HCT در آزمایش خون / خطرات بالا و پایین بودن هماتوکریت خون (HCT)

HCT در آزمایش خون

HCT یا (Hematocrit) هماتوکریت یکی از مقادیر اندازه‌گیری گلبول قرمز است. به طور کلی «هِم» (heme) به معنای آهن است و هر جا در هر کلمه‌ای آمد، حتما آن کلمه ارتباطی با گلبول قرمز دارد. هماتوکریت درصدی از حجم کل خون است که شامل گلبول های قرمز می باشد و با اندازه‌گیری قسمت قرمز رسوب خون در لوله آزمایش نسبت به کل ارتفاع خون اندازه‌گیری می‌شود.

به خاطر بیماری‌ها و شرایط مختلفی که می‌توانند اندازه‌گیری هموگلوبین و گلبول قرمز را با اشکال مواجه کنند، HCT هم اندازه‌گیری می‌شود تا به طور مستقیم نشان‌دهنده اندازه هموگلوبین و گلبول قرمز باشد. این عدد معمولا با درصد نشان داده می‌شود.

نام اختصاری : HCT
نام انگلیسی : Hematocrit
نام فارسی : هماتوکریت
بخش انجام دهنده : هماتولوژی
نوع نمونه قابل اندازه گیری : خون EDTA دار
شرایط نمونه گیری : به بیمار تذکر دهید نیازی به ناشتایی نمی باشد.

هماتوکریت چیست ؟

هماتوکریت : درصد گلبول های قرمز موجود در خون به کل حجم خون است. هماتوکریت در آزمایش خون CBC معمولا به صورت درصد بیان می شود.

دکتر ویلیام شیل در وبسایت MedicineNet می گوید که سطح هماتوکریت می تواند با استفاده از حجم متوسط گلبول های قرمز و تعیین میزان هموگلوبین محاسبه شود. راه دیگری که برای بررسی سطح Hct استفاده می شود این است که خون را در لوله آزمایش قرار داده و آن را سانتریفیوژ می کنند. پزشکان می توانند میزان گلبول های قرمز را که ته نشین شده اند اندازه گیری کنند.

هماتوکریت ۵۰٪ (که محدوده طبیعی هماتوکریت است) به این معنی است که ۵۰٪ از کل حجم خون گلبول های قرمز است. بررسی سطح هماتوکریت یکی از شاخص های RBC است که می تواند به پزشکان کمک کند تا بسیاری از بیماری های زمینه ای را تشخیص دهند.

بیشتر بخوانید :

خطرات بالا و پایین بودن آزمایش WBC خون

محدوده ی طبیعی برای هماتوکریت خون (HCT)

1. برای آقایان: ۳۹ تا ۵۲ درصد
2. برای خانم‌ها: ۳۷ تا ۴۷ درصد
3. برای خانم‌های باردار مقادیر بالاتر از ۳۳ درصد طبیعی است.
4. برای کودکان: ۴۰ تا ۵۷ درصد

بیشتر بخوانید :

بالا و پایین بودن تست ESR در آزمایش خون نشانه چیست ؟

محدوده ی خطر هماتوکریت خون (HCT)

HCT بالاتر از ۶۰ درصد و پایین‌ تر از ۱۵ درصد

طبیعی بودن سطح هماتوکریت (Hct) نشان می دهد که خون شما دارای گلبول های قرمز کافی برای حمل اکسیژن به سلول های بدن است. سطح Hct پایین می تواند نشان دهنده این باشد که شما کم خونی، کمبود ویتامین یا خونریزی دارید. کاهش سطح هماتوکریت علائم زیر را ایجاد می کند:

1. احساس خستگی
2. خواب آلودگی
3. مشکل تنفسی

هماتوکریت بالا می تواند به این معنی باشد که فرد به اندازه کافی اکسیژن دریافت نمی کند، از کمبود آب رنج می برد یا در معرض خطر ابتلا به بیماری های قلبی است. این عارضه می تواند نشانه های زیر را داشته باشد:

1. احساس ضعف
2. سرگیجه
3. سردرد

بیشتر بخوانید :

mcv در آزمایش خون نشانه چیست ؟

سطح HCT پایین نشان دهنده چیست ؟

به گفته دکتر چارلز پاتریک دیویس در وبسایت eMedicineHealth، عواملی مانند بارداری و زندگی در ارتفاعات بالا می توانند نتایج آزمایش خون هماتوکریت HCT را تحت تاثیر قرار دهند.

به عنوان مثال، زنان حامله Hct پایینی دارند. به طوری که اگر نتیجه آزمایش خون هماتوکریت آن ها کمتر از ۳۰٪ باشد، یعنی HCT پایینی دارند. همچنین افرادی که در ارتفاعات بالا زندگی می کنند نتایج HCT در بدنشان در مقایسه با هماتوکریت طبیعی کمتر است. HCT کمتر ۴۵ درصد در مردان و کمتر از ۴۱ درصد در زنانی که در ارتفاعات زندگی می کنند، HCT پایین است.

بیشتر بخوانید:

anti tpo در آزمایش تیروئید چیست و چه خطراتی دارد ؟

علائم کاهش سطح آزمایش خون هماتوکریت Hct

پزشکان اغلب آزمایش خون هماتوکریت را برای افرادی که از علائم کمبود این ماده در بدن رنج می برند تجویز می کنند. دلایل کاهش سطح Hct به این موضوع باز می گردد که گلبول های قرمز سریع تر از بین می روند و به شکل طبیعی جایگزین نمی شوند.

محققان مرکز پزشکی دانشگاه روچستر می گویند که علائم کمبود هماتوکریت شامل موارد زیر هستند:

1. تنگی نفس
2. احساس سرگیجه
3. سردردهای مکرر
4. درد قفسه سینه
5. رنگ پریدگی پوست

علت کاهش درصد آزمایش خون هماتوکریت

کم خونی

کم خونی انواع مختلفی دارد. با این حال، کاهش سطح Hct معمولا نشان می دهد که فرد مبتلا به کم خونی است و اکسیژن کافی را در یافت نمی کند.

طبق گزارش مجله Medical Critical Care Medicine، تعیین هماتوکریت و تست هموگلوبین ممکن است به تعیین میزان آنمی بیمار کمک کند. کمبود Hct، و همچنین شاخص های دیگر RBC، می تواند به تعیین اینکه چرا کم خونی ایجاد شده است کمک کند.

سایر علائم کم خونی می تواند شامل موارد زیر باشد:

• خستگی و کمبود انرژی
• افزایش یا نامنظم شدن ضربان قلب
• رنگ پریدگی صورت
• تنگی نفس

کمبودهای تغذیه ای

هماتوکریت پایین می تواند بدین معنی باشد که شما دارای کمبود های خاصی در تغذیه خود هستید که با کم خونی مرتبط هستند. مجله World Journal of Gastroenterology گزارش داد که کاهش سطح Hct می تواند کمبود اسید فولیک و ویتامین B12 را نشان دهد. این کمبودها اغلب همراه با کمبود آهن ایجاد شده و نشان دهنده علائم کلاسیک کم خونی هستند.

بسیاری از افراد کمبود ویتامین B دارند. این کمبود شامل اسید فولیک (ویتامین B9)، ویتامین B6 و ویتامین B12 می باشد. همچنین نشانه هایی از کمبود B12 می تواند شامل موارد زیر باشند:

• نوسانات خلقی
• سردرد
• مشکلات تمرکزی
• مشکلات گوارشی
• تغییر در الگوهای خواب

آرتروز (آرتریت)

اگر از آرتریت روماتوئید رنج می برید، ممکن است هماتوکریت در بدنتان کم بود و کمبود سلول های غنی از اکسیژن داشته باشید.

مجله Clinical and Experimental Reumatology یک مطالعه را بر روی نتایج آزمایش خون در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید منتشر کرد. در این مطالعه مشخص شد که کاهش میزان هماتوکریت در خون معمولا با شدت بیماری ارتباط دارد. کاهش سطح هماتوکریت در بیماران مبتلا به آرتریت می تواند منجر به بیماری های دیگر شود.

اگر از التهاب مفصلی و درد ناشی از آرتریت رنج می برید، باید کمبود ویتامین D را در بدن بررسی کنید. همچنین باید مواد غذایی مصرف کنید که باعث کاهش التهاب می شوند و می توانند به عنوان یک درمان طبیعی برای آرتریت عمل کنند.

بیشتر بخوانید :

سطح MCH در آزمایش خون چه معنایی دارد ؟

افسردگی

عدم وجود هماتوکریت کافی در خون می تواند نشانه ای از افسردگی، افزایش اضطراب و اختلال هراس باشد.

بر اساس اطلاعات منتشر شده در مجله Human Psychopharmacology: Clinical and Experimenta، افسردگی می تواند پاسخ های التهابی را در بدن افزایش دهد. این پاسخ ها باعث می شوند که هماتوکریت پایین تر از محدوده طبیعی باشد. محققان همچنین نتایج آزمایش خون را در افراد افسرده بررسی کردند که نشان دهنده افزایش نوتروفیل ها و لکوسیت ها بودند.

برخی از روش های طبیعی برای کمک به درمان علائم افسردگی عبارتند از:

• مصرف مکمل ۵-HTP یا SAM
• روان درمانی

می توانید از مکمل زردچوبه نیز استفاده کنید. زیرا برخی مطالعات نشان داده اند که زردچوبه می تواند اثر ضد افسردگی داشته باشد.

فیبرومیالژیا

اگر از درد مزمن مرتبط با فیبرومیالژیا رنج می برید، نتایج آزمایش ها ممکن است نشان دهد که هماتوکریت در خونتان کمتر از حد نرمال است. التهاب در بدن بر روی تولید گلبول های قرمز و گلبول های سفید تاثیر می گذارد.

مجله Arquivos de Neuro-Psiquiatria در سال ۲۰۱۶ گزارش داد که فیبرومیالژیا می تواند بر روی سلامت بسیاری از زنان تاثیر بگذارد. به عنوان مثال، افسردگی و اختلال در عملکرد جنسی برخی از بیماری های مرتبط با فیبرومیالژیا هستند. این مطالعه همچنین نشان داد که اغلب مبتلایان به فیبرومیالژیا سطح هموگلوبین و هماتوکریت در خونشان کمتر از حد طبیعی است.

بیماری کلیوی

بیماری کلیوی نیز می تواند باعث کاهش تولید گلبول های قرمز شود و هماتوکریت را به طور قابل توجهی کاهش دهد.

یک مطالعه منتشر شده در سال ۲۰۱۷ در مجله Biochemical Medicine نشان داد که تولید گلبول قرمز توسط هورمون هایی که توسط کلیه ها ترشح می شوند کنترل می شود. افراد مبتلا به بیماری های مزمن کلیوی معمولا کمتر از حد طبیعی هماتوکریت و هموگلوبین دارند.

مصرف بیش از حد قند، سیگار کشیدن، مصرف الکل و کمبود فعالیت بدنی باعث ایجاد فشار بر روی کلیه ها می شود. نوشیدن مقدار زیادی آب یکی از بهترین راه های محافظت از کلیه ها و جلوگیری از عفونت است.

بیشتر بخوانید :

LDL در آزمایش خون : تفسیر کامل کلسترول بد (LDL) در آزمایش چیست ؟

مشکلات گوارشی

کاهش سطح هماتوکریت می تواند به معنای این باشد که در دستگاه گوارش شما التهابی ایجاد شده که بر میزان گلبول های قرمز خون تاثیر گذاشته است.

مجله International Archives of Allergy گزارش داد که کولیت اولسراتیو (یک نوع بیماری التهابی روده است) می تواند سطح هماتوکریت را تحت تاثیر قرار دهد. افراد مبتلا به اختلالات گوارشی و بیماری های خودایمنی اغلب علائم و نشانه های کم خونی را نشان می دهند. این نشانه ها به علت خونریزی داخلی در سیستم گوارشی رخ می دهند.

بیماری کرون و کولیت اولسراتیو فقط دو دلیل برای این موضوع است که سیستم گوارش شما به درست کار نمی کند. علائم دیگر بیماری های التهابی گوارشی عبارتند از:

• اسهال پس از غذا خوردن
• دفع مدفوع چرب
• درد زیر دنده ها
• سوزش سر دل

بیماری های خود ایمنی

بیماری خاص خود ایمنی اغلب منجر به کاهش سطح Hct می شوند. به عنوان مثال، مجله Transfusion Medicine and Hemotherapy گزارش می دهد که برخی از بیماری های خودایمنی می توانند منجر به کم خونی شوند.

متوسط حجم پلاکتی (MPV) در تست های آزمایشگاهی نیز می تواند برای شناسایی برخی از بیماری های خودایمنی استفاده شود.

روش های افزایش هماتوکریت HCT

اگر نشانه های کمبود هماتوکریت را دارید، راه هایی وجود دارد که می توانید به طور طبیعی برای افزایش این شاخص در بدن استفاده کنید. مهم این است که بدانید روش های زیر راه هایی برای درمان هماتوکریت پایین نیست، بلکه راه هایی برای بهبود سلامت قلب و عروق و رفع کمبودهای تغذیه ای است.

1. ورزش ایروبیک
2. ورزش های شدید با شدت بالا
3. مصرف غذاهای غنی از آهن
4. مصرف روغن کتان

سطح HCT بالا (پلی سیتمی)

افزایش HCT به نام پلی سیتمی شناخته می شود. اگر سطح Hct در آزمون CBC بیش از ۵۴٪ برای مردان و ۴۶٪ برای زنان باشد یعنی هماتوکریت بالا است.

اگر حامله هستید، ممکن است هماتوکریت در خونتان افزایش یابد. زندگی در ارتفاعات بسیار بالا، دامنه هماتوکریت طبیعی را به ۶۱٪ برای مردان و ۵۶٪ برای زنان افزایش می دهد. این به این دلیل است که غلظت اکسیژن در اتمسفر کاهش می یابد.

بیشتر بخوانید :

سطح MCH در آزمایش خون چه معنایی دارد ؟

علائم افزایش سطح آزمایش خون HCT

افزایش سطح آزمایش خون هماتوکریت بدین معنی است که خون شما غلیظ تر از آن است که باید باشد. این عارضه به مرور زمان می تواند علایم و عوارض مختلفی را که همراه با پلی سیتمی ورا (سرطان خون با رشد آهسته) است ایجاد کند.

محققان National Heart, Lung, And Blood Institute می گویند که علائم هماتوکریت بالا می تواند شامل موارد زیر باشد:

1. احساسات ضعف عمومی و احساس سرگیجه
2. سردرد
3. بزرگ شدن طحال که موجب نفخ در قسمت فوقانی شکم می شود
4. خارش در سراسر بدن پس از استفاده از دوش آب گرم
5. خونریزی از لثه ها
6. آرتریت نقرسی
7. کاهش وزن نامعلوم
8. تعرق مفرط

علت افزایش درصد آزمایش خون HCT

نتیجه آزمایش خون که نشان می دهد سطح Hct افزایش یافته است می تواند بیانگر وجود بیماری های زیر در بدن باشد.

بیماری قلبی

افراد مبتلا به بیماری های قلبی ارثی اغلب سطح Hct در بدنشان بالاتر از حد نرمال است. مجله European Review for Medical and Pharmacological Sciences نشان داد که اندازه گیری هماتوکریت و اوره و در نظر گرفتن جنسیت فرد می تواند در تشخیص خطر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی در برخی از بیماران کمک کند.

دکتر چارلز پاتریک دیویس می گوید که افراد مبتلا به بیماری های قلبی مادرزادی معمولا دارای هماتوکریت بالا هستند.

مهم است که به طور منظم ورزش کنید، رژیم غذایی متعادل دارای مقدار زیادی میوه و سبزیجات داشته باشید و استرس خود را کنترل کنید.

فشار خون بالا

اگر از فشار خون بالا رنج می برید، احتمال دارد که در نتایج CBC؛ هماتوکریت خونتان بالا باشد.

مطالعه ای که در سال ۲۰۱۷ در Clinical Laboratory Analysis منتشر شده نشان می دهد که بیماران مبتلا به فشار خون بالا اغلب مقدار Hct، هموگلوبین و شمارش گلبول قرمز خونشان بالا است. همچنین مشخص شد که در این بیماران شاخص های دیگر RBC مانند گستره توزیع گلوبول های قرمز (RDW) نیز تحت تاثیر قرار می گیرد. محققان معتقدند که افزایش هماتوکریت می تواند خطر ابتلا به فشار خون بالا را نشان دهد.

فشاز خون خود را کنترل کنید تا خطر سکته مغزی، بیماری قلبی و دیگر مشکلات قلبی عروقی را کاهش دهید.

مقاومت به انسولین و دیابت نوع ۲

تحقیقات نشان داده اند که Hct بالا می تواند با افزایش مقاومت به انسولین همراه باشد و خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش دهد.

مجله International Medical Research نشان داد که آزمایش خون افراد مبتلا به مقاومت به انسولین، افزایش هماتوکریت، هموگلوبین، و LDL ( کلسترول بد) را نشان می دهد. معمولا افرادی که در معرض خطر ابتلا به دیابت بودند BMI بالاتری داشته و اضافه وزن داشتند.

Hct بالا می تواند یکی از علائم اولیه دیابت باشد. برای کاهش خطر ابتلا به دیابت، مهم است که نکات زیر را رعایت کنید:

• از لحاظ جسمی فعال باشید.
• وزن کم کنید.
• به اندازه کافی بخوابید.
• غذاهایی که به کنترل دیابت کمک می کنند را استفاده کنید.

سندرم متابولیک

سندرم متابولیک مجموعه ای از بیماری هایی مانند فشار خون بالا، چربی بیش از حد شکمی و کلسترول بالا را توصیف می کند. اغلب افراد دارای اضافه وزن یا چاق هماتوکریت غیر طبیعی دارند.

مجله Diabetes & Metabolic Syndrome در سال ۲۰۱۸ گزارشی را منتشر کرده که نشان می دهد افزایش هماتوکریت و سایر شاخص های گلبول قرمز در افرادی که علائم سندرم متابولیک دارند، رایج است.

بیشتر بخوانبد :

کامل ترین راهنمای خواندن آزمایش خون به زبان ساده

روش های کاهش HCT خون

در اغلب موارد رعایت توصیه های حرفه ای و درمان مناسب برای کاهش سطح هماتوکریت ضروری است. این درمان ها معمولا شامل کاهش رقت خون با کاهش سطح هموگلوبین و تعداد گلبول های قرمز می شود. یک مطالعه که در سال ۲۰۱۷ انجام شد نشان داد که ورزش های استقامتی مانند ماراتن می توانند هماتوکریت را کاهش دهند و نتایج آزمایش سلول های قرمز خون که حجم RBC را اندازه گیری می کنند را بهبود بخشند.

چرا آزمایش HCT تجویز می شود ؟

آزمایش هماتوکریت اغلب بخشی از آزمایش کامل خون (CBC) است. در این آزمایش اجزای مختلف خون اندازه گیری می شود. این آزمایش همچنین برای کمک به تشخیص اختلالات خونی مانند کم خونی و یا پلی سیتمی ورا کاربرد دارد. در صورت وجود علائم زیر پزشک ممکن است این آزمایش را برای شما تجویز کند.

علائم پلی سیتمی ورا

• دو بینی
• تنگی نفس
• سردرد
• خارش
• گرگرفتگی پوست
• خستگی
• تعریق بیش از حد

نتایج این آزمایش چه چیزی را نشان می دهد ؟

اگر نتایج آزمایش نشان دهد سطح هماتوکریت در خونتان خیلی پایین است، ممکن است به بیماری ها زیر مبتلا باشید:

1. کم خونی
2. کمبود آهن، ویتامین B12 یا فولات
3. بیماری کلیوی
4. بیماری مغز استخوان
5. برخی از سرطان ها مانند لوسمی یا لنفوم

اگر نتایج آزمایش نشان دهد سطح هماتوکریت شما بیش از حد بالا است، ممکن است شرایط زیر در بدن حاکم باشد:

1. کم آبی، شایع ترین علت بالا رفتن سطح هماتوکریت است. خوردن مایعات بیشتر معمولا سطح این ماده را به حالت طبیعی بر می گرداند.
2. بیماری ریه
3. بیماری قلبی مادرزادی
4. پلی سیتمی ورا

در چه مواردی ممکن است مقدار هماتوکریت من افزایش می یابد؟
در چه مواردی ممکن است مقدار هماتوکریت من کاهش می یابد؟

1. بیماری‌های انسدادی ریوی
2. سوختگی
3. اسهال شدید
4. از دست دادن زیاد آب بدن
5. تولید بیش از حد گلبول قرمز از عوامل افزایش دهنده ی HCT هستند

نکات قابل توجه در مورد تست هماتوکریت

بیماری‌ هایی که باعث به وجود آمدن شکل‌ های غیر طبیعی گلبول قرمز می‌شوند (مثل بیماری گلبول قرمز داسی‌‌ شکل) مقدار HCT را تغییر می‌ دهند.
وقتی مقدار گلبول سفید خیلی بالا باشد، بر مقدار HCT موثر است.
در صورت طبیعی بودن اندازه‌ های گلبول قرمز، مقدار هماتوکریت، سه برابر هموگلوبین است.
هماتوکریت را نباید بلافاصله بعد از خون‌ ریزی شدید اندازه‌ گیری کرد.

بیشتر بخوانید :

توضیح علائم اختصاری در آزمایش خون و آزمایش ادرار

RDW در آزمایش خون: نتایج تست RDW چگونه است ؟