خاصیت دارویی و درمانی پنیرک (گیاه سبزه توله)
پنیرک با نام علمی Malva sylvestris در عربی خبازی نامیده می شود. گیاهی است علفی، به ارتفاع تا 60 سانتی متر و پایا. به صورت خودرو، در بسیاری از نقاط می روید و برای استفاده نیز کشت می گردد.قسمت مورد استفاده ی پنیرک برگ و گل می باشند. البته در اکثر نواحی، گل پنیرک مورد استفاده قرا می گردد.
این گیاه در ایران رویش ندارد و گونه ی نزدیک به آن به نام M.neglecta مورد استفاده قرار می گیرد. گونه ی موجود در ایران، به بلندی گونه ی اول نیست و به حالت تقریبا خوابیده است و حداکثر تا 40 سانتی متر مرتفع می شود. برگ ها دارای حالت دایره ای و دندانه دار و گل ها، بنفش رنگ و کوچک هستند.
گیاه دارویی پنیرک که جهرمی ها به آن “توله” می گویند در اواخر زمستان و اوایل بهار به صورت خودرو در مزارع، باغ ها و زمین های کشاورزی می روید. بر اساس تحقیقات ما این گیاه دارویی نیز در استان های بوشهر، کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد و فارس نیز به همین اسم (توله) نامیده می شود.در برخی از نقاط کشور از این گیاه به صورت دمنوش و بورانی تهیه و استفاده می شود. در برخی نقاط نیز آن را به همراه ماست استفاده کرده و در جهرم توله را با ترشیجات مانند آب نارنج استفاده می کنند.
قسمت مورد استفاده ی پنیرک در ایران، گل های بنفش رنگ خشک شده ی آن می باشد. محل رویش گیاه در ایران نواحی البرز، اطراف تهران، شمال ایران، آذربایجان، آستارا، اصفهان، نواحی مرکزی ایران، خراسان، دامغان، سمنان، جنوب ایران، کرمان، بلوچستان و سایر نقاط می باشند.
روش های مصرف گل پنیرک
دو گرم گل پنیرک را در یک لیوان آب سرد بریزید و به مدت پنج دقیقه بجوشانید و یا در یک لیوان آب جوش دو گرم گل پنیرک بریزید و بعد از پانزده دقیقه صاف کنید و بنوشید.
خواص چای گل پنیرک
گل پنیرک چون حاوی موسیلاژ می باشد، چای آن باعث درمان سرفه و رفع گرفتگی صدا می شود. همچنین از دیگر خواص چای گل پنیرک به درمان کم خونی هم اشاره شده است.
برگ پنیرک و ترکیبات آن
گفته شده است که در برگ پنیرک هشت دهم درصد موسیلاژ و مقداری هم تانن و فلانوئید موجود می باشد.
خواص و فواید برگ پنیرک
از برگ پنیرک برای درمان قسمت های بالایی راه تنفسی و گلو، درمان تورم های روده ای و معده ای استفاده می کنند. از برگ پنیرک برای از بین بدن علائم سرماخوردگی مانند سرفه بهره می گیرند.
روش و اندازه مجاز مصرف برگ پنیرک
پنج گرم برگ پنیرک را در یک لیوان آب سرد بریزید و به تایم پنج دقیقه بجوشانید و یا همین مقدار از برگ پنیرک را در یک لیوان آب جوش بریزید و بعد از گذشت پانزده دقیقه آن را صاف کنید و میل بفرمایید. از این دم نوش در روز سه الی چهار بار می توان استفاده کرد. در ضمن اگر در هربار مصرف کمی عسل به آن بیفزایید، خواص آن چند برابر می شود.
گیاه پنیرک در طب سنتی
در طب سنتی گفته شده است که گیاه پنیرک معتدل است و از خواص دارویی پنیرک در جهت رقیق کردن اخلاط غلیظ و معتدل کردن اخلاط بسیار رقیق استفاده می شود. از دیگر خواص پنیرک می توان به درمان شکستگی اعضا اشاره کرد برای این کار پنیرک را می سابند و بر روی مکان مورد نظر قرار می دهند. پنیرک را با روغن زیتون مخلوط می کنند و برای برطرف کردن نیش عقرب و سوختگی از آن استفاده می کنند. جوشانده برگ و گل پنیرک را با شکر مخلوط می کنند و برای رفع گرفتگی صدا از آن مصرف می نمایند.
از جمله خواص پنیرک به دارا بودن ویتامین های A، B و C می توان اشاره کرد که در درمان التهاب های تنفسی و جوش های پوستی تاثیر فراوان دارد و به علت داشتن این ویتامین ها در برطرف کردن بیماری های کلیه و مثانه مورد استفاده قرار می گیرد. پنیرک ضد سرفه و مرهم سینه است. برگ و ریشه این گیاه را به شکل ضماد در می آورند و از خواص پنیرک در جهت سریع تر سر باز کردن دمل و کورک بهره مند می شوند.
خواص و فایده های جوشانده پنیرک
اگر هریک از مشکلات و عارضه های زیر را دارا هستید، از خواص پنیرک به طریقی که در ادامه این مطلب ذکر شده است، بهره مند شوید:
- از جوشانده پنیرک برای درمان سرفه، اسهال خونی و عفونت های مثانه استفاده می شود.
- برای اشخاصی که از تنبلی روده و معده و یبوست رنج می برند، می توان از دم کرده پنیرک استفاده نمود.
- از جوشانده پنیرک برای درمان برونشیت و استفراغ و بر طرف کردن سوزش مجاری ادراری می توان بهره گرفت.
- جوشانده پنیرک را اگر در دهان و گلو غرغره کنید مخاطی که سبب تحریک گلو می شوند را رفع و درد گلو را تسکین می دهد.
- استفاده از پنیرک در رفع جوش های پوستی صورت و برطرف کردن سوختگی نیز به شکل لوسیون موثر می باشد.
- هندیان از پنیرک به عنوان یک گیاه نرم کننده و لعابدار استفاده می کنند، به این شکل که 300 گرم برگ پنیرک را در یک لیتر آب می جوشانند و به عنوان مسکن می نوشند.
- از جوشانده برگ پنیرک به صورت کمپرس گرم و حمام برای برطرف کردن ورم چشم، درمان بواسیر و بعضی تومورها استفاده می شود.
- گل و برگ پنیرک را در نیم لیتر آب بجوشانید و به صورت لوسیون از این محلول بر روی پوست خود بمالید تا از تاثیرات نرم کنندگی آن شگفت زده شوید.
- اگر دچار آفتاب سوختگی شدید، 500 گرم گل یا ریشه پنیرک را در یک لیتر آب بجوشانید و این محلول را به آرامی بر روی پوست آفتاب سوخته قرار دهید.
- خوب است بدانید که جوشانده و دم کرده پنیرک در درمان سردرد شدید یک طرفه، دل پیچه، ورم لوزه، درد گلو و آنژین کاربرد دارد.
- نکته پایانی: برای بهره مند شدن از خواص پنیرک این گیاه را بیشتر از پنج دقیقه نجوشانید و بعد از این عمل گل های پنیرک را خوب فشار دهید تا تمام موسیلاژ آن خارج شود و بعد تفاله آن را دور بریزید.
مضرات پنیرک
- استفاده از گیاه پنیرک برای زنان در دوران بارداری ممنوع است، همچنین زیاده‌روی در مصرف پنیرک باعث بهم ریختن معده‌های ضعیف می‌شود.
- افرادی که سابقه آلرژی به گیاهان دارویی دارند باید در مصرف پنیرک احتیاط نمایند.
- بیماران مبتلا به دیابت و یا افرادی که بدنشان به تغییرات قند خون حساسیت نشان می دهد، باید با توجه بیشتری این گیاه را مصرف نمایند، زیرا ممکن است سبب کاهش قند خون گردد.
