فیستول مقعدی چیست؟ + بهترین راه درمان فیستول مقعدی (آبسه)

فیستول مقعدی چگونه درمان می شود؟

برای آنکه بهتر بتوانید با مشکل فیستول مقعد آشنا شوید پیشنهاد می کنیم ابتدا از حالت طبیعی کانال مقعد آگاهی کسب نمایید. کانال مقعد در انتهای مسیر دستگاه گوارش میان دو دریچه‌ی گرد مانند عضلانی تحت عنوان دریچه‌ی داخلی و خارجی مقعد جای گرفته است. دریچه‌ی داخلی از عضلات صاف و غیر ارادی تشکیل شده است و دریچه‌ی خارجی متشکل از عضلات اسکلتی و تحت کنترل ارادی می باشد.

این دو عضله توام با یکدیگر قادرند کانال مقعد را ساپورت نمایند. در میان این دو دریچه، غددی وجود دارد تحت عنوان غدد مقعدی که ترشحات خود را به داخل کانال مقعد می ریزد. چنانچه خروجی یکی از این غدد بسته شود در نهایت باعث عفونت و چرک می گردد.

فیستول مقعد چیست؟

در تعریف این بیماری باید اینگونه شرح دهیم که این ضایعه به علت یک اتصال غیر عادی بین دو عضو یا دو سطح و بافت بدن پدیدار می شود. زمانی که فردی دچار فیستول مقعدی می شود یعنی این اتصال میان دیواره‌ی مخاطی داخل کانال مقعد و پوست نواحی مقعد به وجود آمده است که به صورت یک تونل کوچک باریک غیر عادی در انتهای راست روده دیده می شود که به سطح خارجی پوست باز می‌شود.

فیستول مقعدی به دلیل عفونت در نواحی مقعد و انباشتگی چرک در بافت حول آن به وجود می آید. چرک توانایی آن را دارد که یک کانال کوچک در پشت سر خود باقی بگذارد و تا سطح پوست پیشرفت کند. افرادی که قبلا دچار آبسه مقعدی بوده اند و کامل درمان نشده اند به این بیماری مبتلا می شوند. چرک و در بعضی مواقع ترشحات مدفوعی نیز قادرند از این کانال کوچک رد شده و در سطح پوست مشاهده شوند. عفونتی که دلیل آن آبسه باشد ممکن کل بدن را فرا گیرد.

انواع فیستول مقعدی

این بیماری به دلیل سادگی یا پیچیده بودن وابسته به جایی که قرار گرفته است و همچنین تقرب آن به محل دریچه‌های کانال مقعد به ۵ دسته تقسیم می‌شود که عبارتند از:

1. فیستول اکسترا اسفنکتریک (Extrasphincteric): از راست روده (بخشی از روده‌ی بزرگ) شروع و به جهت معطوف و توسط عضله‌ی لواتور آنی کف لگن به پوست نواحی مقعد باز می‌شود. دقت داشته باشید که این نوع فیستول از خطوط دندانه دار (که غدد مقعد در آن جای کرفته اند) پدید می‌آید که احتمال دارد از بیماری کرون یا یک بیماری التهابی مثل آپاندیس و یا آبسه نشات گرفته باشد.
2. فیستول سوپر اسفنکتریک ( Suprasphincteric ): از میان عضلات اسفنکتر داخلی و خارجی شروع می شود و به جهت بالا سوق پیدا کرده و پیشزفت می کند و از عضلات پوبورکتالیسرد شده و در تقریبا در یک اینچی خروجی مقعد به پوست باز می‌شود. امکان پدیدار شدن این نوع فیستول ۲۰ درصد می باشد.
3. فیستول ترانس اسفنکتریک ( Transphincteric ): میان عضلات دریچه‌ی داخلی و خارجی و یا پشت مقعد آغاز و از عضله‌ی اسفنکتر خارجی رد شده و در فاصله‌‌ی یک اینچی و یا فاصله ای بیشتر از پوست نواحی مقعد به بیرون می رود. احتمال پدیدار شدن این فیستول ۲۰ تا ۲۵ درصد می باشد که به خاطر فرمت ظاهری آن که امکان دارد شبیه ‘U’ باشد، این نوع فیستول را با نام فیستول نعل اسبی هم می شناسند.
4. فیستول اینتر اسفنکتریک ( Intersphincteric ):در میان عضلات اسفنکتر داخلی و خارجی شروع شده و با گذر کردن از عضله اسفنکتر داخلی از ناحیه بسیار نزدیک به مقعد به بیرون می رود. و جزو متداولترین نوع فیستول مقعدی به شمار می آید که امکان مبتلا شدن به آن بین ۵۵ تا ۷۰ درصد می باشد.
5. فیستول زیرمخاطی: این فیستول به شکل سطحی از زیر مخاط رد می شود. این کانال می‌تواند سبب به وجود آمدن نشانه های آزاردهنده ای مثل مشکلات پوستی و سوزش پوست، درد، التهاب و نیز در بعضی از افراد نشانه های دیگری مثل خونریزی و ترشح در زمان عبور مدفوع شود.

نشانه های بروز فیستول وابسته به دلیل این بیماری و سایر مسائل متغیر است. درمان این بیماری اغلب به گونه ای است که به خاطر صدمه ای که بافت رسانده است بایستی لزوما جراحی شود تا بتوان با عفونت آن مقابله کرد و آن را ترمیم نمود.

تشخیص علایم و نشانه های فیستول مقعدی (آبسه)

فیستول مقعدی می تواند به ده ها شکل مختلف خود را نشان دهد. گاهی هم سوراخ فیستول در سطح پوست به راحتی قابل مشاهده نیست و این کار را سخت تر می کند.

برای تشخیص فیستول مقعدی علایم زیر را درنظر بگیرید:

• التهاب و تورم پوست اطراف ناحیه ی مقعد
• درد مداوم و ضربان دار در محل فیستول
• آبسه مکرر مقعد
• مشاهده ی سوراخ فیستول مقعدی بر روی سطح پوست
• وجود چرک و عفونت در محل فیستول
• ترشحات بد بو و خون آلود در نزدیکی مقعد و محل فیستول
• تب

علل ایجاد فیستول مقعد

معمولاً فیستول مقعد به دنبال یک آبسه مقعدی به وجود می‌آید که بسیار دردناک است. آبسه به دلیل انسداد یکی از غدد درون راست روده ایجاد می‌شود سپس چرک ناشی از آن در بافت‌ها به پدید آمدن یک فیستول مقعدی کمک می‌کند. تخمین زده شده که بین هر چهار فردی که دچار آبسه مقعد می‌شوند دو مورد به فیستول ختم خواهد شد. درمان آبسه معمولاً ساده است که با یک برش پوستی روی آبسه و تخلیه چرک آن انجام می‌شود. تخلیه آبسه می‌تواند در مطب پزشک یا کلینیک تحت بی‌حسی موضعی انجام شود.اغلب موارد در صورتی که آبسه خود‌به‌خود تخلیه شود و به صورت کامل بهبود نیابد، فیستول اتفاق می‌افتد.

پس دلایل این بیماری به ترتیب عبارت است از:

آبسه مقعدی :فیستول ناشی از آبسه معمولاً دارای علائم کلی عفونت در بدن فرد است که در اغلب موارد تکرار می‌شود، این علائم شامل تب، خستگی، احساس ناخوشی و تورم اطراف دهانه‌ی مقعد است.

از طرفی نادرترین دلایل ایجاد فیستول مقعد که ممکن است ناشی از یک بیماری مزمن در فرد باشد، عبارتند از:

بیماری کرون: یک بیماری طولانی‌مدت که در آن دستگاه و لوله‌های گوارشی ملتهب می‌شوند. در صورتی که علت فیستول این بیماری باشد خود را با نشانه‌های متفاوتی نشان خواهد داد که در تشخیص کمک‌کننده خواهد بود. بیماری کرون در ۲۵ درصد موارد فیستول مقعدی نقش دارد که دارای علایمی از جمله درد شکم، اسهال، از دست دادن اشتها، کاهش وزن، تهوع و استفراغ است؛

دیورتیکولیت: عفونت کیسه‌های کوچک است که در روده بزرگ قرار گرفته است.

هیدر آدنیت چرکی: یک بیماری پوستی مزمن است که در آن غدد عرق دچار عفونت شده و باعث ایجاد آبسه و زخم می‌شود، در صورتی‌که این بیماری غدد درون مقعد را درگیر کند به صورت سطحی یا عمقی باعث عفونت و بروز فیستول می‌شود؛

عوارض جراحی در نزدیکی مقعد: فیستول مقعد می تواند بعد از عمل جراحی تخلیه‌ی آبسه مقعد رخ دهد، آسیب بافتی ناشی از جراحی‌های مقعدی یا زایمان سخت نیز می‌تواند باعث تغییر شکل سلولی و ایجاد فیستول مقعدی شود.؛

ابتلا به سل: سل یک عفونت باکتریایی است که اغلب ریه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما می‌تواند در هر نقطه از بدن رخ از جمله راست روده رخ دهد و باعث آبسه مقعد و فیستول آن شود؛
بیماری‌های جنسی نظیر کلامیدیا یا سیفلیس: برخی از عفونت‌های منتقله از راه جنسی نیز احتمال ایجاد فیستول مقعد را افزایش می‌دهد؛

HIV : با کاهش سطح ایمنی بدن فرد را در معرض ابتلا به عفونت قرار می‌دهد و بدین ترتیب شرایط را برای ایجاد فیستول مقعد مساعد می‌کند؛

سرطان: در سرطان رکتوم احتمال تغییر شکل سلولی و ایجاد تومور در قسمت انتهایی روده بزرگ، یعنی جایی که مدفوع قبل از دفع ذخیره می‌شود وجود دارد که زمینه‌ساز فیستول مقعدی شود؛
زخم ناشی از ضربه: ضربه و تروما می‌تواند با ایجاد تغییر شکل سلولی و ایجاد زخم و آسیب بافتی شرایط را برای ایجاد فیستول مقعد مهیا کند؛

درمان فیستول مقعدی

در این مورد دارویی برای درمان فیستول مقعدی وجود ندارد؛ به‌ همین دلیل از جراحی استفاده می‌شود. این کار معمولا در مطب یا درمانگاه پزشک انجام می‌شود و نیازی نیست که به بیمارستان مراجعه کنید.

• برای یک فیستول مقعدی ساده که به مقعدتان خیلی نزدیک نیست، پزشک پوست و ماهیچه‌های اطراف تونل را برمی‌دارد. این کار سبب التیام از داخل به بیرون بیماری می‌شود.شاید پزشک از پلاگ (plug) برای بستن فیستول استفاده کند.
• برای فیستول‌های وخیم، پزشک لوله‌ای به نام «سِتون» (seton) را در داخل منفذ قرار می‌دهد. این کار کمک می‌کند تا مایعات عفونی قبل از جراحی خارج شوند. این کار ممکن است به‌مدت ۶ هفته یا بیشتر زمان ببرد
• بسته به اینکه فیستول در کجا قرار گرفته باشد، ممکن است پزشک ماهیچه‌های مربوط به دریچهٔ (اسفنگتر) باز و بسته‌کنندهٔ مقعد را بردارد. پزشک سعی می‌کند تا به دریچه‌ها آسیبی نرسد، بااین‌حال ممکن است برای مدتی بعد از جراحی کنترل روده‌ها سخت‌تر شود.

همچنین بخوانید:

خطرات و عوارض رابطه ی مقعدی (پشت)

پماد شیفار مناسب برای درمان شقاق مقعد (فیشر)