رسول خدا و صدّیق اکبر و حجّت بر مخلوقات خدا، آن مولایی که خدا پیامبر و دین بر حق و آشکارش را به او تأیید کرد، نشانه دین خدا و خزانه‌دار دینش و ظرف غیب خدا و جایگاه سرّ خدا و امین خدا بر خلقش و گواه او در مخلوقاتش،
خدایا پروردگارا ما شنیدیم نداکننده‌ای که ندا می‌کرد برای ایمان‌که به پروردگارتان ایمان بیاورید، پس ما ایمان آوردیم، پس گناهانمان را بیامرز و بدی‌هایمان را بپوشان و ما را با نیکان بمیران؛
رَبَّنا وَآتِنا مَا وَعَدْتَنا عَلَىٰ رُسُلِکَ وَلَا تُخْزِنا یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّکَ لَاتُخْلِفُ الْمِیعادَ ، فَإِنَّا یَا رَبَّنا بِمَنِّکَ وَلُطْفِکَ أَجَبْنا داعِیَکَ ، وَاتَّبَعْنَا الرَّسُولَ وَصَدَّقْناهُ ، وَصَدَّقْنا مَوْلَى الْمُؤْمِنِینَ ، وَکَفَرْنا بِالْجِبْتِ وَالطَّاغُوتِ ، فَوَلِّنا مَا تَوَلَّیْنا ، وَاحْشُرْنا مَعَ أَئِمَّتِنا فَإِنَّا بِهِمْ مُؤْمِنُونَ مُوقِنُونَ ، وَلَهُمْ مُسَلِّمُونَ ، آمَنَّا بِسِرِّهِمْ وَعَلانِیَتِهِمْ وَشاهِدِهِمْ وَغائِبِهِمْ ، وَحَیِّهِمْ وَمَیِّتِهِمْ ، وَرَضِینا بِهِمْ أَئِمَّةً وَقادَةً وَسادَةً ، وَحَسْبُنا بِهِمْ بَیْنَنا وَبَیْنَ اللّٰهِ دُونَ خَلْقِهِ لَا نَبْتَغِى بِهِمْ بَدَلاً ، وَلَا نَتَّخِذُ مِنْ دُونِهِمْ وَلِیجَةً ، وَبَرِئْنا إِلَى اللّٰهِ مِنْ کُلِّ مَنْ نَصَبَ لَهُمْ حَرْباً مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَالْآخِرِینَ، وَکَفَرْنا بِالْجِبْتِ وَالطَّاغُوتِ وَالْأَوْثانِ الْأَرْبَعَةِ وَأَشْیاعِهِمْ وَأَتْباعِهِمْ وَکُلِّ مَنْ والاهُمْ مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ مِنْ أَوَّلِ الدَّهْرِ إِلىٰ آخِرِهِ؛
پروردگارا به ما عنایت کن آنچه را به وسیله فرستادگانت به ما وعده دادی و در روز قیامت ما را رسوا مکن، به یقین تو خلف وعده نمی‌کنی، ما ای پروردگارمان به منّت و لطفت،
دعوت‌کننده‌ات را پاسخ گفتیم و از پیامبرت پیروی نمودیم و او را تصدیق کردیم و مولای مؤمنان را باور نمودیم و به جبت و طاغوت کفر ورزیدیم، ما را تابع آنکه به ولایت پذیرفتیم قرار بده و با امامانمان محشور فرما،
ما به آنان ایمان و باور داریم و نسبت به آنان تسلیمیم، ایمان آوردیم به نهان و آشکارشان و حاضر و غایبشان و زنده و مرده‌شان و به آنان به عنوان پیشوایان و پیشروان و سروران خویش خشنود گشتیم و همانان، بین ما و خدا از سایر خلق بسند،
به جای آنان عوضی نجوییم و جز ایشان کسی را به عنوان خلیفه حق برنگیریم و به خدا بیزاری جستیم از هرکه از جنّ و انس، از اولین و آخرین، در برابرشان جنگی بر پا کرد و کافر شدیم به جبت و طاغوت و بت‌های چهارگانه و شیعیان و پیروانشان و هرکه از جنّ و انس دوستشان دارد، از اوّل روزگار تا پایانش؛
اللّٰهُمَّ إِنَّا نُشْهِدُکَ أَنَّا نَدِینُ بِما دانَ بِهِ مُحَمَّدٌ وَآلُ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَیْهِ وَعَلَیْهِمْ ، وَقَوْلُنا مَا قالُوا ، وَدِینُنا مَا دانُوا بِهِ ، مَا قالُوا بِهِ قُلْنا ، وَمَا دانُوا بِهِ دِنَّا ، وَمَا أَنْکَرُوا أَنْکَرْنا ، وَمَنْ والَوْا والَیْنا ، وَمَنْ عادَوْا عادَیْنا ، وَمَنْ لَعَنُوا لَعَنَّا ، وَمَنْ تَبَرَّأُوا مِنْهُ تَبَرَّأْنا مِنْهُ ، وَمَنْ تَرَحَّمُوا عَلَیْهِ تَرَحَّمْنا عَلَیْهِ ، آمَنَّا وَسَلَّمْنا وَرَضِینا وَاتَّبَعْنا مَوالِیَنا صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَیْهِمْ .
خدایا تو را گواه می‌گیریم که ما معتقدیم به آنچه معتقد شدند به آن محمّد و خاندان محمّد (درود خدا بر او و خاندانش باد) و گفتار ما آن است که آنان گفتند و دینمان همان است که آن‌ها متدّین به آن بودند،
هرچه را گفتند گفتیم و به آنچه معتقد شدند معتقد شدیم و هرچه را انکار کردند انکار کردیم و هرکه را دوست داشتند دوست داشتیم و هرکه را دشمن داشتند دشمن داشتیم و هرکه را لعنت کردند لعنت کردیم و از هرکه بیزار شدند،
از او بیزار شدیم و هرکه را مورد رحمت قرار دادند، مورد رحمت قرار دادیم، ایمان آوردیم و تسلیم و راضی شدیم و از موالیانمان (درود خدا بر آنان) پیروی کردیم.
اللّٰهُمَّ فَتَمِّمْ لَنا ذٰلِکَ وَلَا تَسْلُبْناهُ وَاجْعَلْهُ مُسْتَقِرّاً ثابِتاً عِنْدَنا ، وَلَا تَجْعَلْهُ مُسْتَعاراً ، وَأَحْیِنا مَا أَحْیَیْتَنا عَلَیْهِ ، وَأَمِتْنا إِذا أَمَتَّنا عَلَیْهِ ، آلُ مُحَمَّدٍ أَئِمَّتُنا فَبِهِمْ نَأْتَمُّ وَ إِیَّاهُمْ نُوالِى ، وَعَدُوَّهُمْ عَدُوَّ اللّٰهِ نُعادِى ، فَاجْعَلْنا مَعَهُمْ فِى الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ وَمِنَ الْمُقَرَّبِینَ ، فَإِنَّا بِذٰلِکَ راضُونَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
خدایا آن را بر ما کامل کن و از دستمان مگیر و آن را نزد ما مستقرّ و ثابت قرار ده و موقت مگردان و ما را بر آن زنده بدار تا گاهی که زنده‌مان داری و بر آن بمیران تا زمانی که ما را می‌میرانی،
خاندان محمّد امامان ما هستند، به آنان اقتدا می‌کنیم و آنان را دوست می‌داریم، دشمنانشان را که دشمن خدایند دشمن می‌داریم، پس ما را در دنیا و آخرت با آنان قرار ده و از مقرّبان پیشگاهت گردان که ما به همان راضی هستیم، ای مهربان‌ترین مهربانان.
باز به سجده رود و «صد مرتبه» «الْحَمْدُ لِلّٰهِ» و «صد مرتبه» «شُکْراً لِلّٰهِ» بگوید. روایت شده: هرکه این عمل را بجا آورد، ثواب کسی را داشته باشد که روز عید غدیر، خدمت حضرت رسول صلی‌الله‌علیه‌وآله حاضر شده و با آن حضرت بر ولایت امیرالمؤمنین علیه‌السلام بیعت کرده باشد.
بهتر این است که این نماز را نزدیک به هنگام زوال بجا آورد که حضرت رسول صلی‌الله‌علیه‌وآله امیرالمؤمنین علیه‌السلام را در آن ساعت برای مردم به امامت و خلافت نصب فرمود. در این نماز در رکعت اول پس از سوره «حَمد» سوره «قدر» و در رکعت دوم سوره «توحید» را بخواند.
6. غسل و نماز عید غدیر
غسل کند و نیم ساعت پیش از زوال دو رکعت نماز بجا آورد، در هر رکعت سوره «حَمد» «یک بار» و سوره «توحید» «10 بار» و «آیت‌الکرسی» «10 بار» و «10 بار» «إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ» خوانده شود
که برابر صد هزار حج و صد هزار عمره است و باعث برآورده شدن حوایج دنیا و آخرت او، به آسانی و عافیت از جانب خدای کریم است.
در کتاب «اقبال» در بیان این نماز سوره «قدر» مقدّم بر «آیت‌الکرسی» ذکر شده و علاّمه مجلسی در «زاد المعاد» از کتاب «اقبال» پیروی کرده و سوره «قدر» را مقدّم داشته،
چنان‌که این حقیر هم در کتب دیگر به این صورت ذکر کرده‌ام، اما برابر با پی‌جویی زیادی که کردم، بیشتر «آیت‌الکرسی» را مقدّم بر «قدر» دیدم.
احتمال اینکه از قلم مبارک سید در کتاب «اقبال» سهوی شده، یا ناسخان در این نماز، هم در عدد «حَمد» و هم در مقدّم داشتن «قدر» بر «آیت‌الکرسی» اشتباهی کرده‌اند،
یا اینکه این عمل مستقلّی غیر از آن نماز است بسیار بعید به نظر می‌رسد و اللّٰه تعالى العالم، بهتر این است که پس از این نماز تمام این دعای بلندی را بخواند: «رَبَّنا إنَّنا سَمِعْنا مُنادِیاً…»
اعمال عید غدیر در مفاتیح الجنان
7. خواندن دعای ندبه در عید غدیر
یکی از اعمال عید غدیر خواندن دعاى «ندبه» است که ثواب بسیاری دارد.
8. خواندن دعای زیر در عید غدیر
این دعا را بخواند که سید ابن طاووس از شیخ مفید روایت کرده:
اللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ نَبِیِّکَ وَعَلِیٍّ وَلِیِّکَ ، وَالشَّأْنِ وَالْقَدْرِ الَّذِى خَصَصْتَهُما بِهِ دُونَ خَلْقِکَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَعَلِیٍّ وَأَنْ تَبْدَأَ بِهِما فِى کُلِّ خَیْرٍ عاجِلٍ .
خدایا از تو درخواست می‌کنم به حق محمّد پیامبرت و علی نماینده‌ات و شأن و مرتبه‌ای که آن دو را ممتاز از مخلوقات به آن اختصاص دادی، بر محمّد و علی درود فرستی و در هر خیری که فوری است از آنان آغاز کنی.
اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ الْأَئِمَّةِ الْقادَةِ ، وَالدُّعاةِ السَّادَةِ ، وَالنُّجُومِ الزَّاهِرَةِ ، وَالْأَعْلامِ الْباهِرَةِ ، وَساسَةِ الْعِبادِ ، وَأَرْکانِ الْبِلادِ ، وَالنَّاقَةِ الْمُرْسَلَةِ ، وَالسَّفِینَةِ النَّاجِیَةِ الْجارِیَةِ فِى اللُّجَجِ الْغامِرَةِ .
خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، آن امامان پیشرو و دعوت‌کنندگان سرور و ستارگان درخشان و نشانه‌های فروزان و تدبیرکنندگان دنیا و آخرت بندگان و پایه‌های ممالک و ناقه فرستاده شده و کشتی نجات که روان در دریاهای عمیق است.
اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ خُزَّانِ عِلْمِکَ ، وَأَرْکانِ تَوْحِیدِکَ ، وَدَعائِمِ دِینِکَ ، وَمَعادِنِ کَرامَتِکَ ، وَصَفْوَتِکَ مِنْ بَرِیَّتِکَ ، وَخِیَرَتِکَ مِنْ خَلْقِکَ ، الْأَتْقِیاءِ الْأَنْقِیاءِ النُّجَباءِ الْأَبْرارِ ، وَالْبابِ الْمُبْتَلىٰ بِهِ النَّاسُ، مَنْ أَتاهُ نَجا وَمَنْ أَباهُ هَوىٰ؛
خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، خزانه‌داران دانشت و پایه‌های توحیدت و ستون‌های دینت و معادن کرامتت و برگزیدگان از مخلوقاتت و بهترین منتخبان از خلقت، آن پرهیزگاران و پاکیزگان و نجیبان و نیکوکاران و دری که مردم مبتلای به آنند، هرکه از آن درآمد نجات یافت و هرکه سرباز زد در هلاکت سقوط کرد؛
اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ أَهْلِ الذِّکْرِ الَّذِینَ أَمَرْتَ بِمَسْأَلَتِهِمْ وَذَوِى الْقُرْبَى الَّذِینَ أَمَرْتَ بِمَوَدَّتِهِمْ وَفَرَضْتَ حَقَّهُمْ ، وَجَعَلْتَ الْجَنَّةَ مَعادَ مَنِ اقْتَصَّ آثارَهُمْ . اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ کَما أَمَرُوا بِطاعَتِکَ ، وَنَهَوْا عَنْ مَعْصِیَتِکَ ، وَدَلُّوا عِبادَکَ عَلَىٰ وَحْدانِیَّتِکَ .
خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، اهل ذکری که به پرسش از آنان دستور دادی و خویشاوندی که به دوستی‌شان امر فرمودی و حقّشان را واجب نمودی و بهشت را بازگشتگاه کسی قرار دادی که از آثارشان پیروی نماید. خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، چنان‌که به طاعتت امر کردند و از معصیتت نهی نمودند و بندگانت را بر وحدانیتت دلالت فرمودند.
اللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ نَبِیِّکَ وَنَجِیبِکَ ، وَصَفْوَتِکَ وَأَمِینِکَ ، وَرَسُولِکَ إِلىٰ خَلْقِکَ ، وَبِحَقِّ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ ، وَیَعْسُوبِ الدِّینِ ، وَقائِدِ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِینَ ، الْوَصِیِّ الْوَفِیِّ ، وَالصِّدِّیقِ الْأَکْبَرِ ، وَالْفارُوقِ بَیْنَ الْحَقِّ وَالْباطِلِ ، وَالشَّاهِدِ لَکَ ، وَالدَّالِّ عَلَیْکَ ، وَالصَّادِعِ بِأَمْرِکَ ، وَالْمُجاهِدِ فِى سَبِیلِکَ ، لَمْ تَأْخُذْهُ فِیکَ لَوْمَةُ لائِمٍ ، أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ؛ وَأَنْ تَجْعَلَنِى فِى هٰذَا الْیَوْمِ الَّذِى عَقَدْتَ فِیهِ لِوَلِیِّکَ الْعَهْدَ فِى أَعْناقِ خَلْقِکَ ، وَأَکْمَلْتَ لَهُمُ الدِّینَ مِنَ الْعارِفِینَ بِحُرْمَتِهِ وَالْمُقِرِّینَ بِفَضْلِهِ ، مِنْ عُتَقائِکَ وَطُلَقائِکَ مِنَ النَّارِ ، وَلَا تُشْمِتْ بِى حاسِدِى النِّعَمِ .
خدایا من از تو درخواست می‌کنم به حق محمّد پیامبرت و نجیبت و برگزیده‌ات و امینت و فرستاده‌ات به سوی بندگانت و به حق امیرالمؤمنین، رئیس دین و پیشرو سپیدرویان،
آن جانشین وفادار و صدیق اکبر و جدا کننده بین حق و باطل و گواه بر تو رهنمای به سوی تو و آشکار کننده دستورت و جهاد کننده در راهت که او را ملامت ملامت کننده‌ای درباره تو نگیرد که بر محمّد و خاندان محّمد درود فرستی؛
مرا در این روز که برای ولی‌ات، عهد امامت را بر عهده بندگانت بستی و برای آنان دین را کامل نمودی، از آگاهان به حرمتش و اقرارکنندگان به فضلش قرار دهی و همچنین از آزادشدگان و رهاگشتگان از آتش به حساب آری و حسودان نعمت‌ها را به سرزنش من میاور.
اللّٰهُمَّ فَکَما جَعَلْتَهُ عِیدَکَ الْأَکْبَرَ وَسَمَّیْتَهُ فِى السَّماءِ یَوْمَ الْعَهْدِ الْمَعْهُودِ ، وَفِى الْأَرْضِ یَوْمَ الْمِیثاقِ الْمَأْخُوذِ وَالْجَمْعِ الْمَسْؤُولِ ، صَلِّ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَقْرِرْ بِهِ عُیُونَنا ، وَاجْمَعْ بِهِ شَمْلَنا ، وَلَا تُضِلَّنا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنا ، وَاجْعَلْنَا لِأَ نْعُمِکَ مِنَ الشَّاکِرِینَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ؛
خدایا چنان‌که آن را عید بزرگ‌ترت قرار داده‌ای و آن را در آسمان روز عهد معهود و در زمین روز پیمان گرفتن و انجمن پرسیده نامیدی، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و دیدگان ما را به آن روشن فرما و پراکندگی ما را به آن جمع کن
و پس از آنکه هدایتمان نمودی، گمراهمان مکن و به نعمت‌هایت از سپاسگزاران قرار ده، ای مهربان‌ترین مهربانان؛
الْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى عَرَّفَنا فَضْلَ هٰذَا الْیَوْمِ وَبَصَّرَنا حُرْمَتَهُ ، وَکَرَّمَنا بِهِ ، وَشَرَّفَنا بِمَعْرِفَتِهِ ، وَهَدانا بِنُورِهِ . یَا رَسُولَ اللّٰهِ ، یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ ، عَلَیْکُما وَعَلَىٰ عِتْرَتِکُما وَعَلَىٰ مُحِبِّیکُما مِنِّى أَفْضَلُ السَّلامِ مَا بَقِىَ اللَّیْلُ وَالنَّهارُ ، وَبِکُما أَتَوَجَّهُ إِلَى اللّٰهِ رَبِّى وَرَبِّکُما فِى نَجاحِ طَلِبتِى ، وَقَضاءِ حَوائِجِى ، وَتَیْسِیرِ أُمُورِى .
خدا را سپاس که برتری این روز را به ما شناساند و ما را به حرمت آن بینا فرمود و به آن گرامی داشت و با شناختش به ما شرافت داد و به نورش هدایتمان نمود، ای رسول خدا، ای امیرالمؤمنین،
بر شما و خاندانتان و بر دوستدارانتان از جانب من برترین سلام‌ها تا شب و روز باقی است و به واسطه شما به خدا روی می‌آورم، پروردگارم و پروردگار شما، در به دست آوردن خواسته‌ام و برآورده‌شدن حاجتم و آسان شدن کارهایم.
اللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ ، وَأَنْ تَلْعَنَ مَنْ جَحَدَ حَقَّ هٰذَا الْیَوْمِ وَأَنْکَرَ حُرْمَتَهُ فَصَدَّ عَنْ سَبِیلِکَ لِإِطْفاءِ نُورِکَ ، فَأَبَى اللّٰهُ إِلّا أَنْ یُتِمَّ نُورَهُ . اللّٰهُمَّ فَرِّجْ عَنْ أَهْلِ بَیْتِ مُحَمَّدٍ نَبِیِّکَ وَاکْشِفْ عَنْهُمْ وَبِهِمْ عَنِ الْمُؤْمِنِینَ الْکُرُباتِ . اللّٰهُمَّ امْلَاَ الْأَرْضَ بِهِمْ عَدْلاً کَما مُلِئَتْ ظُلْماً وَجَوْراً ، وَأَنْجِزْ لَهُمْ مَا وَعَدْتَهُمْ إِنَّکَ لَاتُخْلِفُ الْمِیعادَ.
خدایا از تو درخواست می‌کنم به حق محمّد و خاندان محمّد که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و لعنت کنی کسی را که حقانیت این روز را منکر شده و حرمتش را به انکار برخاسته و از راهت برای خاموش کردن نورت جلوگیری نموده است،
ولی خدا هرگز نخواهد، مگر اینکه نورش را به کمال رساند، خدایا گشایش ده به اهل‌بیت محمّد پیامبرت و برطرف کن از آنان و به وسیله آنان گرفتاری‌ها را از اهل ایمان. خدایا زمین را به وسیله آنان پر از دادگری کن،
همان‌طور که از ستم و بی‌داد پر شده است، به آنچه به آنان وعده داده‌ای وفا کن که تو خلف وعده نمی‌کنی.
و اگر بتواند، دعاى مبسوط را که سیّد در کتاب «اقبال» روایت کرده بخواند.
9. خواندن ذکر زیر در عید غدیر
«صد مرتبه» بگوید:
الْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِی جَعَلَ کَمالَ دِینِهِ وَتَمامَ نِعْمَتِهِ بِوِلایَةِ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طالِبٍ عَلَیْهِ السَّلامُ.
خدای را سپاس که کمال دینش و تمام نعمتش را به ولایت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب (درود خدا بر او) قرار داد.
در روز عید غدیر چه کارهایی باید انجام دهیم ؟
تحکیم بیعت با ولایت در عید غدیر
همان گونه که پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله بعداز نصب حضرت علی علیه السلام به امامت مسلمین به جماعت مسلمانان امر کرد که با او بیعت کنند، در سال روز آن حماسه جاوید، تجدید آن بیعت سفارش شده است.
تبریک گفتن در عید غدیر
حضرت امام رضا علیه السلام، می فرماید: «روز عید غدیر خم روز تهنیت گویی است. بعضی از شما به بعض دیگر تهنیت بگوید و هرگاه مؤمنی با برادرش برخورد کرد بگوید: الحمدللّه الّذی جعلنا من المتمسّکین بولایة أمیرالمؤمنین و الائمة سلام الله علیهم.»
اظهار سرور و شادمانی
در وصف شیعه و شیعیان گفته شده است که به شادی ما ائمه شادند و به حزن ما محزون؛ و مسلّم است که عید غدیر شادی بخش ترین عید ائمه است و شادمانی شیعه در این روز فرض است.
از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمودند: «حقا که روز غدیر روز عید فرح و سرور است». همچنین از امیر المومنین علی علیه السلام نیز نقل شده است که ایشان فرمودند: «در روز عید غدیر اظهار فرح و شادمانی کنید و برادران مسلمان خود را نیز شاد گردانید.»
اعمال عید غدیر چیست ؟
مصافحه کردن در عید غدیر
مصافحه یا دست دادن از آداب اسلامی است و در روز عید غدیر به آن تاکید بیشتری شده است. امام علی علیه السلام می فرمایند: «روز عید غدیر هنگامی که یکدیگر را ملاقات می کنید با هم مصافحه کنید.»
ذکر مخصوصی نیز در این روز هنگام مصافحه سفارش شده است که عبارت است از؛ «الحمد لله الذی جعلنا من المتمسکین بولایت امیرالمومنین و الائمه علیهم السلام؛ سپاس خدای را که ما را از جمله درآویختگان به ولایت امیرالمؤمنین علی و ائمه علیهم السلام قرار داد.»
آراستن و پوشیدن لباس نو در عید غدیر
از دیرباز عیدها و جشن ها با نظافت، غبارزدایی، پیراستن و آراستن همراه بوده است و شیعیان باید این روش ها را برای عید غدیر نیز رعایت نمایند.
چرا که حضرت امام رضا علیه السلام، می فرمایند: «روز غدیر، روز آراستن و زینت است. پس هر کس برای روز غدیر، زینت کند، خداوند هر خطای کوچک و بزرگ او را می آمرزد و فرشتگانی را به سوی او می فرستد،
آنان نیکی های او را می نگارند و مراتبش را تا عید غدیر سال آینده بالا می برند. اگر او جان دهد، شهید مرده است و اگر زیست کند، خوشبخت زیسته است.»
حضرت امام صادق علیه السلام نیز می فرمایند: «یکی از وظایف روز غدیر این است که مؤمن تمیزترین و گرانقدرترین جامه های خویش را بپوشد.»
پس چه زیبا خواهد بود که سردر منازل و اماکن عمومی تجارتی و اداری چراغانی شود تا شامل این پاداش بزرگ گردد.
استفاده از بوی خوش در عید غدیر
اسلام درباره به کارگیری بوی خوش و زدن عطر، بسیار سفارش کرده است. به خصوص در ایام عید سعید غدیر سفارش ویژه ای نسبت به این سنت خوب شده است.
امام صادق علیه السلام، در پی وظایف مؤمن در روز غدیر فرمودند: «و مؤمن به اندازه توان و دست باز بودنش بوی خوش استعمال کند.»
پیمان اخوت و برادری در عید غدیر
از برنامه های اسلام ایجاد اخوت و برادری است. و به همین منظور پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله بین مسلمانان مهاجرین و انصار پیمان برادری بست و با پیمان اخوت علی علیه السلام را با خویش برادر نمود
و در برخی از زیارات که خطاب به پیامبر صلّی الله علیه و آله می خوانیم: «السلام علیک و علی اخیک علی بن ابیطالب علیه السلام» اشاره به همین برادری است.
پیمان برادری و عقد اخوت بستن از اعمال وارده در روز غدیر است و صیغه مخصوصی دارد که در مفاتیح الجنان آمده است.
احسان و انفاق در عید غدیر
احسان و انفاق از دستورات ویژه اسلامی است. اما در ایام بزرگی مثل عید غدیر بر آن تأکید بیشتری شده است. در سیره امام حسن علیه السلام است که ایشان روز عید غدیر مهمانی می داد و شخص امام علی علیه السلام نیز در آن مراسم شرکت می کردند.
صله رحم در روز عید غدیر
صله رحم از پسندیده ترین آداب اسلامی است و شرع مقدس اسلام بر این مطلب تأکید فراوان نموده است. اما در روز عید غدیر بر این نکته سفارش بیشتری شده است. امام صادق علیه السلام می فرماید: «از کارهایی که در روز عید غدیر مستحب است صله رحم است.»
دیدار با مؤمنان در روز عید غدیر
زیارت برادران مؤمن از سنت های مهم اسلامی است؛ لیکن در روز عید غدیر، دید و بازدید به عنوان یکی از شعائر مذهبی و ولایی بیشتر مورد سفارش قرار گرفته و پاداش افزونتری دارد.
حضرت امام رضا، علیه السلام، می فرمایند: «هر کس که در روز غدیر به دیدار مؤمنی برود خداوند هفتاد نور در قبرش داخل کند و قبرش را بگستراند، و هر روز هفتاد هزار فرشته به زیارت قبرش آید و به او مژده بهشت دهد.»
رفع حاجت مؤمنان از وظایف ما در عید غدیر
رفع حاجت مومنان از جمله اعمالی است که اسلام برای آن ارزش خاصی قائل شده است و ائمه آن را از چند طواف برتر می دانند. در روز غدیر این عمل فضیلت بیشتری دارد.
امام علی علیه السلام فرمودند: «کسی که مؤمنان را در روز غدیر تکفل کند نزد خدای متعال من ضامنش هستم که از کافر شدن و پریشان شدن در امان باشد.»
تشکیل اجتماع در روز عید غدیر
به جهت یادآوری روزی که پیامبر صلّی الله علیه و آله به امر خداوند علی علیه السلام را به امامت امت اسلامی نصب کرد، بجاست در مراکز گوناگون گرد آییم و به یاد آن روز بزرگ و ثمراتش شادمان باشیم.
ائمه علیهم السلام سفارش کرده اند که به جهت یادآوری مقام محمد صلّی الله علیه و آله و خاندان او علیهم السلام اجتماعات تشکیل بشود؛ و خود نیز از این گونه اجتماعات برپا می داشتند.
افطاری دادن در عید غدیر
از اعمالی که به انجام آن در روز عید غدیر سفارش شده است؛ افطاری دادن به روزه داران است. حضرت علی علیه السلام فرموده اند: «کسی که در شامگاه عید غدیر، به یک مؤمن افطاری بدهد، گویا یک میلیون نفر از پیامبران، شهیدان و صدیقان را افطاری داده است.
حال چگونه است پاداش کسی که گروهی از مردان و زنان را افطاری دهد. و من ضامنم بر خدا که از کفر و فقر آسوده گردد و اگر در همان روز یا همان شب تا عید غدیر سال دیگر بمیرد، بر خداوند است پاداش او.»
اطعام عید غدیر
از سنت های مؤکد دیگر در روز عید غدیر پذیرایی از مؤمنان است. امام صادق علیه السلام، درباره یکی از وظایف عید غدیر فرموده اند: «و برادرانت را طعام ده.»
ابراز برائت در عید غدیر
روز غدیر روز بیزاری از کسانی است که با نپذیرفتن امامت حضرت علی علیه السلام، آشکارا با خدا و با پیامبر خدا مخالفت نمودند و بزرگترین جنایت و خیانت را به تاریخ بشریت کردند و در حقیقت این عدم پذیرش سرآغاز تمام بدبختی ها و بیچارگی ها بود.
بنابراین روز غدیر، روز برائت از این همه ستمکاری و ستمکاران است.
در یکی از دعاهای روز غدیر آمده است: «و نبرأ ممّن یبرأ منه و نبغض من أبغضه؛ ما بیزاری می جوییم از آن کس که از علی علیه السلام بیزاری جوید و دشمن داریم آن کس که علی علیه السلام را دشمن دارد.»
اعمال شب عید غدیر
ذکر صلوات در روز عید غدیر
حضرت رضا علیه السلام در وصف عید غدیر فرموده اند: «روز غدیر روز صلوات فرستادن فراوان بر محمد و آل محمد است.»
دلجویی و مهرورزی متقابل در عید غدیر
حضرت رضا علیه السلام، روز غدیر را «یوم التودّد» خواندند؛ یعنی روز مهر ورزیدن. بنابراین در چنین روزی باید معتقدان به ولایت، غم را از دل دوستان حضرت علی علیه السلام به هر نحوی که مقدور باشد برطرف نمایند.
ایجاد زمینه های شادمانی در عید غدیر
عید غدیر یادآور بزرگترین و گرانقدرترین خاطره اسلام است خاطره استمرار رسالت پیامبر، صلّی اللَّه علیه وآله، با امامت علی، علیه السلام. در چنین روزی نه تنها خود باید دلشاد باشیم بلکه باید زمینه شادمانی دیگر برادران ایمانی راهم فراهم سازیم.
حضرت رضا علیه السلام می فرمایند: «[در روز غدیر] هر مرد و زن مؤمنی را شادمان سازید.»
گشاده دستی نسبت به خانواده در عید غدیر
یکی از دستورات اسلام ایجاد زمینه های لازم در جهت راحتی و آسایش خانواده است و به مناسبت عید غدیر تاکید بیشتری شده است. حضرت امام صادق علیه السلام می فرمایند: «[در روز غدیر] مرد باید برای خانواده خود گشایش بیشتری فراهم کند.»
هدیه دادن در عید غدیر
هدیه دادن و گرفتن با توجه به ضوابط شرعی کار پسندیده ای است و اثرات روانی خاصی مخصوصاً در کودکان و نوجوانان دارد و بهترین موقعیت هدیه دادن عید غدیر است.
حضرت رضا، علیه السلام، عید غدیر را روز هدیه و بخشش می نامد و می فرمایند: «[روز غدیر] روز بخشش و هدیه دادن است.»
توجه: این روزها به دلیل شیوع ویروس کرونا متاسفانه انجام برخی از وظایف بالا امکان پذیر نیست و بهتر است برای حفظ سلامتی خود و دیگران، برخی از وظایف بالا را به سال بعد موکول کنیم.
همچنین بخوانید:
اطعام عید غدیر چیست و چه ثوابی دارد ؟
40 حدیث آموزنده در مورد عید غدیر
