گلوبوس هیستریکوس : درمان احساس توده در گلو (دیسفاژی)

گلوبوس هیستریکوس چیست؟

گلبوس عبارت است از احساس وجود یک لقمه یا فشار ( بغض مانند ) در گلواست که با بلع آب دهان از بین نرفته و همچنان ادامه می یابد. بیمار مبتلا به گلوبوس هیچگونه مشکلی از نظر بلع غذا نداردو معمولاً حالت گلوبوس سر میز غذا یا سر سفره فراموش شده و احساس نمی شود.

احساس گلوبوس معمولاً در افرادی بوجود می آید که تحت فشار روحی هستندو مکانیسم ایجاد آن افزایش انقباض ( تونوسیته ) اسفنگتر فوقانی مری می باشد.احساس گلوبوس را نباید با اشکال در بلع (دیسفاژی) اشتباه کرد.اشکال در بلع علامت مهمی است که در آن شخص هنگام بلع مایعات یا غذای جامد مشکل داردو یا اینکه مجبور است لقمه را با آب فرو دهد.

دیسفاژی علل مختلفی دارد که بعضی از آنها مانند سرطان مری خطرناک می باشد، درحالیکه گلبوس علامت بیماری خطرناکی نیست.بعضی از افراد مبتلا به بیماری برگشت محتویات معده به مری هم ممکن است احساس گلبوس کنند . پزشک معالج قبل از اینکه تشخیص گلبوس را بدهد یک بررسی کامل از مری و گلو انجام می دهد ، تا بیماریهای دیگر را رد کند. چنانچه بیماری خاصی یافت نشد ، تشخیص گلوبوس را می گذارد.

احساس گلوبوس نیاز به درمان خاصّی ندارد واطمینان بخشیدن به بیمار ورفع مشکلات تنش های روحی به بیمار کمک می کند. گاهی دارو های ضد افسردگی نیز تجویز می کنند . آزمایش خاصی برای تشخیص گلوبوس وجود ندارد. عکس ( رادیوگرافی) گردن یا رادیو گرافی مری نرمال گزارش می شود.

علل دیسفاژی (اختلال در بلع – مشکل بلع)

دیسفاژی، به دو دسته مربوط به حلق و دهان، و مربوط به مری، تقسیم‌بندی می‌شود. منظور از دیسفاژی حلقی (oropharyngeal dysphagia)، نواحی دهان، حلق و اسفنگتر بالایی مری می‌باشد. دیسفاژی مروی (esophageal dysphagia)، بخش پایینی مری تا معده را در بر می‌گیرد.

همانگونه که انواع دیسفاژی، در دو دسته در نظر گرفته شده‌اند:

حلقی یا مروی، به‌طور مشابه، علت‌های ابتلا به دیسفاژی نیز، در دو گروه وسیع و گسترده مورد توجه قرار می‌گیرند: گروه علت‌های مربوط به حلق و دهان، و گروه علت‌های مربوط به مری.

در هر یک از این گروه‌ها، دو زیرگروه از علت‌ها قرار دارند: علت‌های عضلانی – عصبی (neuromuscular)، که عضله یا عصب، دچار اختلال شده است و همچنین علت‌های ساختاری (structural) که ممکن است جایی در مری، تنگ شده یا آسیب دیده باشد.

انواع دیسفاژی

دیسفاژی حلقی (oropharyngeal dysphagia)

در دیسفاژی حلقی، علت‌های عضلانی-عصبی بیشتر از علت‌های ساختاری شایع هستند. عصبی که عضلات دهان، انتهای گلو یا حلق (pharynx) و همچنین اسفنگتر بخش بالای مری (upper esophageal sphincter) را کنترل می‌کند، از طریق عصب‌های مغزی (cranial nerves)، به‌طور مستقیم به مغز مرتبط شده است. لذا بیماری‌هایی که مغز یا عصب‌های مغزی را درگیر می‌کنند، می‌توانند باعث شوند در عصب حلق، آسیب به‌وجود بیاید که به‌صورت اختلال عضلانی – عصبی، نمایان خواهد شد.

علت‌های ساختاری در دیسفاژی حلقی، کمتر از علت‌های عضلانی-عصبی شایع بوده و این موارد را در بر می‌گیرند: تنگی یا باریک‌شدگی در ناحیه انتهای گلو و در موارد نادر، رشد تومور.
دیسفاژی مروی (esophageal dysphagia) در دیسفاژی مروی، علت‌های ساختاری بسیار بیشتر از اختلالات عصب یا عضله، شایع هستند.

تنگی مری، علت‌های گوناگونی می‌تواند داشته باشد: زخم‌های ناشی از بیماری ریفلاکس معده (بازگشت اسید از معده به مری)، التهاب در مخاط مری (بیشتر به‌علت بیماری ریفلاکس معده و گاهی نیز ناشی از عفونت)، رشد تومور در مری، فشار به مری (به‌دلیل رشد توده‌هایی در سینه و یا حتی گاهی بزرگ‌شدگی قلب).

تنگی مری، به دیسفاژی مروی از نوع ساختاری منجر خواهد شد. همچنین، دسته‌ای از سلول‌های خونی به نام ائوزینوفیل‌ها (eosinophils)، نوعی منحصر‌به‌فرد از التهاب را ایجاد می‌کنند که می‌تواند به دیسفاژی منجر شود. این عارضه، ازوفاژیت ائوزینوفیلی (eosinophilic esophagitis) نامیده می‌شود.

در دیسفاژی مروی، اختلالات مرتبط با عضله یا عصب مری، کمتر شایع است. عضله مری، ممکن است ضعیف شده، و گاهی اوقات، در حین انقباض، قادر به ایجاد فشار کافی نباشد.

علائم دیسفاژی

دیسفاژی، می‌تواند به‌صورت مقطعی بروز کرده، سپس ناپدید شود، همچنین خفیف یا شدید باشد، یا اینکه، با گذشت زمان، وخیم‌تر شود. بیمار مبتلا به دیسفاژی، این نشانه‌ها را ممکن است داشته باشد:

• بلعیدن غذا یا مایعات، با اولین تلاش ممکن نبوده و با دشواری همراه است.
• هنگام بلعیدن، حالات تهوع، گرفتگی گلو و سرفه ظاهر می‌شوند.
• پس از بلعیدن، ممکن است غذا یا مایعات دوباره به گلو یا دهان بازگشته یا به داخل بینی بروند.
• بیمار احساس می‌کند غذا یا مایعات جایی در گلو یا سینه، گیر کرده است.
• بلعیدن، با درد همراه است.
• در سینه، فشار یا درد احساس شده، و یا سوزش سر دل (heartburn) وجود دارد.
• بیمار دچار کاهش وزن شده است، چون قادر نیست به میزان کافی، غذا یا مایعات مصرف کند.

تشخیص دیسفاژی

روند تشخیص، در اولین گام، به تعیین نوع دیسفاژی توجه دارد: آیا نشانه‌ها به دیسفاژی حلقی (oropharyngeal dysphagia) اشاره می‌کنند یا اینکه به دیسفاژی مروی (esophageal dysphagia) مربوط هستند.

ابتدا، از بیمار شرح حال گرفته می‌شود. اگر روند گزارش‌گیری با دقت انجام پذیرد، می‌تواند نکاتی را فراهم نماید که در بیشتر بیماران، پزشک را به سمت علت دیسفاژی، راهنمایی می‌کنند.

آزمایشاتی که روی بیمار انجام خواهند شد، به این بستگی دارند که پزشک، در گام اول، نوع دیسفاژی را چه تشخیص داده باشد، نوع حلقی، یا نوع مروی.

تشخیص دیسفاژی حلقی (oropharyngeal dysphagia)

در بررسی‌های دیسفاژی حلقی، ابتدا معاینات دقیق عصبی انجام می‌گیرد تا مشخص شود کدام عضلات و عصب‌ها، غیر طبیعی هستند.

آزمایش عملکرد بلعیدن در ناحیه دهان و گلو، می‌تواند به شیوه ویدئوفلوروسکوپی (videofluoroscopy) صورت پذیرد که با عنوان شیوه بلع باریوم اصلاح شده (modified barium swallow) نیز معروف می‌باشد. در این آزمایش، خوراکی‌هایی محتوی باریوم با چگالی و سفتی مختلف (مانند کلوچه یا مارش‌ملو) به بیمار داده می‌شوند. عمل بلعیدن، روی صفحه نمایش اشعه ایکس به‌طور همزمان، قابل مشاهده است.

آزمایش آندوسکوپی بینی (nasal endoscopy) نیز ممکن است انجام شود که در آن، ابتدا لوله‌ای نازک مجهز به دوربین، از طریق مجرای بینی به سمت انتهای گلو، عبور داده می‌شود. در آندوسکوپی بینی، عمل بلعیدن قابل مشاهده خواهد بود، به‌علاوه، جریان هوا به شکلی نازک و پرسرعت، به‌کار گرفته می‌شود تا انتهای گلو را تحریک نماید. در نتیجه، پزشک می‌تواند مشاهده کند که آیا عضله، به تحریک پاسخ می‌دهد یا اینکه عضله از کار افتاده است.

اگر احتمال داده شود که در نواحی پشت مغز یا انتهای گلو، ممکن است تومور وجود داشته باشد، در قسمت سر و گردن، سی‌ تی اسکن (CT scan) یا ام‌ آر‌ آی (MRI)، انجام می‌پذیرد که می‌تواند به تشخیص کمک کند.

در آزمایش مانومتری (manometry)، فشار در ناحیه انتهای گلو، هنگام بلعیدن مورد اندازه‌گیری قرار می‌گیرد. مانومتری، چندان سودمند نیست، اما اگر در تعیین نابه‌هنجاری، سایر آزمایش‌ها موفق نباشند، می‌توان شیوه‌های جدیدتر مانومتری که از دقت بالاتری برخوردار هستند، را مد نظر قرار داد.

در پایان، آزمایش خون می‌تواند در تشخیص بیماری‌هایی مانند میاستنی گراویس (myasthenia gravis)، نوعی فلج ماهیچه‌ ای، و نیز پولی‌ میوزیت (polymyositis)، التهاب تعداد زیادی از عضلات، و همچنین سایر اختلالات عضلانی، سودمند باشد.

تشخیص دیسفاژی مروی (esophageal dysphagia)

در بررسی‌های دیسفاژی مروی، این آزمایشات مطرح هستند:

آندوسکوپی (Endoscopy)، شامل به‌کارگیری لوله‌ای نازک مجهر به نور و دوربین، به منظور مشاهده و بررسی مری، یکی از آزمایشاتی است که در ارزیابی دیسفاژی مروی، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

آزمایش دیگر، تصویر برداری اشعه ایکس است که در زمان بلعیدن باریوم توسط بیمار صورت می‌پذیرد که با نام‌های بلعیدن باریوم (barium swallow) و ازافاگرام (esophagram)، نیز معروف می‌باشد. نتیجه آن، یک سری از عکس‌های اشعه ایکس مری، خواهد بود.

اگر با انجام آزمایشات آندوسکوپی یا بلعیدن باریوم، تنگی مری، مورد مشاهده قرار نگیرد، می‌بایست با انجام سایر آزمایشات، دیگر احتما‌ل‌ها را نیز، مورد توجه قرار داد. با انجام مانومتری، هنگام بلعیدن جرعه‌های آب، فشارهای داخلی مری مورد اندازه‌گیری قرار می‌گیرند. با کمک این روش، وجود نابهنجاری در انقباض و رهاسازی عضله مری، هنگام بلعیدن، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد که می‌تواند در تشخیص عوارضی مانند آشالازی (achalasia) و یا اسپاسم مری (esophageal spasm)، سودمند واقع شود.

درمان دیسفاژی

چگونگی درمان دیسفاژی، عموما به علت آن بستگی دارد. درمان معمولا، غذاهای مصرفی، و نیز چگالی و سفتی آن‌ها را، مورد توجه قرار داده، تغییراتی را توصیه می‌نماید. آزمایش باریوم اصلاح شده، می‌تواند مشخصه‌های فیزیکی (مانند چگالی، سفتی و …) را برای غذاها پیشنهاد کند که بلعیدن آنها، نسبت به سایر غذاها، راحت‌تر خواهد بود. همچنین، این آزمایش می‌تواند وضعیت‌هایی از قرارگیری سر و گردن را مورد شناسایی قرار دهد که باعث می‌شوند عمل بلعیدن، ساده‌تر انجام شود.

دیلاتاسیون مری (Esophageal dilatation)، با روش‌های مختلف باعث می‌شود در عضله مری، کشیدگی ایجاد شده، در نتیجه مجرای داخل مری (lumen)، بیشتر باز شود که در بیماران مبتلا به تنگی مری، سودمند و مفید خواهد بود.

برای بازکردن تنگی مری، می‌توان از بالون استفاده کرد که ابتدا از طریق آندوسکوپ، به محل تنگی مری، عبور داده می‌شود. سپس با افزایش حجم بالون، مجرای مری، باز می‌شود. همچنین می‌توان از دیلاتور (dilator) استفاده کرد که از لاستیک یا پلاستیک بوده، در شکل استوانه با اندازه‌های مختلف، تولید می‌شوند. دیلاتور از طریق دهان، گاهی با کمک یک سیم، به داخل مری عبور داده می‌شود.

از آنجا که عموما تنگی مری، با بیماری ریفلاکس معده (acid reflux disease) مرتبط می‌باشد، معمولا ترکیبات کاهنده اسید، نیز مورد تجویز قرار می‌گیرند. برای درمان بیماران مبتلا به دیسفاژی مروی، ترکیبات کاهنده اسید و یا فراورده‌های استروئیدی، تجویز می‌شوند که به انتهای گلو، اسپری شده، می‌توانند بلعیده شوند.

انجام دیلاتاسیون (dilatation)، نیز موثر است، اما به منظور جلوگیری از پارگی مری، می‌بایست با احتیاط انجام پذیرد. دیلاتاسیون، معمولا زمانی انجام می‌شود که مصرف فراورده‌های استروئیدی در بیماران مبتلا به ازوفاژیت ائوزینوفیلی (eosinophilic esophagitis)، در بهبودی دیسفاژی، موثر نبوده باشد.

اگر تنگی مری، نتیجه سرطان غیر قابل جراحی (inoperable cancer) باشد، لوله‌هایی نازک و قابل باز شدن (معمولا سیمی یا فلزی) می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند که استنت (stent) نامیده می‌شوند. استنت‌ها، با انجام آندوسکوپی در مری قرار می‌گیرند تا مجرای داخلی مری، باز بماند، در نتیجه غذاها و مایعات می‌توانند به سمت معده حرکت کنند.

در مورد بیماران مبتلا به آشالازی، عضله مری در ناحیه پایین، مورد تخریب قرار می‌گیرد. در روش (pneumatic dilation)، یک بالون بزرگ، در عضله مری، پارگی‌های ظریف ایجاد می‌کند که باعث می‌شود مری بازتر شود. در میوتومی (myotomy)، از طریق جراحی، اسفنگتر پایینی مری (LES: lower esophageal sphincter) برداشته می‌شود تا غذاها و مایعات به درون معده، راه یابند (برداشتن عضله کاردیا نیز گفته می‌شود).

گاهی به ناحیه پایینی عضله مری، سم بوتولینوم یا بوتاکس : تزریق می‌شود که باعث می‌شود عضله در وضعیت آزاد و شل، قرار بگیرد. با این‌حال، در بیماران مبتلا با آشالازی، درمان بوتاکس، صرفا بهبودی کوتاه مدت را به دنبال خواهد داشت.

همچنین بخوانید:

علت خارش طولانی مدت گلو چیست؟

سریع ترین راه درمان گیر کردن تیغِ ماهی در گلو

التهاب و درد یک طرفه گلو و درمان این عارضه

درمان سریع گلو درد و سوزش گلو در منزل