آشنایی با موارد مصرف قطره چشمی آتروپین سولفات

علت تجویز آتروپین سولفات چشمی چیست؟

آتروپین (ATROPINE) به عنوان فلج کننده جسم مژگانی برای اندازه گیری عیب های انکساری در کودکان به کار می رود. این دارو همچنین جهت درمان التهاب مجموعه عنبیه، جسم مژگانی و مشیمیه و برای ایجاد گشادی مردمک چشم تجویز می شود تا چسبندگی جسم مژگانی به کپسول عدسی را برطرف کرده یا از بروز مشکلات ناشی از بیماری جلوگیری گردد.

نام تجارى دارو: Atropisol

مکانیسم اثر آتروپین سولفات

آتروپین یک داروی موسکارینی است که از پاسخ عضلات اسفنگتر به عنبیه و عضلات تطابقی جسم مژگانی به تحریک استیل کولین، جلوگیری و باعث گشاد شدن مردمک چشم و فلج تطابق چشم ( فلج جسم مژگانی) می شود.

فارماکوکینتیک آتروپین سولفات

حداکثر اثر گشاد کننده مردمک چشم طی 40-30 دقیقه و حداکثر اثر فلج کننده جسم مژگانی طی 180-60 دقیقه به دست می‌آید و هر دو اثر ممکن است تا 12 روز باقی بمانند.

• جذب: از دستگاه گوارش به خوبی جذب می‌شود.
• پخش: آزاتیوپرین و متابولیت اصلی آن، مرکاپتوپورین، ‌در سرتاسر بدن انتشار یافته و هر دوی آنها حدود 30 درصد به پروتئین پیوند می‌یابند و از جفت نیز عبور می‌کنند.
• متابولیسم: عمدتاً به مرکاپتوپورین متابولیزه می‌شود.
• دفع: ‌مقدار کمی از آزاتیوپرین و مرکاپتوپورین به صورت تغییر نیافته از راه کلیه‌ها دفع می‌شوند. مقدار بیشتر دارو به صورت متابولیت ثانویه از راه کلیه‌ها دفع می‌شود

موارد و مقدار مصرف آتروپین سولفات

توجه: افرادی که چشمهای تیره دارند، به مقدار بیشتری از این دارو نیاز دارند.

الف ـ تعیین انکسار نور در چشم (فلجکننده جسم مژگانی).

• بزرگسالان: یک قطره از محلول 1% یک ساعت قبل از معاینه چکانده می‌شود.
• کودکان: 2-1 قطره از محلول 5/0 درصد دو بار در روز به مدت 3-1 روز، و همچنین یک ساعت قبل از معاینه چشم چکانده می‌شود.

ب ـ التهاب مجموعه عنبیه، جسم مژگانی و مشیمیه (Uveitis).

• بزرگسالان: 2-1 قطره سه بار در روز به داخل چشم چکانده می‌شود.
• کودکان: 2-1 قطره از محلول 5/0 درصد تا سه بار در روز چکانده می‌شود.

مصرف آتروپین سولفات در دوران بارداری و شیردهی

برای دارو های گروه D در دوران بارداری شواهدی مبنی بر وجود خطر برای جنین انسان وجود دارد ولی در بعضی از موارد منافع دارو ممکن است استفاده از دارو را اجتناب ناپذیر نماید و در مقابل منافع دارو، خطرات احتمالی آن را نیز پذیرفت.

مصرف در شیردهی: آتروپین به مقدار بسیار کم در شیر مادر ترشح می شود.بنابراین، به دلیل احتمال بروز عوارض جانبی در شیرخوار، منافع دارو در برابر مضرات آن سنجیده شود.

عوارض جانبی آتروپین سولفات

• اعصاب مرکزی: تب.
• دستگاه گوارش: تهوع، استفراغ، بی اشتهایی، اسهال، زخم شدن غشای مخاطی دهان، التهاب و زخم شدن احتمالی مری، پانکرآتیت، استئاتوره.
• خون: لکوپنی، کمخونی ماکروسیتی، پانسیتوپنی، ترومبوسیتوپنی، کاهش فعالیت مغز استخوان.
• کبد: یرقان، توقف صفرا، بیماری انسداد عروق کبدی.
• سایر عوارض: بثورات پوستی، ریزش مو، تب ناشی از دارو، درد مفاصل، افزایش خطر بروز عفونت و بدخیمی، هایپراوریسمی.

توجه: در صورت بروز موارد زیر باید مصرف دارو قطع شود یا مقدار آن کاهش یابد (تا از کاهش فعالیت برگشتناپذیر مغز استخوان جلوگیری شود) :
بروز علائم حساسیت مفرط به دارو، لکوپنی، پانسیتوپنی، ترومبوسیتوپنی، یرقان، بیماری انسداد عروق کبدی یا کاهش تعداد گلبولهای سفید خون به کمتر از 3000 عدد در میلی متر مکعب خون .

موارد منع مصرف و احتیاط در رابطه با آتروپین سولفات

موارد منع مصرف: حساسیت مفرط به دارو، بارداری. موارد احتیاط: این دارو ریسک بیماریهای عفونی شدید و نئوپلازی را افزایش می‌دهد.

این دارو دارای اثرات موتاژنیک بوده و باعث عوارض هماتولوژیک می‌شود که وابسته به دوز بوده و در موارد رد پیوند شدیدتر بروز می‌کند. عوارض گوارشی در چند هفته اول درمان رخ داده و برگشت پذیر می‌باشند و علائم به صورت تهوع شدید، استفراغ، اسهال، بثورات جلدی، تب، بیحالی، میالژی، هیپوتاسیون و افزایش آنزیمهای کبدی می‌‌ باشند. در بیماران با بیماریهای کبدی و کلیوی با احتیاط استفاده شود. عوارض هماتولوژیک بدقت مانیتور شوند.

این دارو در بیماران با نقص ژنتیکی آنزیم تیوپورین متیل ترانسفراز (TPMT) یا در مصرف همزمان داروهایی که این آنزیم را مهار می‌کنند، ‌باعث سرکوب شدید مغز استخوان می‌شود. آزاتیوپرین در بدن تبدیل به مرکاپتوپورین می‌شود، بنابراین مصرف همزمان این دو دارو توصیه نمی‌شود.

تداخلات دارویی آتروپین سولفات

1. در مصرف همزمان با مهارکننده های ACE ریسک آنمی و لکوپنی افزایش می یابد، همزمان با هم با احتیاط استفاده شوند.
2. کوتریموکسازول و سایر داروهایی که روی مغز استخوان اثر می گذارند، می‌توانند باعث لکوپنی شدید شوند، بخصوص در بیمارانی که تحت پیوند کلیه قرار گرفته‌اند. همزمان با هم با احتیاط استفاده شود.
3. سیکلوسپورین باعث کاهش سطح آزاتیوپرین می شود. بیمار بدقت مانیتور شود.
4. متوترکسات باعث افزایش سطح مرکاپتوپورین میشود، بنابراین بیمار از نظر توکسیسیتی بررسی شود.
5. آلوپورینول مهمترین راه متابولیک آزاتیوپرین را از طریق رقابت با آنزیم گزانتین اکسیداز مهار می‌کند. در صورت لزوم مصرف همزمان با آلوپورینول، مقدار مصرف آزاتیوپرین باید تا 33-25 درصد مقدار معمول کاهش یابد.
6. آزاتیوپرین ممکن است انسداد عصبی ـ عضلانی ناشی از مصرف داروهای شل کننده عضلانی غیردپولاریزان، مانند توبوکورارین و پانکرونیوم را خنثی کند.

اثر آتروپین سولفات بر آزمایشهای تشخیصی

آزاتیوپرین تعداد تام گلبولهای خون و شمارش افتراقی گلبولهای خون را تغییر می‌ دهد. این دارو غلظت اسید اوریک سرم را کاهش و آنزیمهای کبد را (در آزمونهای کبدی ) ‌افزایش می‌ دهد.

مسمومیت با آتروپین سولفات و درمان آن

مصرف بیش از حد دارو موجب بروز عوارض جانبی می گردد (به عوارض جانبی مراجعه شود.) پوست بدن نوزادان کودکان را باید مرطوب نگه داشت.

ملاحظات اختصاصی آتروپین سولفات

1- برای جلوگیری از جذب مفرط سیستمیک قطره چشمی آتروپین ، بیمار باید 2-1 دقیقه بعد از چکاندن قطره در چشم، با انگشت مجرای اشکی (گوشه داخلی) چشم را فشار دهد.
2- مصرف پماد آتروپین در کودکان و افراد دچار ضایعات چشمی، مانند آسیب قرنیه چشم که نیاز به پانسمان دارد، ‌ترجیح داده می شود.
3- اگر هر قطره چشمی 50-25 میکرولیتر حجم داشته باشد، چشم معمولی حدود 10 میکرولیتر آن را در خود جای خواهد داد. بنابراین، تجویز بیش از یک قطره در هر چشم مورد تردید است.
4- محلولها و پمادهای چشمی معمولاً مورد سوء استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین، آموزش بیمار در مورد مصرف این داروها ضروری است.
5- در صورت مصرف دو محلول چشمی، حداقل پنج دقیقه و مصرف دو پماد چشمی، حداقل 10 دقیقه فاصله زمانی میان آنها ضروری است.

نکات قابل توصیه به بیماردر طول مصرف آتروپین سولفات

1- در صورت بروز درد چشم، مصرف دارو را قطع کنید و فوراً به پزشک اطلاع دهید.
2- از آلوده شدن ظرف قطره یا نوک لوله پماد جلوگیری کنید.
3- مصرف پماد چشمی ممکن است موجب تاری دید در ساعات بیداری شود. بنابراین، به هنگام انجام فعالیتهایی که به دید کامل احتیاج دارند، احتیاط کنید.
4- دستها را قبل و بعد از مصرف دارو بشویید.
5- قبل از چکاندن قطره به بالا، و بعد از چکاندن قطره چند ثانیه به طرف پایین نگاه کنید و بعد چشمها را به مدت 2-1 دقیقه ببندید.
6- بعد از مالیدن پماد به داخل پلک پایینی، چشمها را به مدت 2-1 دقیقه ببندید و کره چشم را به اطراف بچرخانید.
7- آتروپین در کودکان کوچکتر از سه ماه نباید مصرف شود، ‌زیرا احتمال بروز بینایی کم ناشی از سیکلوپلژی وجود دارد. بی ضرری و اثربخشی مصرف این دارو در کودکان ثابت نشده است. بنابراین، مصرف آن با احتیاط کامل همراه باشد.

نحوه نگهداری قطره چشم آتروپین

• تمامی داروها را دور از دسترس کودکان نگه‌ دارید.
• دارو را در جای خنک، خشک و دور از گرما و تابش نور مستقیم نگه ‌دارید.
• قطره چشم آتروپین فقط چهار هفته بعد از اولین باری که در بطری آن را بازکرده‌اید، قابل نگه‌داری می‌باشد. اگر بطری قطره چشم بیش از این مدت باز بوده است، حتی اگر محلول آن نیز باقی‌مانده است، از آن استفاده نکنید.

بیشتر بخوانید:

از قطره چشمی باکتی ماید چه می دانید؟

موارد مصرف سینالون – فواید و عوارض اشک مصنوعی سینالون (Sinalone)

موارد مصرف قطره نفازولین و عوارض جانبی این دارو