تفسیر آزمایش سلول های خونی و رنج نرمال (CBS)

آزمایش کامل سلول های خونی (CBS) چرا و چه موقع درخواست می‌شود؟

شمارش کامل خون (CBC) یکی از معمولی ترین آزمایشاتی است که روی خون انجام می شود.این آزمایش اطلاعات مفید و مهم از آنالیز ترکیبات سلولی خون را فراهم می کند و یک ابزار مهم کاربردی توسط پزشک جهت ارزیابی سلامت بیماران است.

جهت بررسی سلامت عمومی‌بدن، غربالگری، تشخیص و پیگیری شرایط و بیماری‌های مختلفی که روی سلول‌های خونی تأثیر می‌گذارند نظیر عفونت، التهاب، خون‌ریزی و کم‌خونی شیمی‌درمانی و جهت بررسی فرد از لحاظ ابتلا به سرطان‌ها این آزمایش درخواست می‌گردد.

این آزمایش بخشی از برنامه چکاپ سلامت می‌باشد. جهت پایش درمان بیماری‌هایی که روی سلول‌های خونی تأثیر می‌گذارند این آزمایش در فواصل زمانی مختلف درخواست می‌شود.

نمونۀ مورد نیاز آزمایش سلول های خونی (CBS)

نمونه خون وریدی

آمادگی قبل از انجام آزمایش سلول های خونی

آمادگی خاصی احتیاج ندارد.

خون حاوی سه نوع سلول است که در مایعی بنام پلاسما غوطه ور هستند:

1-گلبول‌های سفید (WBC) 2- گلبولهای قرمز (RBC) و 3- پلاکت‌ها (PLT).

• این سلول‌ها در مغز استخوان ساخته می‌شوند، مراحل بلوغ اولیه را نیز در همانجا می‌گذارنند و هر زمان که به این سلول‌ها نیاز باشد، مغز استخوان آنها را وارد جریان خون می‌کند.
• امروزه در اغلب مراکز آزمایشگاهی آزمایش CBC به وسیلۀ دستگاه انجام می‌شود که به همین دلیل می‌توان پارامترهای زیادی را هنگام انجام این آزمایش مورد بررسی قرار داد.
• در این صورت نه تنها شمارش سلول‌های خونی با دقت بالایی گزارش خواهند شد بلکه خواص و ویژگیهای فیزیکی مختلف سلول‌های خونی نیز بررسی و گزارش می‌شوند.

یک آزمایش استاندارد CBC شامل پارامترهای زیر می‌باشد:

1. بررسی گلبول‌های سفید (WBC): شمارش گلبول‌ها و افتراق سلول‌ها از نظر شکل و خواص ظاهری.
2. بررسی گلبول‌های قرمز (RBC): شمارش گلبول‌ها، میزان هموگلوبین (Hb)، هماتوکریت یا درصد گلبول‌های قرمز خون (HCT)، میانگین حجم گلبول‌های قرمز (MCV)، میانگین مقدار هموگلوبین گلبول‌های قرمز (MCH)، میانگین غلظت هموگلوبین گویچه‌ای (MCHC) و در بعضی مواقع گسترۀ توزیع گلبول قرمز (RDW).
3. بررسی پلاکت‌ها (PLT) : شمارش پلاکت‌ها، احتمالاً میانگین حجم پلاکت (MPV) و شاید گزارش گستره توزیع پلاکتی (PDW).

سه نوع سلولی که در آزمایش CBC بررسی می‌گردند به قرار زیر می‌باشند:

1. گلبول‌های سفید (WBC) :

• (لازم به ذکر است گلبول‌های سفید با نام لکوسیت (Leukocyte) نیز شناخته می‌شوند). بدن به وسیلۀ گلبول‌های سفید با عفونت‌ها و صدمات و جراحات مقابله می‌کند.

پنج شکل مختلف از گلبول سفید وجود دارند این پنج شکل عبارتند از:

• نوتروفیل‌ها، لمفوسیت‌ها، بازوفیل‌ها، ائوزینوفیل‌ها و مونوسیت‌ها، این پنج نوع گلبول سفید هر کدام به نسبت ثابتی در خون موجود هستند.
• این نسبت بسته به شرایط بدن ممکن است تغییر یابد. به طور مثال یک عفونت باکتریایی باعث تحریک تولید نوتروفیل‌ها جهت مقابله با عفونت می‌گردد که در این صورت میزان نوتروفیل در خون بالا می‌رود.
• در آلرژی‌ها میزان ائوزینوفیل و در عفونت‌های ویروسی میزان لمفوسیت‌ها بالا می‌رود. در بعضی از بیماری‌های سرطانی نیز تعداد گلبول‌های سفید بالغ و نابالغ چند برابر می‌شود.

2.گلبول‌های قرمز (RBC) :

• گلبول‌های قرمز که با نام ارتیروسیت (Erythrocyte) نیز خوانده می‌شوند در مغز استخوان ساخته و بعد از بلوغ وارد جریان خون می‌شوند. این گلبول‌ها حاوی هموگلوبین هستند. هموگلوبین پروتئینی است که اکسیژن را سرتاسر بدن انتقال می‌دهد.
• به طور متوسط عمر یک گلبول قرمز 120 روز می‌باشد بنابراین مغز استخوان باید به صورت متناوب گلبول‌های قرمز جدیدی تولید کرده و وارد جریان خون کند. عوامل مختلفی می‌توانند روی میزان تولید گلبول قرمز توسط مغز استخوان تأثیر گذار باشند.
• در آزمایش CBC اندازۀ گلبول‌های قرمز نیز گزارش می‌شود که باید همۀ گلبولها به صورت یک اندازه و یکدست باشند.
• بعضی از بیماری‌ها و شرایط می‌توانند روی شکل ظاهری این گلبولها تأثیر گذار باشند مانند نارسایی‌های مربوط به ویتامین B12 و فولات و نارسایی‌های مربوط به میزان آهن خون. در صورتی‌که میزان RBC از حد نرمال پایین‌تر باشد واژۀ “کم‌خون” به فرد اطلاق می‌گردد.
• که نشانه‌هایی از جمله خستگی و ضعف را نیزبه همراه دارد. بیماری دیگری که شیوع خیلی کمتری دارد افزایش گلبول‌های قرمز است که پلی ساتیمی ‌نامیده می‌شود.

3. پلاکت‌ها (PLT):

• پلاکت‌ها که با نام‌ترومبوسیت (Thrombocyte) نیز نامیده می‌شوند نقش بسیار مهمی ‌را در سیستم انعقاد خون بازی می‌کنند.
• فردی که میزان پلاکت کافی در خون خود نداشته باشد در خطر خونریزی قرار دارد. در آزمایش CBC تعداد و اندازۀ پلاکت‌ها نیز گزارش می‌شود.
• در آزمایش CBC به طور معمول جهت تأیید نتایج بدست آمده، گسترش خونی نیز از نمونه بیمار تهیه می‌گردد و زیر میکروسکپ بررسی می‌شود تا نتایج بدست آمده از آزمایش CBC تأیید گردند.
• در بررسی گسترش خونی، شکل غیرطبیعی سلول‌های خونی نیز گزارش می‌شود که می‌تواند به پزشک در تشخیص بیماری و تصمیم گیری کمک زیادی نماید.

شرایط و عوامل مختلفی روی افزایش یا کاهش تعداد سلول‌های خون مؤثر هستند

• بعضی از این افزایش یا کاهش‌ها احتیاج به پیگیری و درمان دارند و دسته‌ای هم نیازی به اقدامات خاص ندارند. به طور مثال خون دادن و خون گرفتن، باعث تغییر شمارش سلول‌های خونی می‌شود که در این حالت نیاز به اقدام خاصی نمی‌باشد.
• بعضی از داروها، مانند آنهایی که در شیمی ‌درمانی استفاده می‌شوند می‌توانند روی مغز استخوان اثر گذار باشند و تولید سلول‌های خونی را تحت تأثیر قرار دهند

WBS(گلبول های سفید خون):

• این گلبول ها از بدن در مقابل عفونت محافظت می کنند. اگر عفونت رخ دهد گلبول های سفید خود به ویروس یا باکتری ها حمله می کنند و آن ها را نابود می سازند، گلبول های سفید خون از گلبول های قرمز خون بزرگ ترند اما در تعداد کمتر می باشند
• مقدار طبیعی آن 4500 تا 11000 سلول در هر میلی متر مکعب است. افزایش تعداد WBS نشان دهنده واکنش التهابی به خصوص عفونت در بدن است.

RBS (گلبول های قرمز خون):

• گلبول های قرمز خون اکسیژن را از ریه به سمت سایر نقاط بدن حمل می کنند، همچنین دی اکسیدکربن را به ریه باز می گردانند تا در بازدم خارج شود.
• اگر تعداد گلبول های قرمز خون کم باشد (کم خونی) بدن ممکن است در دریافت اکسیژن با مشکل مواجه شود. تعداد زیاد از حد گلبول های قرمز خون می تواند باعث بسته شدن عروق خونی کوچک (مویرگ) شود.
• مقدار طبیعی RBS در مردان 4.5 تا 5.5 میلیون در میلی متر مکعب و در زنان 4.0 تا 5.0 میلیون در میلی متر مکعب و در نوزادان 4.1 تا 6.1 میلیون در میلی متر مکعب است.

HGB (هموگلوبین):

• هموگلوبین پروتئینی است که در گلبول های قرمز خون وجود دارد و نقش آن حمل و نقل اکسیژن و دی اکسیدکربن در خون است.
• در صورتی که میزان هموگلوبین خون بیشتر از حد طبیعی باشد غلظت خون رخ می دهد، میزان پایین تر از حد طبیعی هموگلوبین می تواند فرد را دچار کم خونی سازد. مقدار طبیعی آن برای مردان 14 تا 18 gr/dl و در زنان 12 تا 16 گرم در دسی لیتر می باشد.

HCT (هماتوکریت):

• به نسبت درصد گویچه های قرمز در خون هماتوکریت می گویند. حجم خون از گویچه ها و پلاسما تشکیل شده است و هر میزان هماتوکریت باشد مابقی حجم خون را پلاسما تشکیل می هد.
• هماتوکریت بین 45 تا 52 درصد برای مردان و 37 تا 48 درصد برای زنان متغیر و طبیعی می باشد. کمتر بودن میزان هماتوکریت به معنی کم خونی و بیشتر بودن آن باعث افزایش غلظت خون می گردد.

MCV (متوسط حجم سلولی):

• MCV نشان دهنده اندازه و حجم گلبول های قرمز است که در تشخیص نوع کم خونی اهمیت دارد.
• معمولا در کم خونی فقر آهن قطر گلبول قرمز کم می شود و در کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 و یا فولات، قطر گلبول قرمز بیشتر از میزان طبیعی می شود مقدار طبیعی MCV از 83 تا 97 فمتولیتر می باشد.

MCH (متوسط هموگلوبین گلبولی):

• MCH، محاسبه مقدار متوسط هموگلوبین درون گلبول قرمز است. در کم خونی ماکروسیتیک گلبول ها بزرگ تر بوده و MCH افزایش می یابد، در حالی که در کم خونی آهن MCH کاهش می یابد. محدوده طبیعی آن 26 تا 32 پیکوگرم است.

MCHC (غلظت متوسط هموگلوبین گلبولی):

• وقتی هموگلوبین به صورت غیرطبیعی در گلبول قرمز رقیق شود، گلبول قرمز کم رنگ تر از حد نرمال می شود که در کم خونی فقر آهن و تالاسمی مشاهده می گردد.
• افزایش MCHC هنگامی رخ می دهد که هموگلوبین به صورت غیرطبیعی داخل گلبول قرمز تغلیظ شود مثلا در سوختگی ها. مقدار طبیعی MCHC از 32 تا 36 گرم در دسی لیتر می باشد.

PLT (تعداد پلاکت ها):

• پلاکت ها اجزای کوچک مسطحی هستند که در خون وجود دارند و از بقیه سلول های خونی بسیار کوچک ترند. محدوده طبیعی تعداد پلاکت در خون بین 150 هزار تا 450 هزار در هر میکرو میلی لیتر است.
• پلاکت بالای 450 هزار را بیماری ترومبوسیتوز و پلاکت های کمتر از 150 هزار را بیماری ترومبوسیتوپنی می نامند.

MPV (متوسط حجم پلاکتی):

• MPV متوسط اندازه پلاکت ها را تعیین می کند. بالا بودن شاخص MPV به معنای بزرگ تر بودن پلاکت هاست که می تواند فرد را در خطر حملات قلبی قرار دهد.
• پایین بودن MPV به معنای کوچک تر بودن پلاکت هاست و در این شرایط فرد مستعد خونریزی خواهد بود. محدوده طبیعی MPV از 7.5 تا 11.5 فمتولیتر است.

همچنین بخوانید:

علت پایین بودن ذخیره آهن در بدن + خطرات کمبود فریتین خون

علائم پایین بودن قند خون : علت افت قند خون و درمان هیپوگلایسمی

10 غذای مناسب جهت درمان کم خونی

افت قند خون (هیپوگلیسمی) نوزاد : علائم و درمان

آیا تزریق خون به بدن در ماه رمضان روزه را باطل می کند؟