کرم یا انگل تریشین چیست ؟ علائم و درمان بیماری تريشينوز

کرم تریشین ، انگل موجود در گوشت خوک

معمولاً لارو کرم تریشین در داخل بافت عضلانی حیواناتی چون خوک ، گراز و موش وجود دارد. انسان پس از مصرف گوشت خوک آلوده، این انگل را وارد رودۀ باریک خود ساخته و پس از مدتی از طریق مدفوع خود کرم‌های نر را خارج می‌سازد.

سایر کرم‌های باقی‌مانده از طریق خون به سایر اعضای بدن انتقال یافته و به ویژه در عضلات جدار شکم و زبان و حنجره کوچ می‌کنند و در داخل عضلات ایجاد تورم و کیست آهکی می‌کنند.

پستاندارانی همچون گربه، سگ، روباه، خوک و گراز نیز معمولاً پس از خوردن گوشت موش یا سایر حیوانات آلوده، به این بیماری مبتلا می‌شوند.

انسان هم ممکن است با مصرف گوشت خوک یا گراز به این بیماری دچار شود. در کشورهای اسلامی که از گوشت خوک استفاده نمی‌کنند شیوع این بیماری نادر است اما در اروپا و آمریکای جنوبی، شیوع این بیماری تا حدود ۱۲ درصد جمعیت انسانی است. زیرا پختن کامل گوشت یا انجماد گوشت به خوبی صورت نمی‌گیرد.

علائم آلودگی

از نشانه های آلودگی به کرم تریشین می توان به : تب ، تهوع ، استفراغ ، تعرق شدید، دردهای شکمی، اسهال ساده، اسهال خونی، تپش قلب، بلع دردناک، بی‌حالی، لاغری شدید، تورم شدید دست و پا و کاهش فشار خون اشاره کرد.

عوارض

تب، تهوع، اسهال، قولنج، عوارض ریوی، عوارض قلبی، مغزی، چشمی یا حتی مرگ از عوارض ابتلا به این بیماری است. تعداد مرگ و میر در بیماران مبتلا حتی به ۵ درصد نیز می‌رسد.

تشخیص

بیوپسی عضله و کشف لارو تریشین ، تستهای سرولوژی و خونی.

درمان آلودگی با کرم تریشین

چنانچه شما گوشت های مشکوک را مصرف کرده اید و علائم آلودگی به تریشین را دارید باید فورا به پزشک مراجعه کنید ، با این حال داروهای قابل مصرف برای درمان انگل عبارتند از :

تیابندازول ، مبندازول ، کورتون با دوز بالا به ویژه در مواردی که لارو کرم به عضلات حمله کند و علائم بالینی شدیدی رخ دهد ضرورت دارد ( گاهی نیز این بیماری خود به خود بهبود می‌یابد و درمان بیشتر جنبه نگهدارنده دارد).

پیشگیری از آلودگی

پختن گوشت خوک با دمای ۷۷ درجه سانتی گراد به مدت نیم ساعت یا منجمد کردن گوشت خوک برای حدود ۴۵ روز در فریزر با دمای ۱۵ درجه زیر صفر می‌تواند سبب نابودی انگل تریشین شود. مراقبت‌های بهداشتی و نظارت بر عملکرد کشتارگاه‌ها نیز ضرورت دارد. اما با نخوردن گوشت خوک می‌توان برای همیشه از این بیماری در امان ماند.

کرم تریشین عامل ایجاد بیماری تريشينوز

بيماري تريشينوز را از زمان هاي قديم مي شناخته اند و خوردن گوشت خوك طبق قوانين بسيار قديمي ممنوع بوده است.در مواردي كه تعداد لارو كم باشد،‌علائم بيماري زياد مشخص نيست ، امّا در مواقعي كه تعداد زياد لارو وارد دستگاه گوارش شود ، علائم شديد است.علائم بيماري را مي توان به سه مرحله تقسيم نمود:

1- دوره حمله:

اين دوره ممكن است دو تا سه روز طول بكشد، امّا معمولاً‌در هفته اول آلودگي بروز مي نمايد.در اين مرحله علائم به دليل ورود لارو ها و كرم بالغ به داخل مخاط روده ها و تحريك آن، ايجاد مي شوند.در اين موقع مخاط روده ملتهب شده و بر روي آن نقاط خونريزي ايجاد مي شود.علائم در اين دوره به صورت تهوع و استفراغ دردهاي شكمي و اسهال ساده يا اسهال خوني بروز مي نمايد.تب و تعرق شديد و تندي نبض ممكن است مشاهده شود.

2- دوره مهاجرت

در اين دوره علائم در اثر مهاجرت لاروهاي خارج شده از زهدان كرم بالغ در داخل عروق خوني و لنف، ايجاد مي شود. علائم در اين دوره يك تا دو هفته طول ميشود. وجود مواد سمي در گردش خون سبب ايجاد علائم مسموميت مانند تورم صورت و اطراف چشم و سردرد مي شود. استقرار لارو در عضلات سبب ايجاد واكنش نسج عضلاني گرديده و در نتيجه درد شديد عضلات را ايجاد مي كند. در اثر درد شديد عضلات، تنفس و جويدن و عمل بلع و سخن گفتن(برحسب نوع عضله اي كه آسيب يافته است)مشكل و دردناك مي شود.گاهي اوقات تورم و درد غدد لنفاوي هم عارض مي شود.گاهي هم تب همراه با بي حالي تا درجات 40 و 41 مشاهده مي شود. ازدياد ائوزينوفيل هاي خون از علائم ثابت و مهم است كه تا 50% مي رسد.عوارض شديد بيماري در اثر مهاجرت لارو به ريه ها و قلب و مراكز عصبي و چشم ايجاد مي شود كه به صورت پنوموني و برنكو هموموني و علائم ميو كارديت و فلج و علائم اختلالات بينايي تظاهر مي نمايد كه ممكن است ميوكارديت سبب مرگ بيمار شود.

3- مرحله كيستي شدن لارو:

در اين دوره واكنش نسج عضلاني سبب ايجاد كيسه اي دراطراف لارو مي شود.لارو و كيسه آن 6 ماه تا يك سال پس از آلودگي ،‌آهكي مي شود. علائم در مرحله كيستي شدن ممكن است بسيار شديد باشد و سبب مرگ ميزبان گردد. علائم در اين دوره عبارتند از: لاغري و ضعف مفرط ،‌تورم شديد دست و پا و صورت ، نقصان فشار خون و تعداد نبض و بالأخره كبودي و كولاپس.

بیشتر بخوانید: فواید و عوارض مصرف گوشت گراز

همانطور كه قبلاً گفته شد دراكثر مبتلايان ،‌علائم بسيار خفيف است و گاهي آلودگي اصولاً تظاهري ندارد.

پيش آگهی بيماری:

در موارد خفيف خوب است امّا در موارد شديد وخيم و سبب 5% تا 6% مرگ و مير مي شود.

تشخيص بالينی بيماری:

در صورتي كه تعداد كرم زياد باشد علائم زير وجود دارد:

1- تب نامنظم كه يك تا دو هفته طول مي كشد و به 40 تا 41 درجه نيز مي رسد.

2- تورم اطراف چشم در دو هفته بيماري.

3- ناراحتي هاي روده اي در 24 ساعت اوليه شديد بوده و گاهي تا يك هفته هم دوام دارد.

4- مراجعه بيماران به صورت گروهي و سابقه خوردن گوشت نيمه پخته خوك در آنان

5- هيپرائوزينوفيلي و خون ريزي زير ناخن انگشتان دست و پا.

6- درد شديد عضلات كه از هفته دوم آلودگي آغاز مي شود.

تشخيص آزمايشگاهي:

براي اين منظور از روش هاي زير استفاده مي كنيم:

1- پيدا كردن لارو در عضلات با بيوپسي عضله و قراردادن نسج در بين دولام و مشاهده لارو در زير ميكروسكوپ پس از له كردن عضله با فشار و يا با حل كردن عضلات در مايع محتوي پپسين و اسيدكلريدريك.

2- آزمايش مدفوع با روش تغليظ و مشاهده كرم بالغ و لارو آن كه اين روش ندرتاً‌ جواب مثبت مي دهد.

3- استفاده از روش هاي سرم شناسي به شرح زير:

1- روش جلدي باخمن(Bachmann intradermal reaction)

براي اين منظور ،‌آنتي ژن از لارو انگل تهيه و آن را به نسبت 1 به 5000 رقيق مي كنند و سپس مقداري از آن را داخل جلد يك بازو تزريق مي نمايند . در بازوي ديگر از مواد سازنده آنتي ژن به غير از ماده لارو كرم تزريق مي نمايند كه آن را تزريق شاهد مي گويند.

واكنش وقتي مثبت خواهد بود كه در محل تزريق آنتي ژن ده دقيقه پس از تزريق،يك حلقه ي سفيد كه دور آن را حلقه ي التهابي قرمز فرا گرفته است ايجاد شود به شرط آن كه ايجاد واكنش در محل تزريق شاهد،مشاهده نشود.بايد توجه داشت كه اين واكنش مدت ها پس از بهبود باقي خواهد ماند.

2 – آزمون رسوبيprecipitin test : با مجاور كردن آنتي ژن و سرم شخص بيمار در يك لوله آزمايش در محل تلاقي حلقه سفيد ايجاد مي شود.

روش هاي ديگر آزمون سرم شناسي هم براي تشخيص اين بيماري به كار مي رود كه از ذكر آنها خودداري مي شود.

درمان بيماري تريشينوز:

هيچ گونه درمان اختصاصي براي بيماري موجود نيست.در دوره كاتار روده اي ،‌برخي تجويز مسهل نمكي را توصيه مي نمايند ، زيرا به اين وسيله تعدادي از كرم هاي ماده بالغ قبل از لارو ريزي خارج شده و از شدت بيماري كاسته خواهد شد.

در دوره استقرار بيماري، ‌براي تجويز داروهاي ضد كرم مانند تياباندازول و تركيبات پيپرازين و هترازان نتيجه مثبت گرفته اند.

براي درمان، ‌علامتي از داروهاي ضد آلرژي مانند ACTH استفاده نمود.

اپيدميولوژي :

آلودگي به تريشين معمولاً‌ در بين حيوانات Enzootic هم مشاهده مي شود.اغلب موش هاي سياه در اثر خوردن لاشه يكديگر بيماري را بين خود انتقال مي دهند.اكثر پستانداران به انگل حساسيت دارند و بدين ترتيب گربه و سگ و روباه و خوك و گراز در اثر خوردن گوشت موش و با ساير حيوانات آلوده مبتلا به بيماري مي شوند.آلودگي انسان معمولاً‌ در اثر خوردن گوشت خوك ايجاد مي شود،‌امّا ممكن است با خوردن گوشت خرس يا گراز وحشي هم ايجاد شود.

بر اساس مطالعات دانشمندان در سالهاي اخير (برتيو 1974) علاوه بر نوع تريشينلا اسپيراليس 3 نوع ديگر از اين انگل سبب آلودگي مي شود كه اين انواع عبارتند از تريشينلا نلسوني((T.NELSONIتريشينلا ناتيوا(T.nativa) و تريشينلا پسودوسپيراليس (T.PSEUDOSPIRALIS)

نسبت آلودگي انسان به انگل،در نقاط مختلف فرق مي نمايد. در كشور هاي اسلامي كه از گوشت خوك به ندرت استفاده مي شود،موارد انساني آلودگي، بسيار نادر است اما در ساير كشور ها نسبت آلودگي سكنه، نسبتأ زياد است- نسبت آلودگي در آمريكاي جنوبي12%(مكزيكو و شيلي)و در اروپا11% مي باشد.

در يك مطالعه،نسبت آلودگي سكنه آمريكا را 3/12% محاسبه نموده اند((1938 SAWITZ

اما در مطالعهديگر(1952 GOULD)نسبت آلودگي به30% مي رسد.طبق محاسبه انجام شده فقط 6/4% از مبتلايان علائم بيماري را نشان مي دهند. نسبت آلودگي در نقاط مختلف يك كشور نيز متفاوت است.

تعداد كرم در روده انسان و در نتيجه تعداد لارو در عضلات ممكن است خيلي زياد باشد و در برخي موارد تا هزار عدد لارو در هر گرم عضله هم مي رسد. نسبت آلودگي در زمستان به علّت مصرف بيشتر گوشت، زيادتر است. نسبت آلودگي در مخازن انگلي(خوك ها) معمولاً كم و در حدود 5/1% است.اين نسبت بستگي به طرز تغذيه ي خوك دارد و در برخي از مناطق كه براي تغذيه خوك از آشغال و زباله استفاده مي شده است نسبت آلودگي بين 5/3 تا11% بوده است.

اپيدوميلوژي آلودگي در ايران

مطالعات محدودي درباره آلودگي به اين انگل،در ايران انجام شده است تاكنون نتايج زير را به دست داده است.

1- آلودگي در بين خوك هاي اهلي ديده نشده است.

2-در آزمايش 1852 لاشه گراز از نظر لارو تريشين، فقط دو مورد مثبت (ابتلا به آلودگي) نشان داده شده است.

3-آلودگي در بين بيش از 60% شغال ها و گربه وحشي در شمال كشور ديده شده است.(موبدي و همكاران1973) لارو انگل در انساج دو سگ و 10 شغال و دو روباه و يك موش صحرايي از منطقه اصفهان نيز گزارش شده است.

4- تا كنون تنها يك مورد آلودگي انسان به انگل گزارش شده است كه آلودگي در اين مورد هم فقط با تشخيص سرولوژي مثبت بوده است.

پيش گيري و مبارزه:

براي مبارزه با بيماري مي توان از روش هاي زير استفاده نمود:

1- دقّت در تغذيه ي خوك ها- بايد از دادن مواد موجود در زباله و آشغال اجتناب كرد ويا پس از جوشانيدن اين مواد ، آن را به مصرف تغذيه خوك ها رسانيد.

2-بازرسي گوشت قبل از مصرف : براي اين كار مي توان از دستگاهي به نام تريشينوسكوپ استفاده نمود و گوشت هاي خوك آلوده را از بين برد.

3-ضد عفوني كردن گوشت آلوده – اين كار به وسيله پختن كامل گوشت و يا گذاردن آن در يخ انجام مي شود.در مورد روش اول بايستي دقت كافي مبذول گردد كه تمام قسمت هاي گوشت كاملاً‌ پخته شود.

يخ زدن گوشت سبب مرگ لارو مي شود. مطالعات نشان داده است كه در حرارت 18- درجه سانتي گراد در مدت 24 ساعت ، مي توان لارو ها را از بين برد. روش ديگري هم براي ضد عفوني گوشت موجود است كه مطابق آن گوشت را مدتي ، تحت اشعه كبالت 60 قرار ميدهند. اين روش در ضمن سبب تازه ماندن گوشت هم مي شود.