موارد مصرف و عوارض قرص سولفاسالازین

معرفی قرص سولفاسالازین

سولفاسالازین (Sulfasalazine) از داروهای ضدالتهابی و سرکوب‌کننده سیستم ایمنی بدن است که معمولا برای درمان بیماری‌های التهابی روده و همچنین بیماری آرتریت روماتوئید مورد استفاده قرار می‌گیرد. تهوع، بی‌اشتهایی، ناراحتی معده، اسهال، سردرد و عقیمی قابل برگشت در مردان برخی از عوارض مصرف داروی سولفاسالازین می‌باشد.

نام تجاری : COLLIZAX

موارد مصرف سولفاسالازین

سولفاسالازین در درمان کولیت اولسراتیو خفیف تا متوسط و درمان کمکی در کولیت اولسراتیو شدید، مصرف می شود. همچنین از این دارو در بیماری های مرتبط با سیستم ایمنی مانند آرتریت روماتوئید نیز استفاده می شود.

مکانیسم اثر سولفاسالازین

اثر سولفاسلازین در بیماری التهابی روده ممکن است به دلیل اثرات تضعیف کننده سیستم ایمنی باشد. سولفاسالازین توسط باکتری های روده به سولفاسالازین و 5-آمینوسالیسیلیک اسید( مزالامین) تجزیه می شود و ممکن است این دو ترکیب مسئول اثرات دارو باشند.

فارماکوکینتیک سولفاسالازین

سولفاسالازین جذب ضعیفی دارد. ولی حدود 80-60 درصد سولفاپیریدین و 25 درصد مزالامین ناشی از تجزیه سولفاسالازین در کولون جذب می شود. نیمه عمر سولفاسالازین 10-5 ساعت است. دفع دارو عمدتاً کلیوی است.

موارد و مقدار مصرف سولفاسالازین

الف) کولیت اولسروز خفیف تا متوسط، درمان کمکی در کولیت اولسروز شدید.

• بزرگسالان: ابتدا از راه خوراکی، مقدار g/day 4-3 در مقادیر منقسم و مساوی مصرف می‌شود. مقدار نگهدارنده g/day 2-1.5، در مقادیر منقسم هر شش ساعت است. برای به حداقل رساندن عوارض جانبی، در ابتدا، درمان را با مقدار 2-1 گرم شروع کرده و به تدریج به مقدار مصرف افزوده می‌شود.
• کودکان بزرگتر از دو سال: ابتدا از راه خوراکی، مقدار mg/kg/day 60-40، در 6-3 مقدار منقسم و سپس، mg/kg/day 30، در چهار مقدار منقسم، مصرف می‌شود. در صورت بروز عدم تحمل گوارشی، می‌توان درمان را با مقادیر کمتر دارو شروع کرد. حداکثر مقدار مصرف دارو در کودکان 2 گرم در روز است.

ب) آرتریت روماتوئید.

• بزرگسالان: مقدار 2 گرم روزانه از راه خوراکی در دو دوز منقسم مصرف می‌شود. جهت کاهش عوارض جانبی گوارشی لازم است که با دوزهای کمتر شروع شود.

پ) آرتریت روماتوئید جوانان در فرم چند مفصلی با پاسخ ناکافی به سالیسیلات‌ها یا سایر NSAIDها.

• کودکان 6 سال به بالا: مقدار mg/kg 50-30 روزانه در دو دوز منقسم مصرف می‌شود. حداکثر مقدار مجاز 2 گرم در روز است. جهت کاهش عدم تحمل گوارشی، می‌توان با یک چهارم تا یک سوم دوز شروع نمود و هر هفته دوز را افزایش داد تا بتوان ظرف یک ماه به دوز نگهدارنده مورد نظر رسید.

مصرف سولفاسالازین در بارداری و شیردهی

قبل از مصرف دارو در دوران بارداری یا شیردهی یا تصمیم به آن با پزشک خود مشورت کنید. طی مصرف دارو از شیردهی پرهیز کنید. گزارش هایی از اسهال یا وجود خون در مدفوع کودکانی که مادران آن ها از این دارو استفاده می کرده اند، وجود دارد.

عوارض جانبی سولفاسالازین

• اعصاب مرکزی: سردرد، افسردگی، حملات تشنج، توهمات، وزوز گوش.
• پوست: اریتم مولتی فورم (سندرم استیونس – جانسون)، بثورات پوستی منتشر، نکروز اپیدرم، درماتیت اکسفولیاتیو، حساسیت به نور، کهیر، خارش.
• دستگاه گوارش: تهوع، استفراغ، اسهال، درد شکم، بی‌اشتهایی، التهاب مخاط دهان.
• ادراری ـ تناسلی: نفروتوکسیسیته همراه با اولیگوری و آنوری، کریستالوری، هماچوری، اولیگواسپرمی، عقیمی در مردان.
• خون: آگرانولوسیتوز، آنمی آپلاستیک، آنمی مگالوبلاستیک، ترومبوسیتوپنی، لکوپنی، آنمی همولیتیک.
• کبد: یرقان.
• سایر عوارض: حساسیت مفرط، بیماری سرم، تب دارویی، آنافیلاکسی، عفونت ثانویه باکتریایی و قارچی.

توجه: در صورت بروز موارد زیر، باید مصرف دارو قطع شود:

علائم مسمومیت یا حساسیت مفرط، اختلالات هماتولوژیک همراه با گلودرد، رنگ‌پریدگی، تب، یرقان، پورپورا، یا ضعف، کریستالوری همراه با کولیک کلیوی، هماچوری، اولیگوری، پروتئینوری، انسداد مجاری ادراری، تشکیل سنگ‌های ادراری، افزایش غلظت BUN یا آنوری، اسهال شدید ناشی از کولیت سودوممبران، تهوع، استفراغ، یا اسهال شدید و مداوم.

مسمومیت با سولفاسالازین و درمان آن

تظاهرات بالینی: سرگیجه، خواب‌آلودگی، سردرد، کاهش سطح هوشیاری، بی‌اشتهایی، درد شکم، تهوع، استفراغ، و عوارضی همچون آنمی همولیتیک، آگرانولوسیتوز، درماتیت، اسیدوز، واکنش‌های حساسیتی و یرقان که ممکن است مرگ‌آور باشند.

درمان: اگر دارو طی چهار ساعت اخیر خورده شده باشد، باید شستشوی معده و به دنبال آن تصحیح اسیدوز، مصرف زیاد مایعات، و قلیایی کردن ادرار برای افزایش حلالیت و دفع دارو، انجام شود. درمان نارسایی کلیه و انتقال فرآورده‌های مناسب خونی (در صورت مسمومیت شدید هماتولوژیک) ممکن است لازم باشد. در صورتی که عملکرد کلیه بیمار طبیعی باشد، باید بیمار مایعات فراوان مصرف نماید. در صورت وجود آنوری، مصرف آب و نمک را محدود کرده و سایر اقدامات درمانی صورت گیرد. در صورت وجود کریستال یا انسداد کامل کلیوی، کاتتر قرار داده می‌شود. سولفاسالازین دارای وزن مولکولی پایین بوده و متابولیت‌های آن می‌توانند توسط همودیالیز برداشت شوند.

اثر سولفاسالازین بر آزمایشهای تشخیصی

• سولفاسالازین نتایج آزمون‌‌های گلوکز ادرار با استفاده از سولفات مس‌ (معرف بندیکت) را تغییر می‌دهد. این دارو ممکن است تعداد گلبول‌های قرمز، پلاکت‌ها یا گلبول‌های سفید را کاهش دهد.
• سولفاسالازین می‌تواند منجر به افزایش سطح ALT و AST و کاهش سطح هموگلوبین شود.

تداخلات دارویی سولفاسالازین

1. سولفاسالازین ممکن است متابولیسم کبدی داروهای خوراکی ضد انعقاد را مهار کند و موجب جابه‌جایی آنها از محل‌های اتصال به پروتئین شود و در نتیجه، اثر ضد انعقادی این داروها را افزایش دهد.
2. مصرف همزمان با داروهای خوراکی پایین‌آورنده قند خون (سولفونیل اوره‌ها)، اثر کاهنده قند خون را افزایش می‌دهد. این عمل احتمالاً از طریق جابه‌جایی سولفونیل اوره‌ها از محل‌های اتصال به پروتئین صورت می‌گیرد.
3. سولفاسالازین ممکن است جذب گوارشی دیگوکسین و اسید فولیک را کاهش دهد.
4. مصرف همزمان با داروهای اسیدی‌کننده ادرار (مانند کلرید آمونیم، اسید آسکوربیک) pH ادرار و حلالیت سولفونامید را کاهش داده و در نتیجه خطر بروز کریستالوری را افزایش می‌دهد.
5. مصرف همزمان با آنتی‌بیوتیک‌هایی که فلور روده را تغییر می‌دهند، ممکن است در تبدیل سولفاسالازین به سولفاپیریدین و 5- آمینوسالیسیلیک اسید تداخل کند و اثربخشی آن را کاهش دهد.
6. مصرف همزمان با آنتی اسیدها ممکن است موجب حل شدن زودرس قرص‌های پوشش‌دار شده و در نتیجه، جذب سیستمیک و خطر مسمومیت دارو افزایش یابد. (قرص‌های پوشش‌دار برای حل شدن در روده ساخته شده‌اند).
7. سولفاسالازین می‌تواند جایگزین متوترکسات از محل اتصال دارو به پروتئین شده و کلیرانس کلیوی کاهش پیدا کند. لازم است بیماران از نظر سمیت خونی و عوارض جانبی گوارشی، بویژه تهوع، کنترل شوند.

موارد منع مصرف و احتیاط حین مصرف سولفاسالازین

موارد منع مصرف: حساسیت مفرط نسبت به سولفونامیدها یا هر یک از داروهای حاوی گوگرد (مانند تیازیدها، فوروسماید، سولفونیل اوره‌های خوراکی)، حساسیت مفرط شناخته شده نسبت به سالیسیلات‌ها، اختلال شدید عملکرد کلیوی یا کبدی، پورفیری، ماه آخر بارداری، در دوران شیردهی، شیرخواران و کودکان کوچکتر از دو سال، انسداد مجاری ادراری یا روده (خطر تحریک موضعی گوارشی و بروز کریستالوری وجود دارد).

موارد احتیاط : نارسایی خفیف تا متوسط کبدی یا کلیوی، آلرژی‌های شدید، آسم، دیسکرازی خونی، کمبود گلوکز -6- فسفات دهیدروژناز (G6PD).

ملاحظات اختصاصی سولفاسالازین

علاوه بر ملاحظات مربوط به تمامی سولفونامیدها، رعایت موارد زیر نیز توصیه می‌شود:
1- بیشترین عوارض جانبی سولفاسالازین مربوط به اثر بر روی دستگاه گوارش است. مصرف دارو بعد از غذا و با مقادیر و فواصل مساوی، عوارض جانبی آن را کاهش می‌دهد و جذب دارو را تسهیل می‌کند.
2- دارو رنگ ادرار را به نارنجی متمایل به زرد تغییر می‌دهد. پوست بیمار نیز ممکن است به رنگ نارنجی متمایل به زرد تغییر یابد.
3- آنتی اسیدها نباید به طور همزمان با قرص‌های پوشش‌دار مصرف شوند، زیرا ممکن است جذب دارو را تغییر دهند.

نکات قابل توصیه به بیمار حین مصرف سولفاسالازین

1- از مصرف همزمان آنتی اسیدها با سولفاسالازین اجتناب کنید.
2- برای کاهش دیسترس گوارشی و تسهیل عبور دارو به روده، آن را بلافاصله بعد از غذا مصرف کنید.
3- سولفاسالازین می‌تواند بطور طبیعی رنگ ادرار را به زرد نارنجی تغییر دهد. همچنین ممکن است رنگ پوست نیز به زرد نارنجی تغییر کند. ممکن است دارو منجر به تغییر رنگ دائمی لنزهای تماسی گردد.

شرایط نگهداری سولفاسالازین

1- دور از دید و دسترس کودکان نگهداری نمایید.
2- دور از نور، رطوبت و در دمای کمتر از 30 درجه سانتی گراد نگهداری نمایید.
3- از مصرف و نگهداری داروی تاریخ گذشته خودداری کنید.

بیشتر بخوانید:

درمان التهاب و ورم روده با داروی (IBD)

موارد مصرف و فواید دارویی کپسول کلپرمین (Colpermin)

علت بیماری آی بی اس روده و درمان سندرم روده تحریک پذیر

گردآوری توسط بخش سلامت

مجله دلگرم