آشنایی با سوسپانسیون ایونکس و موارد مصرف آن

ایونکس چیست و چرا تجویز می شود؟

ایونکس (Sodium Polystyrene Sulfonate) رزین تبادل کاتیون است که بلافاصله پس از مصرف خوراکی یا مقعدی، یون های سدیم را با پتاسیم و دیگر کاتیون ها در مسیر گوارشی مبادله می کند و سپس از طریق مدفوع دفع می شود. هر گرم از این رزین حدود ۳ میلی مول پتاسیم آزمایشگاهی و حدود ۱ میلی مول موجود در محیط زیست مبادله می کند.

ایونکس جهت افزایش دفع پتاسیم در درمان هایپرکالمی نیز کاربرد دارد و ممکن است اثر آن تا چندین ساعت و حتی بیشتر مشخص نشود. به همین خاطر در هایپرکالمی شدید که تأثیر سریع دارو مورد نیاز است باید از روش های درمانی دیگر استفاده کرد. در طول مدت درمان، باید غلظت الکترولیت های سرم چک شود و دوزهای تجویزی براساس پاسخ درمانی تنظیم شوند.

مکانیسم اثر ایونکس

این دارو سدیم را آزاد کرده و به جای آن کاتیون‌های دیگر، مانند پتاسیم، را جذب می‌کند. مقادیر بالایی از پتاسیم در روده بزرگ وجود دارد و به این طریق مبادله و دفع می شوند.

فارماکوکینتیک ایونکس

• جذب: جذب نمی‌شود. زمان لازم برای شروع اثر دارو از چند ساعت تا چند روز است.
• دفع: به صورت تغییر نیافته از طریق مدفوع دفع می‌شود.

موارد و مقدار مصرف ایونکس

دوز معمول خوراکی ایونکس برای بزرگسالان ۱۵ گرم به صورت سوسپانسیون در آب یا شربت و تا ۴ بار در روز است. دقت داشته باشید که نباید این دارو را در آب میوه ریخت زیرا محتوای پتاسیم بالایی دارد.

دوز پیشنهادی در مورد کودکان ۱ گرم بر کیلوگرم در روز است که برای درمان هایپرکالمی حاد به صورت خوراکی و در دوزهای تقسیم شده تجویز می شود. در مورد دوز نگهدارنده، این مقدار به ۵۰۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم در روز کاهش می یابد.

در مورد نوزادان راه خوراکی توصیه نمی شود. هنگامی که تجویز خوراکی سخت است این دارو را می توان از راه مقعد به صورت انما استفاده کرد.

دوز معمول روزانه آن ۳۰ گرم به صورت سوسپانسیون در ۱۰۰ میلی لیتر متیل سلولز ۲%، ۴۵۰ و ۱۰۰ میلی لیتر آب است که در صورت امکان تا ۹ ساعت می توان آن را نگه داشت. هر چند که دوزهای بالاتر، مدت زمان کمتر و حتی راه های درمان جایگزین نیز تجویز شده است.

مصرف ایونکس در بارداری و شیردهی

مطالعات کافی و کنترل شده ای در مورد استفاده آیونکس بر روی انسان (زنان باردار) و حیوان انجام نشده است.انجمن غذا و داروی امریکا (FDA) این دارو را از لحاظ مصرف در دوران بارداری جزو گروه (C) قرار داده است.

در خصوص استفاده از این دارو در دوره شیردهی مطالعات کافی در جهت این که آیا این دارو به شیر راه می یابد و یا خیر، انجام نگرفته است.

عوارض جانبی ایونکس

• دستگاه گوارش: بی‌اشتهایی، تهوع، استفراغ، یبوست، تراکم مدفوع (درسالمندان)، تحریک معده، اسهال (در صورت مصرف با امولسیون سوربیتول).
• سایر عوارض: عدم تعادل الکترولیتی، اختلال در الکتروکاردیوگرام (EKG)، هایپوکالمی، احتباس سدیم.
• توجه: در صورت بروز هایپوکالمی باید مصرف دارو قطع شود.

مسمومیت با ایونکس و درمان آن

تظاهرات بالینی: علائم و نشانه‌های هایپوکالمی (تحریک‌پذیری ، کانفوزیون، آریتمی قلبی، تغییرات EKG، ضعف شدید عضلانی، و گاهی اوقات فلج عضلات حرکتی)، مسمومیت با دیژیتال (در بیمارانی که دیژیتالیزه شده‌اند).

درمان: در صورت پایین آمدن غلظت سرمی پتاسیم به mEq/lit 5-4 باید مقدار مصرف دارو کاهش یافته و یا مصرف دارو قطع شود.

تداخلات دارویی ایونکس

آنتی اسیدهای حاوی منیزیم و کلسیم در صورت مصرف همزمان با سدیم پلی‌استیرن توسط این رزین جذب و احتمالاً موجب بروز آلکالوز متابولیک در بیماران مبتلا به نارسایی کلیه می‌شوند.

موارد احتیاط در مورد ایونکس

در بیمارانی که محدودیت مصرف سدیم دارند. بیمارانی که حساسیت مفرط به دارو داشته و کسانی که هایپوکالمی دارند. در بیمارانی که نارسایی قلبی شدید و هایپرتانسیون دارند، در بیماران مبتلا به ادم و نارسایی کلیوی.

مسمومیت با ایونکس و درمان آن

تظاهرات بالینی: علائم و نشانه‌های هایپوکالمی (تحریک‌پذیری ، کانفوزیون، آریتمی قلبی، تغییرات EKG، ضعف شدید عضلانی، و گاهی اوقات فلج عضلات حرکتی)، مسمومیت با دیژیتال (در بیمارانی که دیژیتالیزه شده‌اند).

درمان: در صورت پایین آمدن غلظت سرمی پتاسیم به mEq/lit 5-4 باید مقدار مصرف دارو کاهش یافته و یا مصرف دارو قطع شود.

اثر ایونکس بر آزمایشهای تشخیصی

درمان با این دارو ممکن است غلظت کلسیم و منیزیم سرم را تغییر دهد.

ملاحظات اختصاصی ایونکس

1- برای مصرف خوراکی، این رزین فقط با آب یا سوربیتول مخلوط شود. دارو هرگز نباید با آب پرتقال (که حاوی مقدار زیادی یون پتاسیم است) مخلوط شود.
2- خنک کردن سوپانسیون، طعم دارو را بهتر می‌کند. از گرم کردن محلول باید اجتناب کرد، زیرا رزین غیرفعال می‌شود.
3- در صورت استفراغ، محدودیت خوردن، یا مشکلات بخش فوقانی دستگاه گوارش، مصرف دارو به صورت تنقیه از راه رکتال توصیه می‌شود.
4- مصرف رزین از راه رکتال می‌تواند از تراکم مدفوع در سالمندان جلوگیری کند. قبل از تنقیه، باید رکتوم تمیز شود.
5- برای مصرف دارو به صورت تنقیه، دارو باید فقط با آب و سوربیتول مخلوط شود. برای جلوگیری از تراکم مدفوع، نباید از مواد حامل دیگر (پارافین) استفاده شود. تبادل یونی احتیاج به محیط مایع دارد. سوربیتول از تراکم مدفوع جلوگیری می‌کند. تهیه دارو برای تنقیه باید در درجه حرارت اتاق انجام شود. در طی تجویز دارو، امولسیون باید به آرامی هم زده شود.
6- غلظت سرمی پتاسیم حداقل روزی یک بار پیگیری شود. باید مراقب بروز سایر علائم کمی پتاسیم خون بود.
7- پیگیری نشانه‌های کمبود سایر الکترولیت‌ها (منیزم، کلسیم) باید انجام شود، زیرا دارو به طور غیرانتخابی عمل می‌کند. غلظت سرمی کلسیم در بیمارانی که این دارو را به مدتی بیش از سه روز مصرف می‌کنند، تعیین شود. مصرف مکمل‌های کلسیم ممکن است ضروری باشد.
8- در صورت مصرف همزمان این دارو با داروهایی که با فسفات پیوند می‌یابند (مانند هیدروکسید آلومینیم)، احتمال بروز یبوست بیشتر است. وضعیت حرکت روده بیمار پیگیری شود.
9- در صورت شدید بودن میزان هایپرکالمی، باید از داروهای دیگر نیز استفاده کرد و به این دارو اکتفا نکرد؛ به عنوان مثال، دکستروز 50 درصد همراه با انسولین معمولی تزریق وریدی می‌شود.

نکات قابل توصیه به بیمار در دوره مصرف ایونکس

1- رژیم غذایی با پتاسیم کم را رعایت نمایید.
2- در صورت مصرف دارو به صورت تنقیه، نگهداشتن دارو در رکتوم ضروری است. احتباس دارو به مدت 10-6 ساعت مطلوب است، اما احتباس آن تا 60-30 دقیقه هم قابل قبول است.
3- مصرف در سالمندان: احتمال تراکم مدفوع در بیماران سالخورده بیشتر است.
4- مصرف در کودکان: مقدار مصرف باید به این صورت محاسبه شود که یک میلی‌اکی‌والان پتاسیم به یک گرم رزین پیوند یابد.

شرایط نگهداری ایونکس

1- دارو را دور از دسترس کودکان نگهداری کنید.
2- در دمای کمتر از 30 درجه سانتیگراد( بین 15 تا 30 درجه سانتیگراد)، دور از نور مستقیم و رطوبت و درون جعبه نگهداری نمایید.
3- از نگهداری و مصرف داروهای تاریخ گذشته خودداری نمایید.
4- پس از هر بار مصرف در ظرف را محکم ببندید.
5- سوسپانسیون تهیه شده را از یخ زدگی محافظت کنید.

بیشتر بخوانید:

موارد مصرف و عوارض پتاسیم کلراید (KCL)

بررسی دلایل و علائم پایین آمدن پتاسیم در خون

داروهای فشار خون بالا : معرفی کامل انواع داروهای کاهنده فشار خون