علت بالا و پایین بودن PRA در آزمایش خون/ ادارار

دلیل انجام آزمایش PRA چیست؟

Plasma renin activity – PRA – رنین خون/ ادرار برای یافتن علت بالا بودن فشار خون (بیماری فشار خون) انجام می‌شود. رنین آنزیمی است که توسط سلول‌های خاصی در کلیه‌ها ساخته می‌شود. رنین با آلدوسترون (هورمونی که توسط غدد فوق کلیوی ساخته می‌شود) و چندین ماده‌ی دیگر همکاری می‌کند تا به برقراری تعادل بین سطح سدیم و پتاسیم خون و سطح مایعات بدن که بر فشار خون تاثیر می‌گذارند، کمک کند.

آزمایش رنین اغلب همزمان با آزمایش آلدسترون انجام می‌شود. در برخی از افراد، ممکن است سطح رنین و آلدوسترون خون بالا باشد. اگر سطح رنین پایین و سطح آلدوسترون بالا باشد، نشان دهنده‌ی وجود یک تومور در غدد فوق کلیوی است.

تفسیر آزمایش PRA

آزمایش رنین (PRA) خون/ ادرار برای یافتن علت بالا بودن فشار خون (بیماری فشار خون) انجام می‌شود. ساعت انجام آزمایش و موقعیت فرد قبل از انجام آزمایش (ایستادن، نشستن، یا دراز کشیدن)، سن فرد، و سطح پتاسیم خون، همه روی نتیجه‌ی تست تاثیر می‌گذارد. جدول زیر برای تشخیص بیماری مورد استفاده قرار می گیرد.

آلدوسترونیسم اولیه (سندرم کان) در اثر تولید بیش از حد آلدوسترون توسط غدد فوق کلیوی ایجاد شده و معمولا با یک تومور خوش خیم در یکی از غدد فوق کلیوی همراه است. بالا بودن سطح آلدوسترون باعث افزایش بازجذب سدیم (نمک) و دفع پتاسیم توسط کلیه‌ها شده و منجر به عدم تعادل الکترولیت‌ها می‌شود. علائم این بیماری شامل فشار خون بالا، سردرد، و ضعف عضلانی است، مخصوصا اگر سطح پتاسیم بسیار پایین باشد.

در افراد مبتلا به بیماری فشار خون، کمبود پتاسیم خون به معنی نیاز به بررسی ابتلا به آلدوسترونیسم است. گاهی برای تشخیص اینکه آیا غدد فوق کلیوی هر دو تحت تاثیر قرار گرفته‌اند یا فقط یکی از آنها، از عروق هر دو غده‌ی فوق کلیوی خون گرفته شده و آزمایش می‌شود تا مشخص شود آیا تفاوتی در مقدار آلدوسترون (و گاهی کورتیزول) تولید شده توسط هر غده‌ی فوق ‌کلیوی وجود دارد یا خیر.

علت ایجاد آلدوسترونیسم ثانویه، که شایع‌تر از آلدوسترونیسم اولیه است، اختلالات غدد فوق کلیوی نیست بلکه در اثر هر چیزی که باعث افزایش آلدوسترون شود به وجود می‌آید. آلدوسترون ثانویه در اثر شرایطی که باعث کاهش جریان خون به کلیه‌ها، کاهش فشار خون، یا پایین بودن سطح سدیم خون می‌شوند، ایجاد می‌گردد. آلدوسترونیسم ثانویه در نارسایی احتقانی قلب، سیروز کبدی، بیماری کلیه، و مسمومیت بارداری (پره اکلامپسی) دیده می‌شود. آلدوسترونیسم ثانویه در هنگام کم آبی بدن نیز مشاهده می‌گردد. در این شرایط، معمولا علت ایجاد آلدوسترونیسم مشخص است.

مهم‌‌ترین علت ایجاد آلدوسترونیسم ثانویه، تنگ شدن عروق خونی که به کلیه می‌روند است که تنگی شریان کلیوی نامیده می‌شود. این مشکل باعث بالا رفتن فشار خون در اثر بالا بودن رنین و آلدوسترون شده و ممکن است با جراحی یا آنژیوپلاستی درمان شود. گاهی برای تشخیص اینکه آیا یک کلیه آسیب دیده یا هردو، یک کاتتر از راه کشاله ران وارد کلیه شده و خون مستقیما از رگ‌هایی که خون را از کلیه خارج می‌کنند گرفته می‌شود (سطح رنین عروق فوق کلیوی). اگر مقدار رنین عروق فوق کلیوی در یکی از کلیه‌ها بالا باشد، نشان‌دهنده‌ی این است که در آن کلیه تنگی عروق ایجاد شده است.

پایین بودن آلدوسترون (هایپوآلدوسترونیسم) معمولا در اثر نارسایی غدد فوق کلیوی اتفاق می‌افتد. پایین بودن آلدوسترون باعث کم آبی، پایین آمدن فشار خون، پایین بودن سطح سدیم خون، و بالا بودن سطح پتاسیم می‌شود. زمانی که کودکان دچار کاهش آنزیم مورد نیاز برای تولید کورتیزول می‌شوند، شرایطی به نام هیپرپلازی مادرزادی آدرنال پیش می‌آید، و این شرایط در برخی موارد باعث کاهش تولید آلدوسترون می‌شود.

آزمایش PRA چگونه علت فشارخون بالا را مشخص می‌کند؟

هنگامی که فشار خون فرد بالا باشد (فرد بیماری فشار خون داشته باشد)، یافت علت آن به انتخاب روش درمان مناسب کمک می‌کند. آزمایش رنین نشان می‌دهد که در بدن چه اتفاقی در حال رخ دادن است. اگر فشار خون بالا از دوران جوانی شروع شده و با دارو کنترل نشود، پزشک برای بیمار آزمایش خون تجویز می‌کند.

معمولا پزشکان هم زمان سطح رنین و آلدوسترون خون را آزمایش می‌کنند. این آزمایش را آزمایش فعالیت رنین پلاسما یا نسبت آلدوسترون- رنین می‌نامند.

در آزمایش PRA چه چیزی اندازه گیری می‌شود؟

آلدوسترون هورمونی است که در حفظ سطح طبیعی سدیم و پتاسیم خون و کنترل حجم و فشار خون نقش مهمی دارد. رنین آنزیمی است که تولید آلدوسترون را کنترل می‌کند. این آزمایش‌ها سطح آلدوسترون و رنین خون و/ یا سطح آلدوسترون در ادرار را اندازه‌گیری می‌کنند.

آلدوسترون توسط غدد فوق کلیوی که در قسمت خارجی بالای هر کلیه قرار دارد (قشر آدرنال) تولید می‌شود. آلدوسترون باعث تحریک حفظ سدیم (نمک) و حذف پتاسیم توسط کلیه‌ها می‌شود. رنین توسط کلیه‌ها تولید شده و فعالیت هورمون آنژیوتانسین، که غدد فوق کلیوی را تحریک به تولید آلدوسترون می‌کند، را کنترل می‌کند.

هنگامی که فشار خون پایین آید یا غلظت کلرید سدیم در لوله‌های کلیه کاهش یابد، کلیه‌ها رنین ترشح می‌کنند. رنین پروتئین آنژیوتانسینوژن خون را برای تولید آنژیوتانسین I جدا می‌کند. سپس آنژیوتانسین I توسط یک آنزیم دیگر به آنژیوتانسین II تبدیل می‌شود. آنژیوتانسین II باعث تنگی رگ های خونی و تحریک تولید آلدوسترون می‌شود. به طور کلی، این عمل باعث افزایش فشار خون و نگه داشتن سدیم و پتاسیم در حد طبیعی می‌شود.

شرایط مختلفی منجر به تولید بیش از حد آلدوسترون (هیپر آلدوسترونیسم، که معمولا آلدوسترونیسم نامیده می‌شود) یا کمتر از حد آلدوسترون (هایپو آلدسترونیسم) می‌شوند. از آنجا که رنین و آلدوسترون به هم وابسته هستند، هر دو ماده همزمان با یکدیگر آزمایش می‌شوند تا علت غیر طبیعی بودن میزان آلدوسترون مشخص شود.

نمونه‌ی مورد نیاز برای آزمایش PRA چگونه تهیه می‌شود؟

یک نمونه خون توسط سوزن از یکی از رگ‌های دست گرفته می‌شود تا سطح آلدوسترون و/ یا رنین خون اندازه‌گیری شود. برخی از پزشکان جمع آوری ۲۴ ساعته‌ی ادرار را ترجیح می‌دهند زیرا سطح آلدوسترون خون در طول روز متفاوت است و تحت تاثیر موقعیتی که فرد در آن قرار دارد تغییر می‌کند. در برخی موارد، خون به وسیله کاتتر از رگ‌های کلیوی (برای رنین) یا رگ‌های غدد فوق کلیوی (برای آلدوسترون) گرفته می‌شود. این آزمایش توسط پرتوشناسان آموزش دیده در مراکز پزشکی بزرگ انجام می‌شود.

کیفیت نمونه برای آزمایش PRA

برای اندازه‌گیری سطح آلدوسترون و رنین، متخصص مراقبت‌های پزشکی از فرد می‌خواهد که قبل از نمونه‌گیری، مدتی (مثلا بین ۱۵ تا ۳۰ دقیقه) ایستاده یا روی زمین دراز بکشد. همچنین ممکن است به بیمار آموزش داده شود که قبل از انجام آزمایش از مصرف برخی نوشیدنی‌ها، غذاها، یا داروها خودداری کند. بیمار باید طبق دستورالعمل‌های پزشک عمل کند.

نمونه‌های گرفته شده برای آزمایش PRA چگونه ارزیابی می‌شوند؟

آزمایش‌های رنین و آلدوسترون به این منظور انجام می‌شوند که مشخص شود آیا غدد فوق کلیوی آلدوسترون کافی تولید می‌کنند یا خیر و علل کمبود یا ازدیاد آلدوسترون تشخیص داده شود. ممکن است آلدوسترون از نمونه‌ی خون یا از نمونه‌ی ادرار ۲۴ ساعته اندازه‌گیری شود. در اندازه‌گیری آلدوسترون از نمونه ادرار ۲۴ ساعته، میزان آلدوسترون دفع شده از طریق ادرار در یک روز اندازه‌گیری می‌شود. رنین معمولا از نمونه خون اندازه‌گیری می‌شود.

این آزمایش‌ها مفیدترین آزمایش‌ها برای تشخیص آلدوسترونیسم اولیه، که اصطلاحا سندرم کان نامیده شده، و باعث فشار خون بالا می‌شوند، هستند. اگر نتیجه‌ی آزمایش مثبت باشد، تولید آلدوسترون با انجام آزمایش‌های تحریک و سرکوب ارزیابی می‌شود. سطح آلدوسترون و رنین در هنگام صبح بالا بوده و در طول روز تغییر می‌کنند. سطح آلدوسترون و رنین تحت تاثیر موقعیت بدن، استرس، و مصرف برخی از داروها تغییر می‌کند.

چه زمانی آزمایش PRA و‌ آلدوسترون برای فرد تجویز می‌شوند؟

آزمایش آلدوسترون و رنین معمولا زمانی برای بیمار تجویز می‌شوند که فشار خون فرد بالا باشد، مخصوصا اگر سطح پتاسیم فرد نیز پایین باشد. حتی اگر سطح پتاسیم فرد طبیعی باشد اما داروهای موجود نتوانند فشار خون بالا را کنترل کنند یا اگر فشار خون بالا در سنین بسیار پایین ایجاد شده باشد نیز آزمایش آلدوسترون و رنین برای فرد تجویز می‌شوند. آلدوسترونیسم اولیه نوع قابل درمان بیماری فشار خون است، بنابراین تشخیص و درمان مناسب آن از اهمیت بسیاری برخوردار است.

اگر پزشک به نارسایی غدد فوق کلیوی یا وجود بیماری آدیسون در فرد شک کند، آزمایش سطح آلدوسترون را همراه با آزمایش‌های دیگر تجویز می‌کند. یکی از این آزمایش‌ها، آزمایش تحریک آلدوسترون، که تحریک ACTH نیز نامیده می‌شود، است که میزان آلدوسترون و کورتیزول را بررسی می‌کند تا مشخص شود آیا شخص به بیماری آدیسون، پایین بودن عملکرد غده هیپوفیز یا تومور غده هیپوفیز مبتلا است یا خیر. طبیعتا باید در این آزمایش سطح کورتیزول و آلدوسترون پس از تحریک با ACTH افزایش یابد.

چه عواملی بر نتیجه‌ آزمایش PRA اثر می‌گذارند؟

سطح رنین و آلدوسترون در هنگام صبح در بالاترین مقدار بوده و در طول روز تغییر می‌کند. همچنین خوابیده یا نشسته بودن بیمار در هنگام گرفتن نمونه خون نیز بر نتیجه‌ی آزمایش تاثیر می‌گذارد. برای اطمینان از درست بودن نتایج آزمایش، بیمار باید با پزشک خود در مورد اینکه قبل از آزمایش چه کاری انجام دهد صحبت کند.

برخی از مواردی که باعث نادرستی نتیجه‌ آزمایش رنین می‌شوند عبارتند از:

• داروها: ممکن است نیاز باشد بیمار مدتی مصرف داروهای فشار خون بالا، داروهای ادرار آور، داروهای هورمونی، استروئیدها، یا برخی از داروهای مسکن بدون نسخه را قطع کند. بیمار باید حتما پزشک را از تمام داروها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کند مطلع کند.
• ممکن است پزشک از بیمار بخواهد چند روز مقدار نمک مصرفی خود را کاهش دهد.
• استرس
• بارداری
• ورزش و انجام فعالیت‌های جسمی
• بیماری‌های سخت: اگر فرد به بیماری سختی مبتلا است نباید آزمایش‌ها را انجام دهد زیرا در هنگام بیماری سطح آلدوسترون به طور غیر طبیعی کاهش می‌یابد.

اطلاعات بیشتر در مورد آزمایش PRA

مقدار نمک موجود در رژیم غذایی و داروها، مانند داروهای مسکنی که بدون نسخه فروخته می‌شوند- از جمله داروهای غیر استروئیدی، دیورتیک‌ها یا داروهای ادرار آور، مسدود کننده‌های بتا، استروئیدها، مهار کننده‌های آنزیم‌ تبدیل کننده‌ی آنژیوتانسین، و کنتراسپتیوهای خوراکی بر نتیجه‌ی آزمایش تاثیر می‌گذارند. برخی از این داروها برای درمان فشار خون بالا استفاده می‌شوند. استرس، ورزش، و بارداری نیز بر نتیجه آزمایش تاثیر می‌گذارند. پزشک به فرد می‌گوید که آیا باید مقدار سدیم (نمک) موجود در رژیم غذایی خود، استفاده از دیورتیک یا داروهای دیگر، یا برنامه ورزشی خود را قبل از آزمایش آلدوسترون تغییر دهد یا خیر.

لیکوریک (شیرین بیان) ویژگی‌های آلدوسترون را دارد و بیمار باید حداقل دو هفته قبل از آزمایش از مصرف آن خودداری کند زیرا باعث پایین نشان دادن مقدار آلدوسترون می‌شود. این مشکل فقط در محصولات واقعی گیاه لیکوریک (لیکوریک سخت) وجود دارد. اگر مطمئن نیستید روی جعبه‌ی دارو را بخوانید یا جعبه را با خود نزد پزشک برده و از پزشک سوالاتتان را بپرسید.

در بیماری‌های بسیار شدید سطح آلدوسترون کاهش می‌یابد، بنابراین زمانی فرد به بیماری شدیدی مبتلا است، این آزمایش نباید انجام شود.

بیشتر بخوانید:

آزمایش اندازه گیری آلدوسترون در ادرار

تفسیر آزمایش آلدوسترون خون

بالا و پایین بودن آزمایش آلکالین فسفاتاز (ALP) نشانه چیست؟