آیا بدون طحال میتوان زندگی کرد + مراقبت بعد از عمل درآوردن طحال
طحال چیست؟
یکی از مهم ترین اعضای بدن انسان است که باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می شود. از نشانه های بزرگ شدن طحال خون ریزی بدن است احساس درد در شکم و زرد شدن پوست صورت است. با دلگرم همراه باشید تا بیشتر راجب این عضو مهم بدن بدانید.
طحال عضوی در بدن است که در دوران کودکی وظیفه خونسازی را بر عهده دارد و در سنین بالاتر وظیفه ذخیره خون، پاکسازی خون از سلول‌های پیر و گیرانداختن برخی باکتری‌ها را بر عهده دارد. طحال، عضوی ۲۵۰ گرمی و به اندازه مشت بسته انسان است که از دستگاه لنفاوی محسوب میشود و زیر قفسه سینه و سمت چپ بدن قرار گرفته است.
این عضو کوچک و نرم در دوران جنینی، وظیفه خونسازی را به عهده دارد، اما پیش از تولد نوزاد این وظیفه مهم را به مغز استخوان واگذار میکند و پس از آن تصفیه خون و نیز تقویت سیستم ایمنی را با نگهداری از گلبول‌های سالم قرمز و سفید و پلاکت خون به عهده می‌گیرد، اما این عضو تحت تاثیر عوامل میکروبی و ویروسی یا برخی نارسایی‌های کبدی، بزرگ و دچار بیماری میشود.
یکی از مهمترین اعضای بدن برای سلامتی دستگاه گردش خون و پاکسازی مواد سمی از بدن طحال است، اما گاهی بدون علائم مشهود این عضو بزرگ شده و باعث مشکلات سلامتی در بدن میشود. بزرگ شدن طحال معمولاٌ بدون علائم بارز دربدن اتفاق می‌افتد و عده زیادی از بیماران از مشکل خود مطلع نیستند.
طحال یک عضو داخل شکمی است که در سمت چپ قسمت فوقانی شکم، در کنار معده و بالای کلیه چپ قرار گرفته است. طحال کاملا توسط دنده تحتانی قفسه‌سینه محافظت میشود و در حالت طبیعی، نمی‌توان آن را از طریق جدار شکم لمس کرد. وزن طحال، در بزرگسالان 75 تا 150 گرم است و در هر دقیقه، حدودا 300 میلی‌لیترخون از آن عبور میکند. بنابراین یک بافت کاملا پرخون محسوب میشود.
چند وظیفه طحال
- سلول‌های کهنه، آسیب دیده و تخریب شده را فیلتر و از بدن خارج میکند.
- با ایجاد سلول‌های سفید خون (لنفوسیتها) و عمل به عنوان یک خط مقدم دفاعی در برابر ریزذرات مسبب بیماری (میکروارگانیسم‌ها)، از عفونت‌ها پیشگیری میکند.
- سلول‌های قرمز خون و پلاکتها را که به لخته شدن خون کمک میکنند، ذخیره می کند.
- اسپلنومگالی (بزرگ شدن طحال) به تمامی این عملکرد‌های حیاتی آسیب میزند.
علایم بزرگ شدن طحال
- فرد به سرعت دچار خون ریزی میشود.
- درد در قسمت چپ شکم که ممکن است تا قسمت شانه هم احساس شود.
- احساس سیری بدون این که غذا خورده باشید. گاهی اوقات هم با خوردن اندک ماده غذایی به فرد احساس سیری غیرعادی دست می‌دهد.
- کم خونی
- احساس خستگی
- عفونت‌های مکرر
- سکسکه
- بی اشتهایی
- تنگی نفس
- احساس سردی و تعریق پوست
علل بزرگ شدن طحال
- عفونت‌های ویروسی مانند مونونوکلئوز (انتقال از طریق تنفس و غذای آلوده)
- عفونت‌های باکتریایی مانند سیفلیس یا عفونت لایه داخلی قلب (اندوکاردیت)
- عفونت‌های انگلی مانند مالاریا
- سیروز و سایر بیماریهای کبدی
- کم خونی همولیتیک (نوعی کم خونی است که طی آن گلبول‌های قرمز خون دچار تخریب زودرس می‌شوند)
- سرطان‌های خون مانند لوسمی
- اختلالات متابولیکی
بزرگ شدن طحال قابل پیشگیری است؟
متاسفانه باید گفت که این بیماری به خودی خود قابل پیشگیری نیست، زیرا بیماریهای زمینه‌ای سبب بروز آن میشود.
راه‌های تشخیص طحال بزرگ
- معاینه پزشکی
- آزمایش خون
درمان بزرگ شدن طحال
اگر بزرگ شدن طحال تشخیص داده شود، ممکن است پزشک روش جراحی را برای درمان آن پیشنهاد کند. افرادی که مجبور به برداشتن طحال شده اند بیشتر از افراد عادی درمعرض ابتلا به انواع عفونت‌ها قرار دارند و باید تمام نکاتی را که پزشک به آنها توصیه میکند، رعایت کنند تا مشکل خاصی پس از عمل نداشته باشند.
زندگی بدون طحال یا با طحال چه فرقی میکند؟
- با وجود اعمالی که طحال انجام می دهد باید گفت که فعالیت‌های این عضو در افراد بالغ، توسط اعضای دیگر، نظیر کبد و مغز استخوان هم قابل انجام است، بنابراین برداشتن طحال در بزرگسالان، معمولا عارضه عمده‌ای ایجاد نمی‌کند.
- در کودکان، با توجه به نقش طحال در ایجاد پاسخ‌های ایمنی، برداشتن طحال باید با دقت بیشتری صورت گیرد، زیرا حذف این عضو در سنین کودکی، با کاهش توانایی ساخت آنتی‌بادی در بدن، موجب استعداد ابتلا به برخی عفونت‌های خاص میشود.
مراقبت های بعد از عمل جراحی طحال
- بعد از انجام عمل جراحی، بیمار مدتی در محلی در کنار اطاق عمل به نام ریکاوری Recovery room میماند. یک ساعت بعد از بیهوشی اهمیت زیادی دارد و در این مدت بیمار باید دقیقا تحت نظر باشدتا آثار داروهای بیهوشی کاملا از بین بروند و سیستم های مختلف بدن بخصوص سیستم قلبی عروقی بتوانند کنترل مجدد بدن را در اختیار بگیرند.
- در این مدت بیمار توسط پرستاران خبره تحت نظر بوده و بعد از اینکه بیمار هوشیاری خود را بطور کامل بدست آورد به بخش منتقل میشود.در بخش بیمار ممکن است تا مدتی حالت گیجی داشته باشد. این وضعیت به علت داروهای بیهوشی یا به علت کم خونی ناشی از خونریزی حین عمل است. حالت گیجی بیمار به تدریج بهبود میابد.
- اگر جراحی بیمار با بیهوشی عمومی انجام شده است، تا چند ساعت نباید چیزی برای خوردن به او داده شود. بعد از چند ساعت، میتوان پس از کسب اجازه از پرستار ابتدا چند قاشق آب به وی داد و اگر تحمل کرد و دچار ناراحتی نشد میتوان بتدریج به او مایعات بیشتری داد.
- بعد از اینکه رژیم غذایی برای بیمار شروع شد در صورت مبتلا نبودن به بیماریهای خاص (قلبی ، تنفسی ، دیابت و …) از کلیه مواد غذایی میتوان بهره برد.
- برای بهبود باید بافت جدید ساخته شود که این نیاز به انرژی فراوان دارد و غذا باید سرشار از گلوکز ، چربی ، پروتئین ، املاح و ویتامینها باشد. اگر بیمار با بیحسی منطقه ای عمل شده، تا ۲۴ ساعت نباید پشت تخت او را بالا آورد و در این مدت سر بیمار باید کاملا پایین باشد وگرنه دچار سردرد شدیدیمیشود که ممکن است تا چند روز ادامه یابد.
- تمام بیماران باید در روزهای پس از عمل واکسن پنوموکوک و واکسن هموفیلوس آنفلوانزا را دریافت کنند سپس هرسال واکسن هموفیلوس آنفلوانزا و هر پنج سال واکسن پنوموکوک را تمدید کنند.
- توصیه میشود در بیمارانی که طحال آنها را برداشته‌ایم تا پنج سالگی یا حداقل تا پنج سال پس از برداشت طحال روزانه آنتی‌بیوتیک خوراکی مصرف شود یا ماهانه آنتی‌بیوتیک تزریقی مصرف شود.
- عده‌ای دیگر معتقدند تا سن بلوغ بیمار باید روزانه آنتی‌بیوتیک مصرف کند. در بزرگسالان برخی مولفین نظر به مصرف روزانه آنتی‌بیوتیک دارند اما برخی مؤلفین معتقدند فقط بیمارانی که در بررسی‌های پس از تزریق واکسن‌ها، سطح خونی مناسبی از آنتی بادی‌ها ندارند
- (به عبارتی یعنی واکسیناسیون اثر بخش نبوده است) باید روزانه آنتی‌بیوتیک تا آخر عمر مصرف کنند. بیماران هنگام مسافرت رفتن حتما آنتی‌بیوتیک خوراکی (پنی سیلین وی خوراکی) برای پنج روز همراه داشته باشند و به محض مشاهده علایم بیماری شروع به مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها کنند. در نهایت با تمام این راهکارها احتمال عفونت‌های خطرناک همچنان وجود دارد که آگاهی و دقت بیماران و خانواده آنها در مراجعه زودهنگام بسیار مهم می‌باشد.
- بهتر است برای بیمارانی که طحالشان برداشته شده است در دفترچه بیمه یا در کیف پول بیمار ذکر شود که بیمار طحال ندارد تا در صورتی که بیمار بیهوش بود یا قادر به حرف زدن به هر علتی نبود، کادر درمانی از شرایط مطلع باشند. در برخی کتاب‌ها توصیه میشود بازوبند‌هایی مبنی بر نداشتن طحال همراه این بیماران باشد و همواره نسخه دارویی برای دریافت آنتی‌بیوتیک داشته باشند.
بعد از عمل جراحی طحال چه بخوری
- مصرف سبزیجات و مرکبات و آب میوههای تازه حاوی ویتامین سی مانند پرتغال، لیمو و گوجه، میتواند به بهبود سریعتر زخم کمک کند.مصرف سبزیجات و مرکبات و آب میوههای تازه حاوی ویتامین سی مانند پرتغال، لیمو و گوجه، میتواند به بهبود سریعتر زخم کمک کند.
- جهت پیشگیری از یبوست از رژیم پرفیبر مانند میوهها، سبزیجات و مایعات فراوان استفاده کنید. از مصرف غذاهای نفاخ بپرهیزید. از تماس با افراد مبتلا به بیماریهای عفونی تبدار اجتناب کنید و در صورت بروز تب به پزشک مراجعه کنید. از مسافرت به اماکنی که احتمال عفونت هایی مانند مالاریا و … وجود دارد اجتناب کنید.
- تنفس عمیق و سرفه به خروج ترشحات راه های هوایی کمک می کند و از بروز مشکلات تنفسی جلوگیری میکند. لذا فیزیوتراپی تنفسی با کمک دستگاه اسپیرومتری و یا باد کردن بادکنک روزی ٥ الی ٦ بار پس از عمل لازم است.
- پانسمان زخم باید بطور روزانه تعویض شود. زخم و پوست اطراف آن باید تمیز و خشک نگهداری شود.
- در چند روز اول بعد از عمل بیمار در محل جراحی احساس درد دارد. شدت این درد البته بسته به نوع جراحی، سن بیمار و تحمل بیمار به درد متفاوت است. در بیمارستان مسکن های قوی به بیمار داده میشود تا شدت درد را کاهش دهد. این مسکن ها معمولا مخدر هستند. مصرف این مسکن تزریقی نباید زیاد باشد چون موجب مسمومیت میشود. بیمار نباید انتظار داشته باشد با مصرف دارو درد وی کاملا برطرف شود.
- ممکن است کمی از درد باقی بماند. افراط در مصرف داروی ضد درد مخدر برای حذف کامل درد خطرناک بوده و توصیه نمیشود. بعد از مرخص شدن بیمار از بیمارستان ممکن است پزشک معالج برای بیمار مسکن های خوراکی تجویز کند.جهت جلوگیری از بروز درد در زمان جابجا شدن در تخت و راه رفتن، حمایت محل عمل جراحی بوسیله گذاشتن کف دست روی محل عمل و یا استفاده از شکم بند می تواند موثر باشد
احتمال عفونت بعد از جراحی طحال
- در هر عمل جراحی احتمال عفونت در محل عمل وجود دارد. پس در چند روز اول بعد از عمل جراحی، به بیمار آنتی بیوتیک تزریقی داده میشود تا احتمال عفونت بعد از عمل جراحی کاهش پیدا کند. ممکن است پزشک معالج داروهای آنتی بیوتیک خوراکی برای بیمار تجویز کند تا وی بعد از مرخص شدن از بیمارستان تا مدتی از آنها در منزل استفاده کند.
- در مورد عفونت‌های پس از برداشتن طحال باید متذکر شویم که علت ابتدایی که باعث برداشت طحال شده است از اهمیت برخوردار است برای مثال بیماری که کاملا سالم بوده و به علت تصادف مجبور به برداشت طحال او شده‌ایم احتمال عفونت کمتری دارد تا بیماری که به علت یک بیماری خونی مادرزادی مجبور به برداشت طحالش شده‌ایم.
- درد شکم، سرفه و درد عضلانی. بیمار به محض مشاهده این علایم باید به پزشک مراجعه کند
- احتمال عفونت‌های برق آسا و خطرناک در این بیماران بین یک تا پنچ درصد در طول عمر می‌باشد اما بیمار تمام عمر باید مراقب باشد بخصوص در افراد زیر پنج سال و بالای پنجاه سال که طحال ندارند خطر عفونت‌ها بیشتر است. این بیماران باید همیشه مراقب باشند و به محض مشاهده علائم عفونت درمان را شروع کرده و به متخصصین عفونی مراجعه کنند.
- علایم اگرچه غیراختصاصی هستند اما توجه به آنها مهم است؛ تب، ضعف، بی‌حالی، احساس کسالت، سردرد، اسهال استفراغ، درد شکم، سرفه و درد عضلانی. بیمار به محض مشاهده این علایم باید به پزشک مراجعه کند و طبق نظر پزشک تحت درمان قرار گیرد.
- بعد از عمل طحال باید بشدت مراقب عادت و رفتار خود باشید بیشتر از سبزیجات و میوه ها استفاده کنید تا از یبوست و نفخ جلوگیری کرده هر فردی که طحال ندارد بهتر است که یک نامه یا کارت به همراه داشته باشد. که در صورت لازم معلوم شود که این فرد طحال ندارد.
- تا از مراقبت های ویژه برخوردار شود. فرد بدون طحال بیشتر از افراد عادی باید مراقب باشد تا دچار عفونت نگردد چون افرادی که طحال ندارند ممکن است بیشتر از افراد عادی دچار عفونت می گردند.
همچنین بخوانید:
علل هپاتومگالی(بزرگی کبدی) چیست؟چگونه درمان میشود؟
علل شایع درد زیر دنده ها در سمت چپ شکم و درمان
