آشنایی با موارد مصرف قرص کلوزاپین

کلوزاپین چیست و چرا تجویز می شود؟

کلوزاپین (Clozapine) متعلق به گروهی از داروها به نام داروهای ضد روان پریشی است. این داروها موجب تعادل مواد شیمیایی در مغز می‌شود. داروی کلوزاپین برای تسکین علائم اسکیزوفرنی و روان پریشی و یا اختلالات خلقی تجویز می‌شود . روان پریشی حالتی است که فرد دچار اشفتگی ذهن می‌شود.

اسکیزوفرنی نیز یک مشکل روانی است که باعث اختلال در ایده‌ها و باورها می‌شود. افراد مبتلابه اسکیزوفرنی دچار توهم نیز می‌شوند. علائم شبیه به این بیماری در افراد مبتلابه پارکینسون نیز دیده می‌شود و برای تسکین این علائم داروی کلوزاپین تجویز می‌شود.

کلوزاپین برای درمان اسکیزوفرنی در بیمارانی که به سایر داروهای ضد سایکوز پاسخ نمی‌دهند یا نسبت به آن دارو‌ها عدم تحمل دارند، مصرف می‌شود.

نام‌های تجاری: Leponex ,Clozaril ,Versacloz

مکانیسم اثر کلوزاپین

اثر ضد سایکوز این دارو ناشی از مسدود کردن گیرنده‌های دوپامینی در مسیر دوپامینرژیک-مزولیمبیک و مزوفرونتال در سیستم اعصاب مرکزی می‌باشد. این دارو دارای اثر مسدد گیرنده های آلفا آدرنرژیک و موسکارینی نیز می‌باشد.

فارماکوکینتیک کلوزاپین

جذب کلوزاپین از راه خوراکی سریع و تقریباً کامل است. دارو در کبد متابولیزه و از طریق ادرار و مدفوع دفع می‌شود. نیمه عمر این دارو پس از مصرف مقدار 75 میلی‌گرم 8 ساعت می‌باشد. طول اثر دارو 12-4 ساعت می‌باشد.

موارد و مقدار مصرف کلوزاپین

درمان اسکیزوفرنی در بیماران بسیار بد حال که به سایر درمان ها پاسخ نمی‌دهند، کاهش ریسک رفتار خودکشی در اسکیزوفرنی یا اختلال اسکیزوافکتیو

بزرگسالان: ابتدا مقدار 12.5 میلی گرم 2-1 بار در روز مصرف می‌شود. در صورت تحمل بیمار مقدار مصرف mg/day 50-25 افزایش می‌یابد تا به mg/day 450-300 در پایان هفته دوم برسد. مقدار مصرف هر فرد برحسب پاسخ بالینی، تحمل بیمار و عوارض جانبی تعیین می‌شود. افزایش بعدی مقدار مصرف نباید بیش از یک یا دو بار در هفته و مقدار آن نباید از 100 میلی گرم بیشتر باشد.

مصرف کلوزاپین در بارداری و شیردهی

مصرف کلوزاپین در بارداری: کلوزاپین در حاملگی در گروه B قرار دارد. مطالعات حیوانی خطری را در مورد جنین نشان نداده است اما مطالعات کنترل شده و کافی در خانم های باردار در دسترس نیست. مصرف کلوزاپین تنها در صورتی مجاز است که مزیت های آن بر خطراتش غالب باشد. نوزادی که در سه ماهه سوم بارداری در معرض داروهای آنتی سایکوتیک قرار داشته است باید به لحاظ عوارضی مانند دیسترس تنفسی و مشکلاتی در غذا خوردن مانیتور شود.

مصرف کلوزاپین در شیردهی: داده های محدودی در مورد مصرف کلوزاپین در دوران شیردهی در دست است. از آن جایی که تاثیراتی مانند خواب آوری و تاثیرات هماتولوژیک گزارش شده است بهتر است از داروی جایگزین کلوزاپین استفاده شود.

عوارض جانبی کلوزاپین

• اعصاب مرکزی: خواب آلودگی، حملات تشنجی، سرگیجه، سنکوپ، سرگیجه حقیقی، سردرد، لرزش، اختلال در خواب یا کابوس‌های شبانه، بی قراری، هیپوکینزی، هیپرکینزی یا آکینزی، آشفتگی، سفتی عضلات، آکاتیزی، اغتشاش شعور، خستگی، بی خوابی، ضعف، لتارژی، آتاکسی، اختلال تکلم، افسردگی، میوکلونوس، اضطراب، سندرم بدخیم نورولپتیک.
• قلبی ـ عروقی: کاردیومیوپاتی، تاکیکاردی، کمی فشار خون، زیادی فشار خون، میوکاردیت.
• دستگاه گوارش: خشکی دهان، یبوست، تهوع، استفراغ، افزایش بیش از حد بزاق دهان، سوزش سر دل، یبوست، اسهال.
• ادراری ـ تناسلی: اختلالات ادراری، بی اختیاری ادرار ، انزال غیر طبیعی.
• خون: لکوپنی، آگرانولوسیتوز، نوتروپنی، ترومبوسیتونی.
• پوست: بثورات پوستی، عرق سرد.
• سایر عوارض: تب، اسپاسم یا درد عضلانی، ضعف عضلانی، افزایش وزن، اختلال بینایی، تعریق زیاد.

توجه : قطع ناگهانی مصرف دارو بعد از درمان طولانی مدت ممکن است سبب عود ناگهانی نشانه‌های سایکوز شود. بیمار به دقت پیگیری شود.

مسمومیت با کلوزاپین و درمان آن

تظاهرات بالینی: مرگ و میر با مصرف مقدار بیش از 2.5 گرم رخ داده است. نشانه‌های مسمومیت عبارتند از: خواب آلودگی، دلیریوم، اغماء، افت فشار خون، افزایش بزاق دهان، تاکیکاردی، ضعف تنفسی، و به ندرت حملات تشنجی.

درمان: علامتی است. راه هوایی را برقرار کرده و از تهویه مناسب اطمینان حاصل شود. شستشوی معده با ذغال فعال و سوربیتول ممکن است مؤثر باشد.

تداخلات دارویی کلوزاپین

1. کلوزاپین ممکن است اثر کاهنده فشارخون داروهای پایین آورنده فشار خون را تشدید کند.
2. آنتی کولینرژیکها ممکن است اثرات آنتی کولینرژیک کلوزاپین را تشدید کنند.
3. مصرف کلوزاپین در بیماران تحت درمان با بنزودیازپین ممکن است خطر ایست تنفسی و کاهش شدید فشار خون ایجاد کند. از مصرف همزمان آنها خودداری شود.
4. در صورت مصرف همزمان با داروهای سرکوب کننده فعالیت مغز استخوان ممکن است مسمومیت مغز استخوان به طور بالقوه افزایش یابد.
5. مصرف همزمان با سایر داروهای مؤثر بر CNS با احتیاط صورت گیرد، زیرا خطر اثرات تجمعی وجود دارد.
6. در صورت مصرف همزمان با سایر داروهایی که توسط آنزیم CYP2D6 متابولیزه می‌شوند، مانند ضد افسردگی‌ها، فنوتیازینها، کاربامازپین، و ضد آریتمی‌های نوع IC (پروپافنون، فلکائینید، انکائینید) یا داروهای مهارکننده این آنزیم، مانند کینیدین، احتیاط شود.
7. کلوزاپین باعث افزایش غلظت دیگوگسین، داروهای با اتصال پروتئینی بالا و وارفارین می‌شود.
8. کلوزاپین باعث کاهش غلظت فنی توئین و همچنین کاهش آستانه تشنج می‌شود.
9. ریتوناویر باعث افزایش غلظت و سمیت کلوزاپین می شود.
10. داروهای مهار کننده بازجذب اختصاصی سروتونین باعث افزایش غلظت و سمیت کلوزاپین می شوند.

موارد منع مصرف و احتیاط در رابطه با کلوزاپین

موارد منع مصرف: صرع کنترل نشده، سابقه آگرانولوسیتوز ناشی از کلوزاپین، تعداد گلبولهای سفید کمتر از mm3 /3500 یا ANC کمتر از mm3 /2000، تضعیف شدید CNS یا اغماء، در صورت مصرف سایر داروهای سرکوب کننده فعالیت مغز استخوان، اختلالات سرکوب کننده فعالیت مغز استخوان، ایلئوس فلجی.

موارد احتیاط: بیماری کلیوی، کبدی یا قلبی، هیپرپلازی پروستات، گلوکوم با زاویه بسته، در مواقع بیهوشی عمومی.

ملاحظات اختصاصی کلوزاپین

1- بیمار را از لحاظ بروز کاردیومیوپاتی پایش کنید. اگر تشخیص تأیید شد، درمان را قطع کنید مگر اینکه منافع ادامه درمان بیش از خطرات آن باشد.
2- درمان با کلوزاپین باید با پیگیری هفتگی شمارش گلبول‌های سفید انجام گیرد.
3- قطع مصرف کلوزاپین باید به صورت تدریجی (طی یک دوره 2-1 هفته‌ای) انجام شود. با این وجود، تغییر وضعیت بالینی بیمار (مانند بروز لکوپنی) ممکن است قطع ناگهانی مصرف دارو را ضروری سازد. در این صورت بیمار از نظر عود نشانه‌های سایکوتیک باید به دقت پیگیری شود.
4- برای شروع دوباره درمان بعد از قطع مصرف دارو از دستورالعمل معمول میزان مصرف دارو استفاده شود.
5- بعضی از بیمارانی که دچار تب گذرا (حرارت بیش از 38 درجة سانتیگراد)، بخصوص در سه هفته اول درمان، می‌شوند، باید به دقت پیگیری شوند.
6- بیمار را از نظر حرکت غیرطبیعی بدن به طور دوره‌ای ارزیابی کنید.
7- کلوزاپین ممکن است ریسک بروز میوکاردیت کشنده را بخصوص در طول ماه اول درمان افزایش دهد. در بیمارانی که با توجه به علائم، احتمال میوکاردیت وجود دارد (خستگی بدون دلیل، تنگی نفس، تاکی پنه، درد سینه، تاکیکاردی، تب، طپش قلب، دیگر نشانه‌های نارسایی قلبی یا تغییرات ECG مثل تغییرات موج ST-T یا انواع آریتمی)، درمان با کلوزاپین باید هر چه سریع تر قطع شده و نباید مجدداً شروع شود.
هشدار: ممکن است در بیماران هایپرگلیسمی بروز نماید. بیماران مبتلا به دیابت را مرتباً کنترل کنید. بیماران را از نظر علائم هایپرگلیسمی (شامل پرنوشی، پرادراری، پرخوری و ضعف) پایش کنید. اگر علائم بروز کرد، تست قند خون ناشتا باید انجام شود. در برخی بیماران، هایپرگلیسمی با قطع دارو برگشت پذیر بوده است.

نکات قابل توصیه به بیمار در حین مصرف کلوزاپین

• خطر بروز آگرانولوسیتوز وجود دارد. مصرف صحیح دارو نیازمند انجام آزمونهای هفتگی خون برای پیگیری آگرانولوسیتوز است. هر گونه نشانه شبه آنفلوانزا مانند تب، گلودرد، لتارژی، کسالت، یا سایر علائم عفونت را فوراً اطلاع دهید.
• پیش از مصرف داروهای بدون نسخه (OTC) و الکل با پزشک مشورت کنید.
• برای رفع خشکی دهان می‌توانید از تکه‌های یخ یا آب نبات بدون قند یا آدامس استفاده کنید.
• برای جلوگیری از کاهش فشار خون در حالت ایستاده، به آرامی برخیزید.
• در صورت قطع مصرف دارو به مدت بیش از 2 روز، پزشک را مطلع نموده و دارو را با دوز قبلی شروع نکنید.
• بروز علائمی مثل خستگی بی دلیل، اشکال در تنفس، ضربان نامنظم قلب و ادم ساق یا قوزک پا را فوراً اطلاع دهید.
• در صورت بارداری یا تمایل به باردار شدن، پزشک باید مطلع شود.
• مصرف در کودکان: بی ضرری مصرف این دارو در کودکان ثابت نشده است.

توجهات پزشکی – پرستاری در حین مصرف کلوزاپین

• وضعیت ذهنی بیمار را در طول درمان با کلوزاپین مورد توجه قرار دهید.
• قبل از شروع درمان و حین درمان با کلوزاپین، سی بی سی و تست عملکرد کبدی را ماهانه انجام دهید. انجام تست عملکرد کلیوی نیز اهمیت دارد.
• در وضعیت خوابیده و ایستاده فشار خون بیمار را چک کنید.
• علائم سندرم نورولپتیک بد خیم را به پزشک گزارش دهید: تاکیکاردی، تب، تنگی نفس، افزایش تعریق، کاهش فشار خون
• به دنبال مصرف کلوزاپین الگوی دفع ادراری و روده ای را مورد توجه قرار دهید.
• به دنبال مصرف کلوزاپین علائمی مانند عدم توانایی در آرام نشستن، بی قراری، انجام حرکات غیر هدفمند، حرکات عجیب دهان، زبان و فک و برخی از اندام ها، سفتی، لرزش و کشیدن پا روی زمین را در نظر داشته باشید.
• از بیمار بخواهید از انجام ورزش های سنگین و ایستادن به مدت طولانی اجتناب کند.

نحوه نگهداری داروی کلوزاپین

1. تمامی داروها را دور از دسترس کودکان نگه‌ دارید.
2. دارو را در جای خنک، خشک و دور از گرما و تابش نور مستقیم نگه‌ دارید.

بیشتر بخوانید:

اطلاعات دارویی کامل در مورد قرص پرفنازین

عوارض داروی ضد روان پریشی ریسپریدون

داروهای اسکیزوفرنی : آشنایی کامل با داروهای درمان اسکیزوفرنی