ابن سیرین کیست و چگونه در تعبیر خواب مشهور شد ؟

ابن سیرین کیست ؟

ابن سیرین نامی است که برای ما ایرانیان با تعبیر خواب گره خورده است. وقتی خوابی آشفته یا رویایی که ذهنمان را درگیر کرده است مشاهده می‌کنیم، سریعا به سراغ کتب تعبیر خواب رفته و به دنبال تفسیر آن می‌گردیم. بیشتر مفسرین خواب اسلامی تحلیلات و تفاسیر مربوط به خواب را بر اساس گفته‌های محمد بن سیرین بیان کرده‌اند.

محمد بن سیرین بصری یکی از مشاهیر اهل علم و ادب می‌باشد، پدر او برده انس بن مالک بود، ابن سیرین در تعبیر خواب در جامعه بسیار شهرت داشت و مردم برای تعبیر خوابهای خود به او رجوع می‌کردند، و در این باب داستانهایی از او در کتاب‌ها نقل شده‌است. ابن سیرین در سال ۱۱۰ درگذشت، او با ابو الحسن بصری بسیار مخالفت می‌کرد و بین آن‌ها منافرت شدیدی بود، بطوری که گفته می‌شد یا ابو الحسن بصری معاشرت نما، یا با ابن سیرین هم‌نشین باش. پیشه او بزازی بود و از تابعین مشهور است. تابعین افرادی هستند که پیامبر اسلام را ندیده ولی با اصحاب او معاشرت داشته‌اند

شخصیت تاریخی ابن سیرین

احمد بن سیرین همان ابومعشر است. در اواسط خلافت مأمون، ابومعشر حدود ۴۰ سال داشت. در یک چاپ عربی از کتاب احمد بن سیرین (بولاق، ۱۸۶۸) نام او محمد آمده است. چاپ لاتینی اثر احمد، فرانکفورت، ۱۵۷۷، مؤلف را Apomasar نامیده که احتمالاً تحریف نام ابومعشر است. این موضوع محتاج تحقیقات بیشتری است.

حسن انصاری مقاله‌ای مختصر و مفید دارند دربارهٔ ابوسعد خرگوشی نیشابوری صوفی شافعی اشعری مسلک (د ۴۰۶ یا ۴۰۷ ق) دارند با عنوان صوفی خوابگزار و کتاب ابن سیرین. ایشان در آن مقاله از کتاب مهمی به نام البشارة و النذارة فی تعبیر الرویا یاد می‌کنند. این کتاب دارای ۵۹ باب است و تا زمان نگارش مقاله ایشان هنوز به چاپ نرسیده بود. خرگوشی در این کتاب مکرر از کتاب ابن سیرین بهره برده است و در عمده موارد سندی برای تعابیر خوابهایی که یاد کرده ارائه نمی‌کند. در بررسی نسبت این دو به این نتیجه رسیده‌اند:

زندگی نامه محمد بن سیرین

ابن‌ سیرین‌، ابوبکر محمد بن‌ سیرین‌ در (31 یا 33) شوال‌ 110 هجری قمری چشم به جهان گشود، محدث‌ و فقیه‌ تابعى‌ بصری‌ که‌ چند سده‌ پس‌ از مرگش‌ به‌ عنوان‌ خوابگزاری‌ چیره‌دست‌ نامور گردید. پدرش‌، سیرین‌ در 12 هجری قمری هنگام‌ فتح‌ عین‌التمر شهرکى‌ در عراق‌ در نزدیکى‌ انبار به‌ دست‌ خالد بن‌ ولید، به‌ اسارت‌ درآمد. سیرین‌ پس‌ از اسارت‌، مولای‌ انس‌ بن‌ مالک‌، صحابى‌ پیامبر (ص) شد و با پرداخت‌ بیست هزار درهم‌ خود را آزاد ساخت‌ از این‌رو او و فرزندانش‌ را موالى‌ انس‌ خوانده‌اند.

والدین ابن سیرین

پدر محمد، سیرین کنیه‌اش ابو عمره بود، خالد بن ولید او را اسیر نموده و انس او را خرید سیرین از انس بن مالک تقاضای نوشتن پیمان آزادی کرد، انس نپذیرفت. عمر بن خطاب انس را مجبور کرد و گفت باید با آنان پیمان بنویسی و انس پیمان نوشت که کار کند و به تدریج خود را آزاد کند. سپس صاحب فرزندانی نیکو شد که محمد و انس بن سیرین و معبد و یحیی و حفصه و کریمه از آن‌ها هستند.

مادر محمد بن سیرین بانویی به نام صفیه و کنیز آزاد شده، ابوبکر بن ابی قحافه بوده است که سه تن از همسران حضرت ختمی مرتبت او را پاک و پاکیزه شمرده‌اند و به هنگام عقد او هیجده تن از شرکت کنندگان در جنگ بدر و از جمله ابی بن کعب حضور داشتند، ابی بن کعب دعا می‌کرده است و آنان آمین می‌گفته‌اند.

ابن‌سیرین چگونه معروفترین خوابگزار اسلامی شد؟

واعظ موسوی در خصوص زندگینامه ابن سیرین، این خوابگزار معروف ادامه داد: او از دانشمندان، فقیهان، محدثان و راویان نسل دوم اسلام و اهل بصره است که سال ۳۳ هجری قمری متولد شد و سال ۱۱۰ هجری قمری به دیار باقی شتافت. ابن سیرین از استادان خویش نکته‌ها درباره تعبیر و تفسیر خواب آموخت و از نوشته‌های پیشینیان به ویژه از نوشته‌های کهن ایرانی در تکمیل اطلاعاتش بهره جست. وی از تابعین بود و تابعین کسانی بودند که پیامبر را ندیدند و درک نکردند. وی پس از گرایش به اسلام و فراگرفتن بخش‌هایی از علوم و مفاهیم آن نیز به نکاتی جدید در این مورد، برخورد و آنگاه با حسن سلیقه و ذوق و ابتکار خویش یادداشت‌هایی، تهیه و آنها را دسته بندی کرد.

ابن سیرین با سفر به شهرهای مختلف عربستان همچون مکه، کوفه و همچنین تیسفون به گردآوری حدیث پرداخت و در مدت چهار سال زندگی‌اش در دمشق به کار بازرگانی هم پرداخت. وی درباره سرگذشت ابن سیرین که باعث شد او خوابگزاری معتبری شود، گفت: ابن سیرین شاگرد بزاز و جوانی پاک و مخلص بود که خدا به او زیبایی بسیاری عنایت کرده بود.

داستانی از شرم و حیا ابن سیرین

یکی از مشتریان وی زنی بود که شیفته جمالش شده بود، روزی چند طاقه پارچه خرید و به بزاز گفت من نمی‌توانم پارچه‌ها را بیاورم، به شاگردت بگو آنها را برایم بیاورد. ابن‌سیرین پارچه‌ها را به خانه زن آورد و زن به او گفت پارچه‌ها را داخل بیاور. همین که داخل آمد، زن در را بست و خود را با بی‌حیایی در مقابل ابن سیرین قرار داد و گفت که اگر با من نباشی فریاد می‌زنم که تو می‌خواستی با من عمل منافی عفت انجام دهی.

ابن‌سیرین مانده بود که چه کند، توکل به خدا کرد و از خداوند یاری خواست و به ظاهر گفت که می‌روم تا آماده شوم. به دستشویی می‌رود، در آنجا از کثافات برمی‌دارد- چون در قدیم چاهی نبود و آن‌ها را برای کود حیوانی بر می‌داشتند- و به سر و صورت و لباس خود می‌مالد. وقتی بیرون می‌آید، زن می‌بیند آن جمال زیبا به کثافات انسانی متعفن شده است، در را باز و او را بیرون می‌کند.

وی بیان کرد: ابن‌سیرین می‌توانست به دامن گناه برود و بگوید: خدایا من دیگر چاره‌ای نداشتم، او می‌خواست داد بزند و بعد هم به ظاهر اظهار توبه کند، اما این کار را نکرد. اجتناب از معاصی یعنی اینکه جلوی او گناه آماده بود، اما او از آن دوری کرد.

این استاد حوزه خاطرنشان کرد: به علت مقاومت او در مقابل شهوت مورد عنایت خداوند قرار گرفت و به عنوان خوابگزار به تعبیر خواب افراد پرداخت و باعث شد فردی نامدار در زمان خودش و تا به امروز شود.

داستان بوی خوش ابن سیرین

محمد بن سیرین همیشه پاکیزه بود و بوى خوش مى داد. روزى شخصى از او پرسید: علت چیست که از تو همیشه بوى خوش مى آید؟ گفت قصه من عجیب است . آن شخص او را قسم داد که : قصه خود را براى من بگو. ابن سیرین گفت : من در جوانى بسیار زیبا و خوش صورت و صاحب حسن و جمال بودم و شغلم بزازى بود، روزى زنى و کنیزکى به دکانم آمدند و مقدارى پارچه خریدند، چون قیمت آن معین شد گفتند: همراه ما بیا تا قیمت آن را به تو پرداخت کنیم. در دکان را بستم و همراه ایشان راه افتادم تا به جلوى خانه آنان رسیدم ، آنها به درون رفتند و من پشت در ماندم .

بعد از مدتى زن بدون آن که کنیزش ‍ همراهش باشد مرا به داخل خانه دعوت کرد، چون داخل شدم ، خانه اى دیدم از فرشها و ظروف عالى آراسته ، مرا بنشاند و چادر از سر برداشت ، او را در غایت حسن و جمال دیدم، خود را به انواع جواهرات آراسته بود. در کنارم نشست و با ظرافت و ناز و عشوه و خوش طبعى با من به سخن گفتن درآمد، طولى نکشید که غذایى مفصل و لذیذ آماده شد، بعد از صرف غذا، آن زن به من گفت: اى جوان مى‌بینى من پارچه و قماش زیاد دارم، قصد من از آوردن تو به اینجا چیز دیگرى است و من مى خواهم با تو همبستر شوم و کام دل بر آرم.

من چون مهربانیها و عشوه بازیهاى او را دیدم نفس اماره ام به سوى او میل کرد، ناگاه الهامى به من رسید که قائلى از سوره والنازعات این آیه را تلاوت کرد که : و اما من خاف مقام ربه و نهى النفس عن الهوى فان الجنه هى الماوى اما هرکس بترسد از مقام پروردگار خود و نفس خود را از پیروى هواى نفس بازدارد، بدرستى که منزل و آرامگاه او بهشت خواهد بود.

وقتى به یاد این آیه افتادم عزم خود را جزم نمودم که دامن پاک خود را به این گناه آلوده نکنم ، هرچه آن زن با من به دست بازى درآمد، من به او توجه نکردم . چون آن زن مرا مایل به خود ندید، به کنیزان خود گفت : تا چوب زیادى آوردند، وقتى مرا محکم با طناب بستند، زن خطاب به من گفت :
یا مراد مرا حاصل کن یا تو را به هلاکت مى رسانم . به او گفتم : اگر ذره ذره ام کنى ، مرتکب این عمل شنیع نخواهم شد. تا این که مرا بسیار با چوب زدند، بطورى که خون از بدنم جارى شد. با خود گفتم : که باید نقشه اى به کار بندم تا رهایى یابم …

گفتم مرا نزنید راضى شدم ، دست و پایم را باز کردند، بعد از رهایى پرسیدم : محل قضاى حاجت کجاست ؟ راهنمایى کردند. رفتم در مستراح و تمام لباسهایم را به نجاست آلوده کردم و بیرون آمدم، چون آن زن با کنیزان به طرفم آمدند، من دست نجاست آلوده خود را به آنها نشان مى دادم و به آنها مى پاشیدم، آنها فرار مى کردند.

بدین وسیله فرصت را غنیمت شمردم و به طرف بیرون شتافتم، چون به در خانه رسیدم در را قفل کرده بودند، وقتى دست به قفل زدم به لطف الهى گشوده شد و من از خانه بیرون آمدم و خود را به کنار جوى آب رسانیدم ، لباسهایم را شسته و غسل نمودم. ناگهان دیدم که شخصى پیدا شد و لباس ‍ نیکویى برایم آورد و بر تنم پوشانید و بوى خوش به من مالید و گفت : اى مرد پرهیزگار! چون تو بر نفس خود غلبه کردى و از روز جزا ترسیدى و خلاف فرمان خدا انجام ندادى و نهى او را نهى دانستى، این وسیله اى بود براى امتحان تو و ما تو را از آن خلاص کردیم، دل فارغ دار که این لباس تو هرگز چرکین و این بوى خوش هرگز از تو زایل نشود، پس از آن روز تاکنون، بوى خوش از بدنم برطرف نگردیده است . به همین خاطر خدا علم تعبیر خواب را بر او عطا فرمود و در زمان او کسى مثل او تعبیر خواب نمی‌کرد.

شهرت ابن سیرین

ابن سیرین در تعبیر خواب در جامعه بسیار شهرت داشت و مردم برای تعبیر خواب‌های خود به او رجوع می‌کردند و در این باب داستان‌هایی از او در کتاب‌ها نقل شده است.

دانش (تعبیر خواب) در میان پیشینیان و سلف همواره یکی به دیگری انتقال می‌یافته است و محمد بن سیرین در میان ایشان از مشهورترین عالمان این دانش به شمار می‌رفته و قوانینی از این علم را از وی گرفته و تدوین کرده‌اند.

ابن سیرین گفته است: حضرت یوسف ـ‌که درود خدا بر پیامبر ما و خاندانش و بر وی باد‌ـ را در خواب دیدم، عرض کردم علم تعبیر خواب را به من بیاموزید، فرمود دهانت را باز کن، باز کردم آب دهان خود را در دهانم ریخت از آن پس تعبیر خواب می‌کنم.

ابن شوذب می‌گوید: هیچ کس را بی باک‌تر از محمد بن سیرین در تعبیر خواب ندیدم. هنگامی که از او در مورد خواب سؤال می‌کردند به سؤال کننده می‌گفت: در بیداری از خدا بترس و آن چه که در خواب می‌بینی موجب غفلت تو نشود

حاکمان هم‌دوره ابن سیرین

ابن سیرین در روزگار فرمانروایی‌ خشونت‌بار عمربن‌ هبیره‌ (۹۷- ۱۰۵ق‌/ ۷۱۵-۷۲۳م‌) در عراق نتوانست‌ ناخشنودیش‌ را از حکومت‌ وی‌ کتمان کند و از پذیرفتن‌ مالی‌ که‌ ابن‌ هبیره‌ برایش‌ فرستاده‌ بود، سرباز زد. او از پذیرفتن‌ منصب‌ قضا نیز تن‌ زد و ناچار یک‌ بار به‌ شام ‌و بار دیگر به‌ یمامه گریخت‌، اما گاه‌ به‌ صورت‌ پنهانی‌ به‌ بصره می‌آمد

فتواهای ابن سیرین

بررسی‌ گذرا در روایات‌ و آراء ابن‌ سیرین‌ در صحاح شش‌گانه‌ بیانگر این‌ واقعیت‌ است‌ که‌ نویسندگان‌ صحاح‌ به‌ ابن‌ سیرین‌ به‌ عنوان‌ فقیهی‌ برجسته‌ می‌نگریستند. و رفتار و گفتارش‌ را حجت ‌می‌دانستند. در این‌ کتاب‌ها بیش‌ از آنکه‌ از او حدیثی‌ روایت‌ شده‌ باشد، شاهد فتواهایش‌ در باب‌های‌ گوناگون‌ فقه ‌هستیم‌.

آیا تعبیر خواب ابن سیرین واقعیت دارد، ابن سیرین کیست؟

ابن سیرین «در دو سال آخر خلافت خلیفة دوم و طبق نقلی دیگر، خلافت خلیفة سوم به دنیا آمد و در سال 110 هجری فوت کرده است او فردی عالم، فقیه، متقی، ادیب، بسیار صادق، خوش اخلاق و… بوده است شغلش بزازی بوده است. کسی در مورد او گفته او را در بازار دیدم و هیچ کس او را جز در حال یاد خدا ندیده است.

در این‌که او اهل تعبیر خواب بوده است شکی نیست و گفته شده که او این کار را با لطف و تأیید الهی انجام می‌داده است». در این‌باره داستان‌هایی نقل شده است که معلوم نیست راست باشد یا دروغ. بعضی گفته‌اند او علم تعبیر خواب را از دیگران آموخته است. حالا چه خداوند این علم را به او داده باشد یا از دیگران یاد گرفته باشد او بالآخره تعبیر خواب می‌کرده است عالم و پرهیزکار نیز بوده است.

کتاب ابن سیرین

این کتاب هر چند مشهور به ابن سیرین است ولی در واقع مؤلف آن، شیخ ابوالفضل حبیش بن ابراهیم تفلیسی است که آن را در اواخر قرن ششم تألیف کرده است او تعبیر خواب‌هایی را از ابن سیرین، امام صادق ـ علیه السلام ـ ، دانیال نبی ـ علیه السلام ـ ، ابراهیم کرمانی و جابر مغربی و عده‌ای دیگر نقل کرده است. بعضی بعد از او قسمت‌هایی از کتاب او را که مربوط به ابن سیرین بوده است به عنوان یک کتاب مستقل چاپ کرده‌اند.

اما آنچه که در اینجا باید دقت شود، این است که خوابها تعبیراتشان نسبت به اشخاص فرق می کند لذا ممکن است یک خواب مشابه ای که دو نفر می بیینند تعبیراتشان باهم فرق داشته باشد. چون تعبیر خوابها با توجه به زمان و شغل و مزاج و حالات افراد فرق میکند.لذا تعبیراتی که در ایگونه از کتابها آمده نمی تواند برای هر کسی همین گونه باشد.

بیشتر بخوانید:

تعبیر خواب مدفوع : ۴۴ نشانه و معنای دیدن مدفوع در خواب

تعبیر دیدن دندان در خواب از نظر روایات اسلام

تعبیر خواب شیر جنگل : ۴۵ نشانه و تفسیر دیدن شیر در خواب

تعبیر خواب شتر : ۵۴ نشانه و تفسیر دیدن شتر در خواب