آشنایی با مزایای مصرف و عوارض داروی سالبوتامول

سالبوتامول و مزایای مصرف آن

سالبوتامول (SALBUTAMOL) جزء داروهای گشادکننده مجاری هوایی می باشد. کاربرد اصلی این دارو در پیشگیری و درمان تنگی نفس در بیماران مبتلا به آسم می باشد. علاوه بر این سالبوتامول در بیماران دچار آسم ورزشی، برونشیت مزمن، آمفیزم و سایر بیماری هایی که موجب اشکال در تنفس می شوند، نیز استفاده می شود.

اصولا سالبوتامول با شل کردن عضلات جدار مجاری هوایی و در نتیجه باز کردن آنها باعث تسهیل تنفس می گردد. سالبوتامول به شکل اسپری، شربت، محلول استنشاقی، قرص و تزریقی تولید می شود.

موارد مصرف سالبوتامول

• اسپاسم برونش در بیماران مبتلا به بیماری انسدادی برگشت پذیر راههای هوایی
• پیشگیری از اسپاسم برونش ناشی از ورزش

مکانیسم اثر سالبوتامول

سالبوتامول به طور انتخابی رسپتورهای بتا آدرنرژیک برونش ها را تحریک نموده و باعث گشاد شدن راههای هوایی می شود .

فارماکوکینتیک سالبوتامول

• جذب: به خوبی و سریعا از دستگاه گوارش جذب می شود.
• پخش: از سد خونی – مغزی عبور می کند.
• متابولیسم: توسط کبد به متابولیتهای غیر فعال متابولیزه می شود.
• دفع: سریعا در ادرار و مدفوع دفع می شود.

طریقه مصرف سالبوتامول

• سالبوتامول داروی بدون نسخه نیست. بسته به مشکل شما پزشک معالج دوز به خصوصی از دارو را تجویز می کند.
• سالبوتامول فقط برای تسکین علایم شما تجویز شده است و به هیچ وجه سبب علاج بیماری شما نمی شود.
• سالبوتامول را دقیقا مطابق با دستور پزشک خود مصرف و از تغییر دوز یا قطع مصرف آن بدون مشورت با پزشک جدا پرهیز نمایید.
• ضمنا دستورات داخل بسته دارو را نیز به دقت مطالعه کنید.
• اسپری سالبوتامول برای پیشگیری و نیز درمان حملات تنگی نفس بکار می رود.
• اگر پزشک شما این دارو را جهت پیشگیری از بروز آسم ورزشی تجویز کرده است، لازم است که دارو را 15 تا 20 دقیقه قبل از شروع ورزش استفاده نمایید.

چگونگی مصرف اسپری: قبل از هر بار استفاده، اسپری را به خوبی تکان دهید. یک نفس عمیق بکشید و سپس بطور کامل بازدم کنید. سپس، قسمت دهانی اسپری را کاملا در دهان قرار دهید و با کمک دندان ها آن را ثابت نگهدارید. بعد در حالی که یک نفس عمیق می کشید، اسپری را فشار دهید تا یک پاف از سالبوتامول وارد حلق شما شود.

حال نفس خود را لااقل 5 تا 10 ثانیه حبس کنید و بعد بطور معمولی نفس بکشید. اگر پزشک از شما خواسته است که هر بار دو پاف از دارو را استنشاق نمایید، پاف دوم را حداقل 1 تا2 دقیقه بعد استنشاق کنید. پس از هر بار مصرف دارو، دهان خود را به خوبی با آب بشویید.

هنگام فشار دادن اسپری اطمینان حاصل کنید که دارو وارد حلق شما می شود و به زبان یا دندان های شما برخورد نمی کند. اگر برای کودک خود از اسپری استفاده می کنید، می توانید حین اسپری کردن دارو، بینی وی را بگیرید تا دارو فقط وارد حلق وی گردد.

اگر پزشک برای شما محلول استنشاقی دارو را تجویز کرده است، باید از یک نبولایزر (وسیله ای که دارو را به بخار تبدیل می کند) استفاده کنید. از پزشک یا داروساز در خصوص چگونگی استفاده از این وسیله سوال نمایید.

مقدار مصرف سالبوتامول

الف : اسپاسم برونش در بیماران مبتلا به بیماری انسدادی برگشت پذیر راههای هوایی :

• بزرگسالان و کودکان با سن 12 سال و بیشتر : 2 تا 4 میلی گرم خوراکی 3 تا 4 بار در روز ، حداکثر دوز : 8 میلی گرم چهار بار در روز .
• افراد با سن بیشتر از 65 سال و افرادی که به تحریک بتا آدرنرژیک حساس هستند : با دوز 2 میلی گرم خوراکی ، 2 تا 3 بار در روز شروع می شود .
• کودکان 6 تا 12 سال : 2 میلی گرم خوراکی ، 3 تا 4 بار در روز ، حداکثر دوز روزانه 24 میلی گرم در دوزهای منقسم .

ب : روش مصرف محلول استنشاقی :

• بالغین و کودکان بزرگتر از 4 سال : 2 – 1 پاف از اسپری استنشاقی هر 6 – 4 ساعت استفاده شود . در بیماران با برونکواسپاسم حاد ، دوزهای بالاتری لازم است .

ج: روش تزریقی‌:

• به صورت زیر جلدی‌ یا داخل‌ عضلانی‌ ـ 500میکروگرم‌ از دارو تجویز می‌شود که‌ درصورت‌ لزوم‌ هر 4 ساعت‌ یکبار قابل‌ تکراراست‌.
• تزریق‌ آهسته‌ وریدی‌ ـ 250 میکروگرم‌ ازدارو تجویز می‌شود که‌ در صورت‌ لزوم‌ قابل‌ تکرار است‌.
• انفوزیون‌ داخلی‌ وریدی‌ ـ در ابتدا5 mcg/min تجویز می‌گردد که‌ برحسب‌پاسخ‌ بیمار و ضربان‌ قلب‌ قابل‌ تنظیم‌ است‌و معمولا در محدوده‌ mcg/min 20ـ3 و یادر صورت‌ لزوم‌ بیشتر می‌باشد.

د : روش استنشاقی‌:

بزرگسالان‌: 200ـ100 میکروگرم‌ (2ـ1پاف‌) تا حداکثر 4ـ3 بار در روز برای‌ علایم‌پایدار تجویز می‌گردد. برای‌ پیشگیری‌اسپاسم‌ نایژه‌ای‌ ناشی‌ از ورزش‌ مقدار200 میکروگرم‌ (دو پاف‌) مصرف‌ می‌شود.

کودکان‌: 100 میکروگرم‌ (یک‌ پاف‌) که‌ درصورت‌ لزوم‌ تا 200 میکروگرم‌ (دو پاف‌)قابل‌ افزایش‌ است‌. برای‌ پیشگیری‌ اسپاسم‌نایژه‌ای‌ ناشی‌ از ورزش‌ مقدار 100میکروگرم‌ (یک‌ پاف‌) تجویز می‌شود.

ملاحظات غذایی : قرص و شربت سالبوتامول را می توانید با غذا یا معده خالی میل کنید.

عوارض جانبی شربت سالبوتامول

اعصاب مرکزی: تحریک CNS، گیجی، سردرد، پر تحرکی، افزایش تون عضلات، افزایش حس، بی خوابی، کسالت، میگرن، عصبانیت، لرزش، ضعف.

قلبی – عروقی: افزایش فشار خون، تپش قلب، تاکیکاردی.

گوش، حلق ، بینی: خشکی و تحریک بینی و گلو (با فرم استنشاقی)، خونریزی از بینی، خشن شدن صدا، احتقان بینی.

دستگاه گوارش: بی اشتهایی، سوزش سر دل، افزایش اشتها، تهوع، تغییر حس چشایی، استفراغ.

متابولیک: هایپوکالمی (با دوزهای بالا).

عضلانی – اسکلتی: کرامپ عضلانی.

تنفسی: برونشیت، اسپاسم برونش، سرفه، تنگی نفس، افزایش خلط، ویزینگ.

سایر عوارض: واکنشهای ازدیاد حساسیت.

فراموش کردن دوز سالبوتامول

در صورت فراموش کردن یک دوز سالبوتامول، به محض به خاطر آوردن دوز فراموش شده آن را مصرف کنید. اما اگر تقریبا زمان نوبت بعدی رسیده است، نوبت فراموش شده را رها کرده، طبق برنامه منظم خود عمل کنید. هرگز مقدار دارو را دو برابر نکنید.

مسمومیت با سالبوتامول و درمان آن

تظاهرات بالینی: سمیت با سالبوتامول ، عوارض جانبی شایع به ویژه علائم آنژین، هایپرتانسیون، هایپوکالمی و تشنج را تشدید می‌نماید. ایست قلبی ممکن است رخ دهد.
درمان: برای درمان از بتابلوکرهای انتخابی (مثل متوپرولول) با احتیاط زیاد استفاده نمایید. این داروها ممکن است باعث حمله آسم شوند. دیالیز مناسب نیست. علائم حیاتی و سطح الکترولیت‌های خون را بطور مرتب کنترل کنید.

مصرف سالبوتامول در دوران بارداری و شیردهی

مصرف در بارداری : ممکن است شکاف کام و نقص اعضاء رخ دهد ، هرچند که الگوی یکنواختی برای ناهنجاریهای جنینی گزارش نشده است .
مصرف در شیردهی : بی ضرری مصرف این دارو در دوران شیر دهی ثابت نشده است .

موارد منع مصرف سالبوتامول

اگر به بیماری های زیر مبتلا هستید حتما پزشک خود را در جریان قرار دهید و از مصرف شربت و قرص سالبوتامول بپرهیزید.

تداخلات دارویی سالبوتامول

• مصرف همزمان سالبوتامول و دیگوکسین، احتمال بروز آریتمی قلبی را در پی دارد.
• استفاده از مسدود کننده های بتا مثل آتنولول، متوپرولول و پروپرانولول همراه با سالبوتامول، اثرات این دارو را کم می کند.
• به علاوه در صورت ابتلا به آسم، از مصرف پروپرانولول جدا پرهیز نمایید.
• مصرف آلکاوئیدهای ارگوت (همچون ارگوتامین و سوماتریپتان که در درمان میگرن بکار می روند) در کنار سالبوتامول، ممکن است سبب افزایش شدید فشار خون شود.
• مصرف سالبوتامول همراه اپی نفرین و دیگر آمینهای مقلد سمپاتیک استنشاقی باعث افزایش اثرات سمپاتیک و خطر سمیت این داروها می شود .
• مصرف همزمان با مهار کننده های آنزیم MAO و ضد افسردگیهای سه حلقه ای ، خطر اثرات جدی قلبی و عروقی را در پی دارد .

اثر سالبوتامول بر آزمایشهای تشخیصی

افزایش گذرای گلوگز خون پس از استنشاق دهانی ، امکان کاهش پتاسیم (فرم وریدی و استنشاقی) .

هشدار مصرف سالبوتامول

• در صورت‌ وجود بیماری های‌ قلبی‌ ـ عروقی‌ شامل‌ آریتمی‌ قلبی‌، عدم‌کفایت‌ میوکارد و عروق‌ کرونر، افزایش‌ فشارخون‌، بیماری‌ ایسکمی‌ قلبی‌، طولانی‌شدن‌ فاصله‌ QT ، پرکاری‌ تیروئید و دیابت‌ باید با احتیاط فراوان‌ تجویز شود.
• درمان‌ با محرکهای‌ گیرنده‌ بتا دوآدنرژیک‌ ممکن‌ است‌ باعث‌ کاهش‌شدید پتاسیم‌ سرم‌ شود. این‌ اثر درصورت‌ مصرف‌ همزمان‌ تئوفیلین‌ ومشتقات‌ آن‌، کورتیکوستروئیدها،داروهای مدر و بوسیله‌ هیپوکسی‌ ممکن‌ است‌ تشدید شود.
• مصرف‌ خوراکی‌ یا تزریقی‌ دارومی‌تواند انقباضات‌ رحم‌ را مهار نماید.

نکات قابل توصیه سالبوتامول

1. مصرف اسپری می تواند باعث خشکی گلو و دهان شود ، شستشوی دهان با آب پس از هر بار استفاده می تواند به رفع خشکی کمک کند .
2. مصرف مداوم ممکن است به طور متناقض موجب اسپام برونش شود .
3. در صورت نیاز به کاربرد هر یک از اسپری های کورتیکواستروئیدها ( مثل بکلومتازون ) ، آن را 15 دقیقه پس از سالبوتامول استفاده نماید .
4. ممکن است برای سالمندان به دوزهای کمتری نیاز باشد ، چرا که سالمندان به آمین های مقلد سمپاتیک حساستر هستند .
5. مصرف قرص و شربت سالبوتامول در کودکان کوچکتر از دو سال توصیه نمی شود.

شرایط نگهداری دارو

• سالبوتامول را در بسته مخصوص آن، کاملا پوشیده و دور از دسترس اطفال نگهدارید.
• دارو باید در دمای اتاق، دور از نور مستقیم، حرارت زیاد و رطوبت نگهداری شود.
• با گذشتن از تاریخ اعتبار یا نیاز به دارو، آن را دور بریزید.
• از سوراخ کردن اسپری و نیز از انداختن آن در آتش خودداری کنید.

بیشتر بخوانید:

دانستنی های پزشکی درباره آسم کودکان

نکات پزشکی برای بیماران آسمی

محرک‌های آلرژی و آسم