معنای اخلاص : چگونه به خلوص نیت برسیم ؟

اخلاص و خلوص نیت یعنی چه ؟

قبل از اینکه درمورد معنای اخلاص صحبت کنیم، بهتر است توجه شما را به آیه زیر جلب نماییم.

«وَ ما اُمِرُوا اِلّا لِیَعبُدُوا اللهَ مُخلِصینَ لَهُ الدّینَ» و فقط به آنها دستور داده شده که خدا را پرستش کنند، و به او وفادار باشند، این آیه درمورد اخلاص سخن می گوید و به هدف اصلی اخلاص اشاره می کند.

در زبان فارسی اخلاص معنای متفاوتی دارد و به معنی ویژه ساختن و پاک کردن چیزی از چیز دیگر است که همراه آن و یا آمیخته با آن است. اما وقتی سخن از اخلاص می شود، منظور چیز دیگری است و با این معنا کاملا فرق دارد.

معنای اخلاص در اینجا این است که انسان هر چه را که می گوید و انجام می دهد با قصد تقرّب به درگاه الهی و خاص و خالص برای خداوند باشد، به گونه ای که هیچ غرض دنیوی و اُخروی با آن آمیخته نباشد.

اما اگر انسان منظور دیگری به جز رضای الهی داشته باشد و به مسائلی همچون حبّ مقام و مال و یا شهرت طلبی و یا طمع به ثواب آخرت و یا نجات از عذاب دوزخ توجه کند، شرک نموده و «ضد اخلاص» است.

کسی که در اعمال خود، رضای خداوند را در نظر می گیرد و فقط برای تقرب الهی آن کار را انجام می دهد، خلوص نیت داشته و خالص است.

اخلاص و خلوص نیت چیست ؟

شرک چیست؟

همانگونه که گفتیم، اگر انسان به چیز دیگری به جز رضای خدا فکر کند و برای انجام کارها آن را در نظر بگیرد، شرک نموده است. شرک به دو نوع تقسیم می شود که عبارتند از:

• شرک جلیّ
• شرک خفیّ

شرک جلی به این معناست که فرد به طور واضح و عینی برای خداوند شریک قرار بدهد. مانند بت پرستان. آن ها پت ها را به جای خداوند متعال پرستش می نمودند و در واقع به خداوند یکتا هیچ اعتقاد و باوری نداشتند.

هرگونه شرک دیگر به جز شرک جلی باشد، شرک خفی نام دارد. مانند کسی که برای فرار از آتش جهنم خداوند را عبادت می کند. چنین فردی رضای خدا را در نظر نگرفته و بخاطر هدف دیگری خداوند را پرستش می کند.

پیامبر اکرم (ص) درمورد شرک می فرماید: «نِیَّهُ الشِّرکِ فی اُمّتی اَخفی مِن دَبیبِ النَّملهِ السَّوداءِ عَلَی الصَّخرهِ الصّمَّاءِ فیِ الَّیلَهِ الظُّلماءِ» «نیت شرک در میان امّت من از حرکت یک مورچه ی سیاه بر روی یک سنگ سیاه در دل شب سیاه مخفی تر است»

کسی که می خواهد به کمال برسد، نباید هیچگونه شرکی در خود راه بدهد. زیرا شرک مانعی بزرگ بر سر راه سیر و سلوک و تزکیه نفس می باشد.

«فَمَن کانَ یَرجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلیَعمَل عَمَلاً صالِحَاً وَ لا یُشرِک بِعِبادَهِ رَبِّهِ اَحَداً» (سوره ی کهف، آیه ی ۱۱۰) «هر کس که طالب لقای پروردگارش می باشد باید عمل صالح انجام دهد و به عبادت پروردگارش هیچ کس را شریک نگرداند»

رسیدن به کمال فقط زمانی میسر می شود که فرد شرک خفی را برطرف نموده و رضای خداوند را هدف اصلی قرار دهد.

«مَن اَخلَصَ لِلّهِ اَربَعینَ صَباحاً ظَهَرَت یَنابیعُ الحِکمَهِ مِن قَلبِهِ عَلی لِسانِهِ» «هر کس که برای خداوند چهل روز اخلاص ورزد چشمه های حکمت از قلبش جوشیده و بر زبانش جاری می شوند.»

چگونه به خلوص نیت برسیم ؟

راه های رسیدن به خلوص نیت

1. تقویت شناخت و اعتقادات برای رسیدن به خلوص نیت

امام علی ـ علیه السّلام ـ فرمود: «سبب الأخلاص الیقین» یقین به خدا سبب خلوص و پاکی نیت است.

برخی افراد به دنبال راه رسیدن به خلوص نیت هستند. یکی از راه هایی که شما را در این راه یاری می کند، توجه به علم خداوند نسبت به تمام رفتار و حرکات حتی نیات انسان ها است.

کسی که در همه کار خداوند را ناظر می داند، می تواند به راحتی به حضور قلب رسیده و خلوص نیت پیدا کند. همچنین اگر فرد بداند که به پروردگار خود نیازمند است و در مقابل او فقیری بیش نیست، می تواند به خلوص نیت برسد.

2. قطع امید کردن از مردم برای رسیدن به خلوص نیت

امام علی ـ علیه السّلام ـ فرمودند: «اول الأخلاص الیأس عما فی ایدی الناس» سرآغاز اخلاص، قطع امید از آنچه در دست مردم است می‌ باشد.

یکی از اصلی ترین مسائلی که مانع ایجاد اخلاص و خلوص نیت می شود، کمک گرفتن از دیگران به جای کمک از خداوند است. برخی افراد در هنگام سختی ها و گرفتاری های زندگی، به جای اینکه از پروردگار یکتا کمک بخواهند، چشم به دست بندگان خدا می دوزند.

آن ها گمان می کنند که بندگان خداوند قدرت زیادی در حل مشکلاتشان دارند در صورتی که اینگونه نیست و تنها خداوند متعال می تواند تمام مشکلات را برطرف کند. در واقع این امر از ضعف شناخت و عدم یقین به توانایی و قدرت خداوند نشأت می گیرد.

امام علی (ع) به افراد هشدار می دهند که برای رسیدن به اخلاص، به چشمه جوشان و زلال رحمت الهی چشم بدوزید و از پشتوانه های پوشالی و سراب گونه دست بردارید، آنگاه نتیجه آن را خواهید دید.

البته ناگفته نماند که این کار راحتی نیست و قطع امید کردن از بندگان خداوند در ابتدا کمی مشکل است اما با تمرین و ممارست می توانید به هدف خود برسید.

خلوص نیت در کارها

3. پرداختن به عبادت برای رسیدن به خلوص نیت

یکی دیگر از راه های رسیدن به اخلاص در کارها، عبادت کردن است. امام علی ـ علیه السّلام ـ فرمودند: «الاخلاص ثمرة العبادة» پاکی درون، بار درخت عبادت است.

هیچ بهانه ای برای عبادت نکردن، قابل قبول نیست. سستی در عبادت موجب می شود که انسان از خداوند دور شده و در نتیجه نتواند به خلوص نیت دست یابد.

4. توجه به ارزش وجودی انسان برای رسیدن به خلوص نیت

انسان وجود ارزشمندی دارد. او خلیفه الهی بر روی زمین است و نباید ارزش وجودی خود را با هیچ چیز بی ارزشی معامله کند. مؤمن خداوند را خریدار خود می داند و گوهر باارزشی که در وجودش است را با خداوند متعال معامله می کند.

خداوند متعال در ازای گوهر وجودی انسان، به او بهای بزرگ یعنی بهشت را می دهد و در عوض حتی کوچک ترین خطای انسان را نادیده نمی گیرد. خداوند حتی نیت های انسان را نیز در نظر می گیرد و به آن ها پاداش می دهد.

مثلا اگر کسی نیت انجام کار خیری داشته باشد اما آن را به مرحله عمل نرساند، باز هم خدا پاداش آن نیت را به فرد می دهد. پس کسی که این همه پاداش را به بهای اندکی بفروشد ضرر کرده و خسارتی جبران ناپذیر پیش روی اوست.

کسی که به تمام این موارد توجه داشته باشد می تواند در کارهایش اخلاص داشته و به خلوص نیت برسد.

5. راه دستیابی به خلوص نیت: تصور وداع آخرین با اعمال خیر

اگر فرد این تصور را داشته باشد که این آخرین فرصت برای انجام کارهای خیر و خداپسندانه است، بدون شک بهتر می تواند به خلوص نیت برسد. چنین فردی هر بار که عبادت می کند، با خود فکر می کند که این آخرین باری است که من عبادت می کنم.

این تصور سبب می شود که با اخلاص بیشتری به عبادت بپردازد تا پس از مرگ، پشیمان نشود. پس یکی از بهترین روش های رسیدن به خلوص نیت، این است که فرد تصور کند این آخرین کار خیر اوست.