درس بیست و دو تفکر و سواد رسانه‌ای کلاس دهم | اخلاق رسانه‌ای

درس بیست و دو تفکر و سواد رسانه‌ای کلاس دهم | اخلاق رسانه‌ای

وقتی از اخلاق رسانه‌ای سخن به میان ‌می‌آید، ابتدا این معنا به ذهن خطور می‌کند که روی سخن با صاحبان رسانه‌های جمعی است؛ امّا امروزه با پیدایش فنّاوری‌ها و فرصت‌های جدید ارتباطی از جمله رسانه‌های تعاملی، اخلاق رسانه‌ای وارد مرحلۀ تازه‌ای از حیات خود شده است. مخاطبان سابق اکنون خود تولید کننده و نشر دهندۀ پیام و مانند صاحبان رسانه‌های جمعی در حوز‌ه‌های وسیع‌تری با موضوع رعایت اخلاق رسانه‌ای رو به رو هستند. اخلاق رسانه‌ای، امری درونی و با ارزش‌ها مرتبط است؛ بدین مفهوم درونی است که مجموعۀ قواعد و اصول اخلاق باید توسط فرستندۀ پیام رسانه‌ای رعایت شود. منشأ ارزش‌ها خانواده، دوستان و همسالان، دین، آموزش و پرورش، و رسانه‌ها هستند.

گفت‌وگوی کلاسی (صفحهٔ ۱۶۷ کتاب درسی)

– ابتدا به طور فردی مشخّص کنید که رعایت هر یک از گزار‌ه‌های اخلاقی بر عهدۀ کدام گروه نام برده در جدول ذیل است؟ شما می‌توانید یک گروه یا هر دو گروه را علامت بزنید.
– سپس در کلاس برداشت خود را از هر گزاره و مصداق آن با دیگران در میان بگذارید.
– آیا تفاوتی بین دیدگاه‌ها وجود دارد؟ در صورت پاسخ مثبت این تفاوت ناشی از چیست؟

با بررسی پاسخ‌های خود ملاحظه می‌کنید که رعایت ارزش‌های اخلاقی هم برای رسانه‌های جمعی و هم برای افراد ضرورت دارد.

تحریف وقایع در فیلم‌های هالیوودی نمونه‌ای از بی اخلاقی رسانه‌ای به اعتقاد بیشتر صاحب نظران حوزۀ رسانه، اخلاق رسانه‌ای اگر چه تابع اصول و قواعدی کلی و جهان شمول است، به سبب ریشه داشتن آن در مجموعه ارزش‌های درون جامعه، می‌تواند از جامعه و فرهنگی به جامعه و فرهنگ دیگر متفاوت و متغیّر باشد. از این رو تدوین اصول کلی اخلاق رسانه‌ای در هر فرهنگ و جامعه، تعاریف و محدوده‌های خاص خود را دارد.

فعّالیت گروهی (صفحهٔ ۱۶۸ کتاب درسی)

– آیا می‌توانید مصداق برخی از بی اخلاقی‌ها را در فضای رسانه‌ای نام ببرید؟
تهمت / سرگرمی‌های بیهوده
غیبت / نگاه حرام
دروغ و …
توهین
– آیا می‌توانید برای امر به معروف و نهی از منکر در فضای رسانه‌ای چند مثال بزنید؟
– برای معاشرت در فضای مجازی کدام آداب و قوانین اخلاقی و اجتماعی را باید رعایت کرد؟

استفاده از عبارات ناپسند در فضای مجازی نمونه‌ای از بی اخلاقی رسانه‌ای

امام علی علیه السّلام در باب مسئولیت افراد در برابر کلام خویش می‌فرماید:
«تا زمانی گفتاری را بر زبان نرانده‌ای آن کلام و گفتار در اختیار تو است؛ ولی زمانی که آن را اظهار کردی از آن پس ضامن عواقب و پیامدهای آن» (نهج البلاغه، حدیث ۳۷۳)

بیشتر بدانید

محتوای مجرمانه
بی اخلاقی‌های رسانه‌ای گاهی جنبۀ مجرمانه پیدا می‌کنند و از نمونه‌های محتوای مجرمانه به شمار می‌آیند. عناوین و نمونه‌ای از محتوای مجرمانه را در جدول زیر مشاهده می‌کنید.

عناوین مثال‌ها
الف) محتوا علیه عفت و اخلاق عمومی انتشار، توزیع و معامله محتوای خلاف عفت عمومی.
ب) محتوا علیه مقدسات اسلامی اهانت به دین مبین اسلام و مقدسات آن
ج) محتوا علیه امنیت و آسایش عمومی تحریص و تشویق افراد و گروه‌ها به ارتکاب اعمالی علیه امنیت، حیثیت و منافع جمهوری اسلامی ایران در داخل یا خارج از کشور.
د) محتوا علیه مقامات و نهادهای دولتی و عمومی اهانت و هجو نسبت به مقامات، نهادها و سازما‌ن‌های حکومتی و عمومی.
ه) محتوایی که برای ارتکاب جرائم رایانه‌ای به کار می‌رود (محتوا مرتبط با جرائم رایانه‌ای) انتشار یا در دسترس قرار دادن محتوای حاوی آموزش دسترسی غیرمجاز، شنود غیرمجاز، جاسوسی رایانه‌ای، تحریف و اخلال در داده‌ها یا سامانه‌های رایانه‌ای و مخابراتی.
و) محتوایی که تحریک، ترغیب، یا دعوت به ارتکاب جرم می‌کند (محتوای مرتبط با سایر جرائم) تشویق تحریک و تسهیل ارتکاب جرائمی که دارای جنبه عمومی هستند از قبیل اخلال در نظم، تخریب اموال عمومی، ارتشا، اختلاس، کلاه برداری، قاچاق مواد مخدر، قاچاق مشروبات الکلی و غیره.
ز) محتوای مجرمانه مربوط به امور سمعی و بصری و مالکیت معنوی انتشار و سرویس دهی بازی‌های رایانه‌ای دارای محتوای مجرمانه یا فاقد مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
ح) محتوای مجرمانه مرتبط با انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری انتشار هرگونه محتوا با هدف ترغیب و تشویق مردم به تحریم و یا کاهش مشارکت در انتخابات
ط) محتوای مجرمانه مرتبط با انتخابات ریاست جمهوری انتشار هرگونه مطلب علیه نامزدهای انتخاباتی و یا انتشار مطالبی خلاف واقع دال بر انصراف نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری

برای آگاهی از شرح کامل مصادیق محتوای مجرمانه به نشانی زیر مراجعه کنید.

اگر در فضای مجازی با یکی از مصادیق محتوای مجرمانه مواجه شدید که به نحوی موجب تهدید شما می‌شود، مطابق راهنمای تصویری زیر، جرم را به پلیس فتا گزارش کنید.

فعّالیت در خانه (صفحهٔ ۱۷۲ کتاب درسی)

اکنون که در زمینۀ سواد رسانه‌ای توانایی مقدّماتی کسب کرده‌اید و امکان ارتقا از این مرحله به مراحل بالاتر را هم دارید، فراموش نکنید که در برابر دیگران مسئول اید؛ به ویژه افرادی که در این زمینه مهارت خاصی را کسب نکرده‌اند. برنامه‌هایی را که بهتر است پدر و مادر عزیزتان هم مهارت استفاده از آنها را بیاموزند، فهرست کنید و زما‌ن‌هایی را به آموزش این برنامه‌ها اختصاص دهید.

لطیفه‌های رسانه‌ای
زندگیم خوب بود …
درسم خوب بود …
کارم رو برنامه بود …
تو مهمونی‌ها تو جمع بودم …
خوابم به موقع بود …
تا اینکه یه از خدا بی‌خبری اومد گفت:
واقعاً گوشیت اینترنت نداره!؟!؟
اگر دیدی جوانی بر درختی تکیه کرده
بدان وای فای مفتی پیدا کرده!
این لطیفه‌ها به کدام نکات رژیم مصرف اشاره دارد؟