عوامل تشدید کننده بیماری برفک یا کاندیدیاز دهانی چیست ؟
برفک یا کاندیدیاز دهانی چیست ؟
برفک یا کاندیدیاز دهانی عبارت است از یک عفونت قارچی شایع دهان. بیشتر، نوزادان و شیرخواران را مبتلا می‌کند ولی سایر کودکان و بزرگسالان نیز مبتلا می‌شوند.
کاندیدیاز دهانی یک عفونت قارچی است که توسط کاندیدا آلبیکنس به وجود می‌آید. کاندیدا یک مخمر است و همیشه به مقدار بسیار کم در دهان بیشتر افراد وجود دارد، اما اگر شرایط رشد آن مناسب باشد، این قارچ می‌تواند فورا تکثیر شده و عفونت ایجاد کند.
برفک دهان اغلب به صورت تشکیل لایه‌ای سفید ظاهر می‌شود که روی تمام دهان و حلق را پوشش می‌دهد.
علایم شایع برفک یا کاندیدیاز دهانی چیست ؟
لکه‌هایی (پلاک‌هایی) با مشخصات زیر در دهان ظاهر می‌شوند:
- لکه‌ها سفید تا زرد متمایل به کرم و اندکی برجسته هستند. شبیه شیر دلمه بسته هستند ولی پاک نمی‌شوند.
- لکه‌ها دردناک نیستند مگر این که برداشته شوند. در این صورت زخم‌های کوچک و دردناکی بر جای می‌گذارند.
- دهان خشک است.
علل ایجاد برفک یا کاندیدیاز دهانی
قارچی به نام کاندیدا آلبیکنس . معمولاً به تعداد کم در دهان وجود دارد ولی عوامل خاصی ممکن است باعث تکثیر بیش از حد آن شوند:
درمان با آنتی‌بیوتیک‌ها. ممکن است تعادل طبیعی ارگانیسم‌ها را در دهان برهم زند و باعث ایجاد برفک گردد.
زایمان. نوزادان ممکن است عفونت را در حین عبور از مجرای زایمان کسب کنند به خصوص اگر مادر دچار عفونت مهبل با یک مخمر باشد. برفک ظرف چند ساعت تا 7 روز پس از تولد ظاهر می‌شود.
سالخوردگی. افراد مسن‌تر به خاطر مقاومت طبیعی کمتر دچار برفک می‌گردند.
علت برفک دهان چیست ؟
برخی از شایع‌ترین علت‌های برفک دهان در نوزدان و بزرگسالان شامل موارد زیر می‌شود:
کاندیدیاز دهانی در افراد بزرگسال
- درمان‌های سرطان: درمان‌های سرطان مانند شیمی درمانی می‌توانند به غشای مخاطی دهان آسیب بزنند و برفک دهان ایجاد کنند..
- دندان مصنوعی: استفاده از دندان مصنوعی می‌تواند سبب برفک دهان شود. این یکی از علت‌های اصلی به وجود آمدن برفک دهان در افراد سنین بالا که از دندان مصنوعی استفاده می‌کنند است.
- بیماری‌ها: افرادی که دچار بیماری‌هایی مانند ایدز و دیابت هستند ممکن است دچار برفک دهان شوند.
- سیگار کشیدن: سیگار کشیدن می‌تواند برفک دهان ایجاد کند.
- داروها: استفاده از دارو‌هایی مانند آنتی بیوتیک‌ها و کورتیکواستروئید‌ها می‌توانند منجر به برفک دهان شوند.
برفک دهان در نوزادان
- سرایت از مادر: بیشتر نوزادان در زمان تولد، برفک دهان را از مادر خود می‌گیرند. معمولا این اتفاق در صورتی می‌افتد که مادر سابقه‌ی عفونت قارچی واژینال از همان نوعی را داشته باشد که سبب برفک دهان می‌شود.
- ضعف سیستم ایمنی: بچه‌ها سیستم ایمنی ضعیفی دارند و از این رو به راحتی می‌توانند مبتلا به قارچ و برفک دهان شوند.
- آنتی بیوتیک‌ها: احتمال ابتلا به برفک دهان در بچه‌هایی که تحت درمان با آنتی بیوتیک هستند زیاد است.
علائم و نشانه‌های برفک دهان
علائم برفک یا کاندیدیاز دهانی در ابتدا به سختی قابل مشاهده‌اند، اما به مرور زمان و با رشد بیشتر به عفونت خفیف تا متوسط تبدیل می‌شوند. متداول‌ترین علائم و نشانه‌های مرتبط با برفک دهان شامل موارد زیر می‌شوند:
- تشکیل لایه‌ای سفید و پست و بلندی دار در تمام سطح دهان و لوزه‌ها و گاهی سقف دهان.
- علائم خونریزی خفیف در صورت خراشیدگی‌های لایه‌ی سفید.
- برآمدگی‌های زیر لایه‌ی سفید ممکن است دردناک شوند.
- خشکی و ترک خوردگی در گوشه‌های دهان.
- مشکل در بلع و حرف زدن.
- کاهش حس چشایی.
- بد مزه شدن دهان.
- نوزادان نیز ممکن است در صورت ابتلا به برفک دهان به سختی بتوانند شیر بخورند.
هر چند این علائم معمولا بی‌خطرند، اما اگر برفک دهان درمان نشده رها شود می‌تواند شدت بگیرد و حتی زندگی روزمره را با مشکل روبرو کند.
بنابراین همیشه توصیه می‌شود هر چه زودتر به محض مشاهده‌ی اولین علائم برفک دهان به فکر درمان آن باشید. راهکار‌های خانگی برای رفع برفک دهان وجود دارند.
عوامل تشدید کننده بیماری برفک یا کاندیدیاز دهانی
- تغذیه نامناسب
- بیماری که باعث کاهش مقاومت شده باشد.
- ایدز (برفک در بزرگسالان، جزئی از معیارهای تشخیصی ایدز به شمار می‌رود).
- دیابت شیرین
- التهاب ناشی از دندان‌های مصنوعی
- مصرف مزمن استروییدها (خوراکی یا استنشاق)
برای پیشگیری از بروز برفک
- بهداشت خوب دهان
- اجتناب از آنتی‌بیوتیک‌های غیرضروری
- عواقب مورد انتظار
درمان معمولاً ظرف 3 روز این عفونت را پاک می‌کند. خطرناک یا جدی نیست ولی تمایل به عود دارد.
- عوارض احتمالی
می‌تواند به مهبل، پوست، حنجره، لوله گوارش یا دستگاه تنفسی گسترش یابد.
اصول کلی درمان برفک (کاندیدیاز) دهانی
- آزمون‌های تشخیصی می‌توانند شامل خراش دادن پلاک و بررسی ماده در زیرمیکروسکوپ باشند.
- هدف از درمان بهبود بیماری زمینه‌ای مساعدکننده بیمار به عفونت و تسکین علایم برفک است.
- در صورت ابتلای یک شیرخوار به این عفونت، هر چیزی را که ممکن است در دهان بچه قرار بگیرد، استریل کنید.
داروها برای درمان کاندیدیاز دهانی
محلول پراکسید هیدروژن برای شستشوی دهان، ناراحتی را تسکین خواهد داد.
ممکن است از داروی کلوتریمازول که در دهان حل می‌شود، 5 بار در روز و به مدت 14 روز استفاده شود.
ضایعات کودکان کم‌سن را می‌توان به دقت با یک وسیله نخی آغشته به سوسپانسیون نیستاتین برداشت.
کرم‌های ضد کاندیدیا که در زیر دندان‌های مصنوعی یا در گوشه‌های دهان به‌کار می‌روند، گاهی اثربخش هستند.
رژیم غذایی برای برفک یا کاندیدیاز دهانی
در شیرخواران تغییری لازم نیست. سایر کودکان و بزرگسالان باید مایعات کافی همراه با شیر، ژلاتین مایع، بستنی، فرنی، آب، چای یا سایر نوشیدنی‌ها و غذاهایی را مصرف کنید که به راحتی قابل بلع هستند. در صورت دردناک بودن لکه‌ها، برای نوشیدن از نی استفاده کنید.
درچه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود ؟
- اگر علایم کم‌آبی (چشم‌های گود رفته، الاستیسیته کم پوست و خستگی) در یک کودک ظاهر شوند.
- ایجاد تب
- ظاهر شدن ضایعات در پوست یا مهبل
- اگر علایم عفونت باکتریایی ثانویه (درد، قرمزی، حساسیت به لمس، تورم، گاهی تب) در دهان ظاهر شوند.
پاسخ به چند سوال رایج در مورد برفک دهان
سوال: بهترین درمان برای برفک دهان چیست؟
جواب: بهترین درمان برای رفع برفک دهان یک راهکار ضد قارچی است. استفاده از عوامل ضد قارچ کمک می‌کند زودتر بهبود پیدا کنید.
سوال: عوارض بلند مدت برفک دهان چیست؟
جواب: در برخی موارد، برفک دهان در صورت عدم درمان ممکن است طولانی شود و حتی به سایر قسمت‌های بدن سرایت کند. اما این عارضه معمولا فورا و کاملا قابل درمان است.
سوال: برفک دهان معمولا چقدر طول می‌کشد؟
جواب: برفک دهان هم در بچه‌ها و هم در افراد بزرگسال اگر به موقع تحت درمان قرار بگیرد معمولا دو تا سه هفته طول می‌کشد. اما در برخی موارد ممکن است برفک دهان با وجود اقدامات درمانی، ادامه دار شود. در چنین مواردی توصیه می‌شود هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید.
