احکام نماز خواندن در قطار و یا هواپیما
حکم خواندن نماز واجب در قطار، اتوبوس و هواپیما
الف) انسان مسافر لازم است نمازهای چهار رکعتی خود را دو رکعت بخواند. ولی فقها می‌فرمایند این حکم، دارای هشت شرط می‌باشد: 1. سفر او کمتر از هشت فرسخ شرعى نباشد (هر فرسخ شش کیلومتر است)
2. از اول مسافرت قصد هشت فرسخ را داشته باشد
3. در بین راه از قصد خود برنگردد
4. نخواهد پیش‌از رسیدن به هشت فرسخ، از وطن خود بگذرد یا ده روز یا بیشتر در جایى بماند
5. براى کار حرام سفر نکند
6. از صحرانشین‌هایى نباشد که در بیابان‌ها گردش مىکنند و هرجا آب و خوراک براى خود و حیوانات همراهشان پیدا کنند مىمانند و بعد از چندى به جاى دیگر مىروند
7. شغل او مسافرت نباشد
8. به حد ترخص برسد، یعنى از وطنش یا جایى که قصد کرده ده روز در آن‌جا بماند، به قدرى دور شود که دیوار شهر را نبیند و صداى اذان آن‌را نشنود. (توضیح‌المسایل محشی/1/183)
ب) مستحب است مسافر بعد از هر نمازى که شکسته مىخواند، سى مرتبه بگوید: «سبحان‌الله والحمدلله و لا اله الاالله والله‌اکبر» و این در تعقیب نماز ظهر و عصر و عشا بیشتر سفارش شده است. بلکه بهتر است در تعقیب این سه نماز شصت مرتبه بگوید. (همان/733)
ج) به فتوای بیشتر مراجع تقلید، انسان مسافر در چهار مکان مخیر و آزاد است بین قصر (دو رکعتی خواندن) و تمام. آن مکان‌ها عبارتند از: مسجدالحرام، مسجدالنبی صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم، حرم مطهر امام حسین علیه‌السلام و مسجد کوفه. (العروةالوثقى، آیةالله‌العظمی طباطبایی یزدى قدس‌سره /2/163)
د) مسافر و کسى که براى او سخت است نافله شب را بعد از نصف شب بخواند، مىتواند آن‌را در اول شب به‌جا آورد (توضیح‌المسایل محشی/1/429)
هـ) خواندن نمازهای مستحبی در سفر اشکال ندارد، به استثنای نافله ظهر و عصر برای مسافری که وظیفه او قصر (دو رکعت خواندن) است. (العروةالوثقىالمحشى، آیةالله‌العظمی طباطبایی یزدى قدس‌سره /2 /245)
و) خواندن نماز واجب در قطار و اتوبوس (در حال حرکت) جایز نیست، بلکه مسافر باید صبر کند تا قطار و اتوبوس توقف کند و مسافر پیاده شده، نماز واجب را بر روی زمین و با آرامش بدن و رو به قبله بخواند. ولی اگر نماز قضا می‌شود، بر مسافران واجب است که از راننده بخواهند که اتوبوس را در مکان مناسبى متوقف نماید و بر راننده اجابت درخواست آنان واجب است، اما اگر قطار یا اتوبوس توقف نمی‌کند، در این‌صورت لازم است نماز را در داخل قطار یا اتوبوس بخواند. (توضیح‌المسایل محشی/1/841)
و اما حکم نماز در هواپیما فرق می‌کند، زیرا بعضی از هواپیماها اتاق کوچکی به‌عنوان نمازخانه دارند، در این‌صورت چنان‌چه قبله قابل تشخیص بوده و بدن دارای آرامش باشد، عده‌ای از فقها نماز در هواپیما را اجازه می‌دهند. پس در این مورد باید به رساله فقها مراجعه شود. تمام آن‌چه آوردیم در مورد نماز واجب بود، اما نماز خواندن مستحبی در قطار و اتوبوس و هواپیما اشکال ندارد و مراعات قبله و آرامش بدن در آن حال شرط نیست.
حتماً بخوانید:
احکام نماز و روزه مسافر + پرسش و پاسخ
نيت نماز مسافر نيت نماز مسافر چگونه است؟ آيا ذكر قصر يا اتمام، در نيّت لازم است؟ جواب. قصد انجام وظيفه فعليه كافى است و نيّت لازم نيست به زبان ذكر…
ز) اگر نمازی که در سفر فوت شده، دو رکعتی بوده، وقتی می‌خواهد قضای آن‌را به‌جا آورد، باید دو رکعت بخواند، گرچه در وطن باشد. و بالعکس اگر نمازی که در وطن فوت شده، چهار رکعتی بوده، باید قضای آن‌را چهار رکعت به‌جا آورد؛ گرچه در سفر بخواهد آن‌را به‌جا آورد، زیرا فقها فرموده‌اند: حکم‌القضاء حکم‌الاداء (تحریرالأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة، علامه حلى قدس‌سره /1/39)
ح) چنان‌چه مسافر، در سفر نماز خود را طبق وظیفه دو رکعت خواند و وقتی به وطن برگشت ملاحظه کرد که هنوز وقت هست، لازم نیست نماز را دومرتبه بخواند.
ط) اگر وقت نماز چهار رکعتی داخل شد و انسان هنوز در وطن است، لازم نیست همان‌جا نماز بخواند، بلکه می‌تواند حرکت کند و در سفر نماز را دو رکعتی به‌جا آورد. ولی اگر نخواند و نمازش در سفر قضا شد، قضای آن، دو رکعت است نه چهار رکعت.
ی) بعد از حمد، نمازگزار باید سوره بخواند، ولی چنان‌چه ضرورتی پیش آید، مثل این‌که مسافر می‌ترسد از قطار جا بماند یا در کنار جاده از درنده و امثال آن می‌ترسد، می‌تواند به خواندن حمد اکتفا کند و سوره نخواند. (توضیح‌المسایل /1/544)
ک) نماز قبل از وقت باطل است و مسافر نمی‌تواند به این دلیل که قطار یا اتوبوس قبل‌از وقت نماز حرکت می‌کند، نماز بخواند.
