علت بالا و پایین بودن Fibrinogen در آزمایش خون

تفسیر آزمایش Fibrinogen

Fibrinogen – فیبرینوژن توسط کبد ساخته شده و برحسب نیاز بدن به همراه سایر فاکتورهای انعقادی در جریان خون آزاد می‌شود. ترکیب پروتئینی فیبرینوژن(پلی پپتید) با فعالیت آنزیم‌های پروتئاز به فیبرین تبدیل می‌شود.

فیبرینوژن به همراه پلاکت در تشکیل شکل اصلی لخته خون نقش دارد علاوه بر آن؛ به عنوان یک پروتئین فاز حاد در بیماری‌های التهابی و یا آسیب به بافت افزایش می‌یابد. این آزمایش برای بررسی علت نتیجه غیرطبیعی تست های PT وPTT و همچنین غربالگری بیماری انعقاد درون رگی منتشر(DIC) و فیبرینولیز انجام می‌شود.

دامنه‌های نرمال مرجع، برحسب روش انجام تست متفاوت است. نتیجه آزمایش فیبرینوژن نمونه خون با روش Clauss به صورت زیر گزارش می‌شود:

• بزرگسالان : 200- 400 mg/dl
• نوزادان: 125 – 300 mg/dl

هدف از انجام آزمایش فیبرینوژن

هدف از این آزمایش اندازه گیری فیبرینوژن است . فیبرینوژن یک فاکتور انعقادی است که وجود آن برای تشکیل لخته ضروری است . فیبرینوژن توسط کبد ساخته شده و برحسب نیاز بدن به همراه سایر فاکتورهای انعقادی در جریان خون آزاد می شود . زمانی که بافت یا دیواره ی رگ خونی دچار آسیب می شود ، فرایندی به نام هموستاز آغاز می شود که نتیجه ی نهایی آن تشکیل لخته در محل آسیب رگ و متوقف شدن خونریزی می باشد .

در صورت آسیب دیدن دیواره ی رگ ، اجزای کوچک سلولی به نام پلاکت ها درمحل آسیب تجمع یافته و به آن متصل می شوند و به دنبال آن زنجیره ی واکنش های انعقادی آغاز می شود . در طی این واکنش ها ، فاکتورهای انعقادی خون یکی پس از دیگری فعال می شوند ، در مرحله ی پایانی این واکنش زنجیر وار ، فیبرینوژن محلول به رشته های فیبرین نامحلول تبدیل شده و در هم می پیچند و به همراه پلاکت ها در محل آسیب دیده ی رگ لخته تشکیل می دهند . لخته مانع از ادامه ی خونریزی از محل آسیب می شود و تا زمان بهبود آسیب همچنان در ن آن محل باقی می ماند

مقدار کافی و همچنین فعالیت طبیعی پلاکت ها و سایر فاکتورها ی انعقادی برای تشکیل به موقع و موثر لخته ضروری است . غیر طبیعی بودن تعداد پلاکت ها یا اختلال در عملکرد آن ها و دیگر فاکتورهای انعقادی می تواند منجر به بروز دوره های خونریزی یا ترومبوز شود .

تست فعالیت فیبرینوژن ، مرحله ی تبدیل فیبرینوژن محلول به رشته های فیبرین نامحلول را مورد بررسی قرار می دهد . این تست زمان لازم برای تشکیل لخته ی فیبرینی را پس از اضافه کردن مقدار استانداردی از ترومبین به پلاسمای خون اندازه گیری می کند . مدت زمان لازم برای تشکیل لخته ، با مقدار فیبرینوژن فعال موجود در نمونه ی خون رابطه ی مستقیم دارد . طولانی شدن زمان تشکیل لخته می تواند بیانگر ” کاهش غلظت فیبرینوژن ” یا ” اختلال در عملکرد فیبرینوژن ” باشد .

فیبرینوژن همچنین یکی از فاکتورهای واکنش دهنده ی فاز حاد است و بیماری هایی که منجر به آسیب و التهاب بافت های بدن می شوند ، متعاقبا باعث افزایش سطح فیبرینوژن و دیگر واکنش دهنده های فاز حاد خواهند شد .

آزمایش Fibrinogen چه زمانی در خواست می‌شود؟

• خون‌ریزی غیرمنتظره به صورت طولانی مدت
• تشکیل ترومبوز در نقاط مختلف بدن
• هنگام نتایج غیرطبیعی PT وPTT
• جهت تشخیص بیماری انعقاد درون‌رگی منتشر(DIC) با علائم خون‌ریزی لثه، تهوع، استفراق، دردشدید ماهیچه، تشنج و کاهش خروجی ادرار
• جهت ارزیابی روند درمان در بیماری‌های کبدی و DIC
• بررسی کمبود یا اختلال عملکرد فاکتورهای انعقادی به صورت ارثی و اکتسابی

تست‌های آزمایشگاهی مکمل Fibrinogen کدامند؟

PTT : این آزمایش تمامی فاکتورهای انعقادی مسیر داخلی (به جز پلاکت‌ها) را با اندازه‌گیری زمان لازم برای تشکیل لخته فیبرینی بعد از اضافه کردن کلسیم و امولسیون فسفولیپید به نمونه پلاسما ارزیابی می‌کند.

PT : این آزمون زمان مورد نیاز برای تشکیل لخته در یک نمونه سیتراته پلاسما را بعد از افزودن یون کلسیم و ترومبوپلاستین بافتی اندازه‌گیری می‌کند. برای برآورد کلی فاکتورهای انعقادی مسیر خارجی V،Vǁ و X و پروترومبین و فیبرینوژن این روش ایده آل است.

فیبرینوژن آنتی‌ژن: این آزمایش برای ارزیابی کاهش فعالیت فیبرینوژن ناشی از کمبود غلظت آن، درخواست می‌شود. سطوح بالای فیبرینوژن آنتی‌ژن با بیماری قلبی عروقی، انفارکتوس میوکارد و بیماری شریانی محیطی مرتبط است.

قبل از انجام آزمایش Fibrinogen باید چه شرایطی را رعایت کرد؟

• داروهای خوراکی ضد‌بارداری و دوزهای بالای هپارین با نتیجه تست تداخل دارد.
• مصرف داروهای آسپیرین، فلوواستاتین و پیرازینامید باعث افزایش کاذب فیبرینوژن خون می‌شود.
• مصرف داروهای استروئید انابولیک، دکستران، درمان با استروژن/پروژسترون، آهن، فسفر و استرپتوکیناز باعث کاهش فیبرینوژن خون می‌شود.

نحوه جمع آوری نمونه برای آزمایش Fibrinogen چگونه است؟

نمونه خون وریدی با رعایت نکات زیر جمع آوری می‌شود:

• قبل از جمع آوری نمونه، مراجعه کننده احراز هویت می‌شود.
• قبل از نمونه‌گیری، از حساسیت‌های مراجعه کننده به ضدعفونی کننده‌ها و لاتکس سؤال می‌شود.
• داروهای مصرفی و ضدانعقادهای خوراکی ثبت می‌شوند.
• ظرف‌های نمونه‌گیری متناسب با تست انتخاب می‌شود. از ظرف‌های حاوی ضد انعقاد سیترات استفاده می‌شود. (یک واحد سیترات و 9 واحد خون)
• قبل از انجام آزمایش، متناسب با روش انجام و شرایط فیزیولوژیک تست، رژیم غذایی برای مراجعه‌کننده در نظر گرفته می‌شود. این آزمایش نیاز به ناشتایی ندارد.
• نمونه‌گیری در کمترین زمان ممکن انجام می‌شود. طولانی شدن زمان نمونه‌گیری باعث تشکیل رشته‌های فیبرینی و در نتیجه افزایش زمان فیبرینوژن می‌شود.

بهترین روش‌های انجام آزمایش Fibrinogen کدامند؟

هنوز روشی برای اندازه‌گیری کمی فیبرینوژن توصیه نشده است. روش‌های متداول شامل؛ آزمایش‌های توربیدیمتریک، اندازه‌گیری پروتئین قابل انعقاد، رسوب یا دناتوراسیون، Clauss و تکنیک‌های ایمونولوژیک هستند. اغلب روش‌های اندازه‌گیری فیبرینوژن در حضور مقدار زیاد ترومبین طراحی شده‌اند. اندازه‌گیری وزن لخته بر اساس روش‌های وزن سنجی یا gravimetric به‌دلیل وجود مهارکننده‌ها و عدم‌ تشکیل لخته توصیه نمی‌شود. روش‌های کدورت‌ سنجی براساس رسوب‌دهی فیبرینوژن با مواد رسوب‌دهنده نیز به دلیل عدم اختصاصیت و تداخل بسیار زیاد با سایر مواد به کلی منسوخ شده‌اند.

روش کلاوس (Clauss) :

روش Clauss میزان تبدیل فیبرینوژن به فیبرین را در حضور مقادیر زیاد ترومبین اندازه‌گیری می‌کند. این روش سریع و حساس به عنوان روش انتخابی اندازه‌گیری فیبرینوژن معرفی شده‌است. در انعقاد طبیعی خون، فیبرینوژن در حضور آنزیم ترومبین به فیبرین تبدیل می‌شود. این تبدیل در یک فرآیند دو مرحله‌ای صورت می‌گیرد.

مرحله اول، پروتئولیز فیبرینوپپتیدهای A و B با واسطه ترومبین است که از زنجیره‌های αو β فیبرینوژن بدست می‌آید. فیبرینوپپتید A ،سریعتر از B تجزیه می‌شود. بعد از آزاد شدن فیبرینوپپتیدها، فرم فیبرینوژن حاصل در اصطلاح “منومرفیبرین” نام دارد.

در مرحله دوم، این منومرها خود به ‌خود پلی‌مریزه می‌شوند و اجتماعاتی از پلیمرهای نامحلول فیبرین را تشکیل می‌دهند. تشکیل پلیمرهای نامحلول فیبرین در آزمایشگاه به عنوان نقطه پایان واکنش تشخیص داده می‌شود. زمان تشکیل لخته در پلاسما رقیق شده، نسبت عکس با غلظت فیبرینوژن پلاسما دارد به شرطی که ترومبین با غلظت زیاد استفاده شود. ترومبین با غلظت فراوان به پلاسمای رقیق اضافه می‌شود و زمان لازم برای تشکیل لخته ثبت می‌گردد.

موارد تداخل و ایجاد نتایج کاذب در انجام آزمایش Fibrinogen

• عدم رعایت شرایط قبل از انجام آزمایش
• عدم رعایت نحوه نمونه‌گیری صحیح
• استفاده از نمونه‌هایی که 3 تا 4 ساعت از زمان نمونه‌گیری آن‌ها گذشته است.
• سیگار کشیدن به صورت طولانی مدت باعث افزایش کاذب زمان تست فیبرینوژن می‌شود.
• نمونه‌های همولیز

افزایش زمان فیبرینوژن در شرایط زیر مشاهده می‌شود

1. التهاب و عفونت در بیماری‌های روماتوئید آرتریت، پنومونی و توبرکلوز
2. حمله قلبی حاد
3. سندروم نفروتیک
4. سرطان، مولتیپل میلوما و بیماری هوچکین
5. بارداری و Eclampsia
6. بیماری‌های مختلف مغزی
7. پاتوژنز استورک (انسداد خون‌رسانی به مغز)

کاهش زمان فیبرینوژن در شرایط زیر مشاهده می‌شود

1. مرحله پیشرفته بیماری‌های کبدی
2. DIC (در مرحله اولیه فیبرینولیز)
3. سرطان
4. کمبود ارثی و اکتسابی فیبرینوژن
5. عملکرد ضعیف فیبرینوژن
6. سوء تغذیه شدید

بیشتر بخوانید:

علت بالا و پایین بودن Factor IX در آزمایش خون

علت بالا و پایین بودن APTT در آزمایش خون

علت بالا و پایین بودن PT در آزمایش خون

علت بالا و پایین بودن CT در آزمایش خون