آشنایی با روش های تشخیص پوکی استخوان

تکنیک های تشخیص پوکی استخوان

روش های تشخیص پوکی استخوان موضوع مورد بحث ماست. پوکی استخوان یعنی استخوان ها دارای خلل و فرج بیش از حد شده‌اند. این بیماری نوعی بیماری پیشرونده استخوان است که در آن جرم و دانسیته استخوان کم شده منجر به سست و شکننده شدن استخوان می‌شود.

این بیماری در تمامی گروه های سنی و در هر دو جنس مرد و زن مشاهده می‌شود. زنان نسبت به مردان بیشتر در خطر پوکی استخوان قرار دارند خصوصا بعد از رسیدن به یائسگی که سرعت پیشرفت پوکی استخوان بیشتر هم می‌شود.

تشخیص پوکی استخوان با تست تراکم استخوان

آزمایشات دقیق و بدون درد می‌توانند قبل از بروز هرگونه مشکل، اطلاعات زیادی را در مورد سلامت استخوان هایتان به شما ارائه کنند. یکی از بهترین روش های تشخیص پوکی استخوان، تست تراکم استخوان است.

آزمایشات تعیین دانسیته مواد معدنی استخوان (BMD) یا همان سنجش های استخوانی که به نام (DXA) نیز شناخته می‌شوند، آزمایشاتی هستند که در آن ها از تابش مقدار کمی اشعه ایکس برای سنجیدن مقدار دانسیته استخوان ستون فقرات، مفصل ران یا مچ دست استفاده می‌شود.

پزشک هر کدام از این آزمایشات را ممکن است برای شما تجویز کند. تمام زنان بالا 65 سال می‌بایست آزمایش تعیین دانسیته استخوان را انجام دهند. در زنانی که در آن ها خطر ابتلا به پوکی استخوان بیشتر است اسکن DXA در سنین پایین تر انجام می‌شود.

مردان بالای 70 سال یا مردانی که در سنین پایین تر خطر ابتلا در آن ها وجود دارد نیز باید به آزمایش تعیین دانسیته استخوان توجه ویژه داشته باشند.

پزشکان با استفاده از نتیجه این آزمایشات روش های درمانی مناسب را به افراد دارای پوکی استخوان پیشنهاد می‌دهند. برخی افراد ممکن است به تغییر سبک زندگی نیاز داشته باشند و سایر افراد ممکن است به مراقبت های پزشکی نیازمند باشند.

فیزیوتراپی نشان داده که به واسطه تقویت استخوان و ماهیچه‌ها، بهبود تعادل و نحوه ایستادن و همچنین کمک به مدیرت درد، در درمان و مدیریت پوکی استخوان مؤثر است.

تفسیر آزمایش سنجش تراکم استخوان

نتیجه ارزیابی تراکم استخوان به صورت Tscore و Zscore نشان داده می‌شود. Zscore تراکم استخوان را با تراکم استخوانی متوسط در همان سن و جنس مقایسه می‌کند.

Tscore تراکم استخوان را با حداکثر تراکم استخوانی در ابتدای بزرگسالی، در همان جنس مقایسه می‌کند.

هنگامی که تراکم استخوان در محدوده یک انحراف معیار نسبت به حداکثر دانسیته استخوان باشد نتیجه نرمال است. اگر تراکم استخوانی در محدوده یک تا دو و نیم انحراف معیار کمتر از حداکثر تراکم استخوانی باشد فرد دچار استئوپنی (مرحله قبل از پوکی استخوان) است.

تراکم استخوانی بیش از دو و نیم انحراف معیار کمتر از حداکثر تراکم استخوانی باشد فرد دچار استئوپروز یا پوکی استخوان است.

تشخیص پوکی استخوان با آزمایش استاندارد طلایی (DEXA)

آزمایشی که برای تشخیص پوکی استخوان به کار می رود، آزمایش استاندارد طلایی نام دارد. این تست توسط روش های توموگرافی انجام می گیرد و اسکن DEXA نام دارد و در این روش، چگالی استخوان را در ستون فقرات، مفصل ران، لگن و مچ دست بررسی می کنند.

این نواحی بیشترین احتمال شکستگی را دارند و معمولا بیماران با شکسته شدن این نواحی به پزشک مراجعه می کنند و تازه متوجه می شوند که دچار پوکی استخوان شده اند.

این آزمایش محدودیت هایی هم دارد و نتیجه آن ممکن است مورد انتظار نباشد. مثلا برخی از افراد سالم در این اندازه گیری، شکستگی استخوان نشان می دهند و بسیاری از افراد مبتلا به پوکی استخوان ممکن است هیچ نوع شکستگی نشان ندهند.

پروفسور kholsa از دانشگاه روچستر می گوید: آزمایش DEXA به شما می گوید چه مقدار استخوان وجود دارد اما نمی تواند در مورد ساختار داخل استخوان اطلاعاتی بدهد.

پزشکان به دنبال راهی هستند که بتواند با پیش بینی ریسک شکستگی با دقت بالا، افراد مشکوک به پوکی استخوان را شناسایی کنند و سریعا به اقدامات پزشکی دست بزنند.

در این روشی جدید محققان به دنبال مشخصات ساختاری استخوان هستند که از روی آن بتوان بیماران را قبل از حاد شدن وضعیت جسمی شان تشخیص دهند در این روش با تصویربرداری به روش سی تی اسکن و ساختن یک تصویر سه بعدی از استخوان های ستون فقرات، مفصل ران و لگن، می پردازند.

سپس تصاویر ساخته شده توسط برنامه کامپیوتری و روش تحلیل پزشکی برنامه ریزی شده، تجزیه و تحلیل می کنند. استحکام هر قسمت از استخوان ها را تخمین می زنند و با مدل مبنا مقایسه می کنند تا میزان احتمال شکستگی استخوان را قبل از وقوع شکستگی، تخمین بزنند.

در حال حاضر این روش، مدرن ترین روش (پرتونگاری مقطعی) برای تشخیص بیماری های پوکی استخوان به شمار می رود. البته در این روش شدت تابش پرتو تابیده شده به بافت ها زیاد است به همین دلیل برای مناطقی مانند مچ دست که اعضای حیاتی بدن به آن ها نزدیک نیستند، مناسب است.

CTX یک فاکتور خونی با ارزش در ارزیابی پوکی استخوان

آزمایش فاکتور های بیوشیمی خون و در مواردی ادرار، می توانند برای تشخیص اولیه و بررسی پیشرفت بیماری های متابولیکی استخوان مورد استفاده قرار گیرند و با توجه به راحتی و هزینه کم انجام آزمایش نسبت به سایر روش های پاراکلینیکی، روش مناسبی در تشخیص وضعیت پوکی استخوان است.

در اثر فعالیت سلول های استئوکلاست با هیدرولیز کلاژن طی فرایند جذب استخوانی، اسید آمینه های انتهایی در قسمت C-Terminal جدا گشته و وارد جریان خون می شود که به آن CTX یا B-cross laps می گویند.

لذا مقادیر بالای مارکر بیوشیمیایی CTX در خون نشانه افزایش جذب استخوانی (تحلیل استخوانی) است که می تواند بر اثر فعال شدن غده پاراتیروئید، مقادیر پایین هورمون استرادیول و با تاثیر کمتر، هورمون تستوسترون و همچنین هورمون SHBG به عنوان پروتئین ناقل این دو هورمون باشد.

اندازه گیری CTX به عنوان یک مارکر کاتابولیکی در تحلیل استخوان خصوصاً در ارزیابی نتیجه درمان نیز می تواند کمک کننده باشد ولی لازم است که سطح آن قبل از شروع درمان هم اندازه گیری شود. کاهش ۳۰ تا ۵۰ درصدی CTX پس از ۳ ماه از شروع درمان های ضد تحلیل استخوان نشان دهنده موثر بودن درمان می باشد.

در کار تحقیقاتی مشترکی که توسط گروه تحقیقاتی دانشگاه پزشکی بقیه ا… اعظم و با همکاری آزمایشگاه جردن در سال ۱۳۸۶-۱۳۸۸ انجام گرفت، تاثیر یک داروی درمانی برای پوکی استخوان بررسی شد، در این تحقیق تاثیر درمانی دارو با دو روش اسکن استخوان و مارکر بیوشیمی CTX مورد ارزیابی قرار گرفت.

مشخص گردید که مارکر CTX به مراتب واکنش سریع تری نسبت به درمان صورت گرفته در بیماران نشان می دهد.

همچنین در تشخیص اولیه استئوپورزیس (پوکی استخوان) افزایش CTX نسبت به مقادیر نرمال جامعه می تواند نشانه خطر پوکی استخوان در افراد باشد و توصیه می شود که افراد بالای ۵۰ سال خصوصا در دوره یائسگی و همچنین مادران در دوران شیردهی به صورت سالیانه این آزمایش را انجام دهند.

استئوکلسین نیز پروتئین دیگری است که در ساختمان ماتریکس استخوانی وجود دارد و همانند CTX در فرآیند جذب استخوانی و بر اثر فعالیت استئوکلاست ها از استخوان ها وارد جریان خون می شود که این فاکتور خونی نیز در آزمایشگاه قابل اندازه گیری می باشد.

آزمایشات دیگری مانند کلسیم و فسفر خون و ادرار هم به بررسی وضعیت استخوان سازی کمک می نمایند.

آزمایش CTX با استفاده از روش پیشرفته الکتروکمولومینسانس (ECL) به صورت روزانه در آزمایشگاه انجام و گزارش می گردد. این آزمایش نیازی به شرایط ناشتایی قبل از آزمایش ندارد و بیماران در هر ساعتی جهت نمونه گیری می توانند مراجعه نمایند.

۱۰ پرسش و پاسخ درباره پوکی استخوان

پوکی استخوان : بهترین و سریع ترین راه درمان پوکی استخوان