حساسیت چشم و راههای درمان آن

دسامبر 14, 2023

0 خواندن این مطلب 9 دقیقه زمان میبرد

حساسیت چشم و روش های پیشگیری از آن

حساسیت چشم یکی از عارضه های است که موجب آزار بسیاری از افراد می شود . چشم دریچه ای به جهان خارج است. وقتی چشم ها باز هستند ملتحمه در تماس مستقیم با مواد حساسیت زای موجود در هواست. ملتحمه که بافت پوششی مخاطی قسمت جلوی کره چشم و سطح داخلی پلک هاست یک سد دفاعی در برابر محیط خارج است. در ملتحمه تعداد زیادی رگ، سلول های ایمنی و مواد دفاعی وجود دارد که باعث حفاظت لایه های داخلی تر کره چشم در برابر عفونت ها و عوامل بیگانه می شود. به علاوه اشک چشم نیز دارای سلول ها و عوامل ایمنی می باشد که به دفاع در برابر عوامل خارجی کمک می کند بنابراین بسیاری از واکنش های دفاعی در جلوی کره چشم در سطح ملتحمه اتفاق می افتد. هرگاه کنترل طبیعی این واکنش های دفاعی به هم بخورد و یا واکنش های دفاعی به جای عوامل بیگانه در برابر عوامل خودی اتفاق بیافتد حساسیت چشم ایجاد می شود. مهمترین عوامل ایجاد حساسیت چشم ماده ای به نام “هیستامین” است که از گروهی از سلول های ایمنی به نام “ماست سل ها” می شود. هیستامین باعث ایجاد خارش می شود. به علاوه هیستامین موجب گشاد شدن رگ های موجود در ملتحمه می شود و باعث قرمزی چشم می شود.

حساسیت چشم در افراد جوان (سن زیر ۳۰ سال) شایع تر است. به علاوه احتمال بروز حساسیت چشم در کسانی که سابقه حساسیت قبلی داشته اند و یا در خانواده آن ها بیماری های آلرژیک وجود دارد بیشتر است. به خصوص افرادی که آلرژی هایی از نوع تب یونجه (آبریزش از بینی حساسیتی) یا آلرژی پوستی (درماتیت آتوپیک) دارند بسیار مستعد ابتلا به حساسیت چشم هستند.

بیشتر قطره‌های حساسیت چشم ممکن است همان داروی مورد استفاده برای درمان آلرژی بینی باشد: آنتی هیستامین‌ها، ضد احتقان‌ها و پایدار کننده‌های ماست سلها. آنتی هیستامین‌ها با جلوگیری از تاثیر هیستامین با علائم آلرژی مبارزه می‌کنند که می‌تواند به کاهش خارش کمک کند. پایدار کننده‌های ماست سل، با جلوگیری از آزاد سازی مواد شیمیایی مانند هیستامین از ماست سلها، التهاب را کاهش می دهد.

علائم حساسیت چشم

همانطور كه گفته شد واسطه اصلي ايجاد علائم آلرژي هيستامين است. ترشح هيستامين در ملتحمه باعث بروز خارش، سوزش و اشك ريزش مي شود. همچنين هيستامين با گشاد كردن رگ ها باعث مي شود كه چشم قرمز و پرخون به نظر برسد. به علاوه اين ماده موجب مي شود كه مقداري مايع از رگ ها به داخل بافت ملتحمه و پلك نشست كند در اين حالت تورم پلك ايجاد مي شود. ممكن است پلك ها آن قدر متورم شوند كه فرد حتي نتواند چشم هايش را باز كند. تجمع مايع در ملتحمه باعث مي شود كه ملتحمه ظاهر آبي پيدا كند، به علاوه گاهي اوقات تجمع مايع در ملتحمه آن قدر زياد است كه ملتحمه از سطح چشم فاصله مي گيرد و از داخل شكاف پلكي بيرون مي زند و شبيه يك كهير يا تاول بزرگي مي شود. گاهي اوقات به خصوص وقتي قرنيه نيز درگير حساسيت شده باشد حساسيت به نور ايجاد مي شود.

حساسیت چشم معمولاً هر دو چشم را درگير مي كند، اما گاهي علائم حساسيت فقط در يك چشم بروز مي كند، به خصوص وقتي كه يك ذره حساسيت زا وارد چشم شود و فرد چشم مبتلا را بخاراند ممكن است شدت علائم در اين چشم خيلي بيشتر از چشم مقابل باشد. مهمترین علائم حساسیت چشم عبارتند از:

ریزش اشک
قرمزی چشم یا پلک داخلی چشم
خارش چشم
حساسیت به نور
سوزش چشم
ورم پلک

انواع حساسیت چشم

ورم ملتحمه آلرژيك (Allergic Conjunctivitis)

ماليدن چشمي كه مي خارد يك واكنش طبيعي است اما ماليدن چشم ها باعث آزاد شدن مقادير بيشتر هيستامين و ساير واسطه هاي آلرژي مي شود و در نتيجه موجب بدتر شدن علائم حساسيت مي گردد. پس سعي كنيد تا جايي كه امكان دارد چشم ها را نماليد.

ورم ملتحمه يا كنژتكتيوبت شايع ترين شكل حساسيت چشمي است. اين بيماري اغلب در اثر حساسيت به گرده گل ها و گياهان ايجاد مي شود، به همين علت در فصل بهار شايع تر است؛ اما در افرادي كه به گرد و خاك خانگي، كپك ها، مو و پر حيوانات يا مواد شيميايي يا داروهاي خاص حساسيت دارند ممكن است علائم حساسيت در هر فصلي از سال ايجاد شود. كنژنكتيوبت آلرژيك فصلي اغلب با آبريزش از بيني همراه است. علائم مهم كنژتكتيويت آلرژيك عبارتند از: خارش و سوزش و قرمزي چشم ها، اشك ريزش و ترشحات آبكي و تورم پلك و ملتحمه. از آنجا كه اكثر علائم حاد بيماري ناشي از آزاد شدن هيستامين در بافت ملتحمه است، درمان انتخابي اين علائم استفاده از قطره هاي چشمي آنتي هيستامين است جهت پيشگيري از بروز اين علائم مي توان از قطره هاي پايدار كننده ماست سل ها استفاده كرد (در مورد اين داروها در زير توضيح خواهيم داد). همچنين در موارد حساسيت خيلي شديد مي توان با نظر چشم پزشك از قطره هاي استروئيدي براي مدت كوتاهي استفاده كرد. شربت ها و قرص هاي آنتي هيستامين معمولاً روي علائم چشمي بيمار چندان مؤثر نيستند اما براي كنترل آب ريزش از بيني و علائم پوستي حساسيت بكار مي روند.

ورم ملتحمه همراه با درماتيت آتوپيك (Atopic Dermatitis)

درماتيت آتوپيك نوعي حساسيت شديد پوستي است كه با خارش شديد همراه است و اغلب در بچه ها و نوجوانان تظاهر مي كند. علائم چشمي اين بيماري معمولاً نوجوانان و جوانان به خصوص پسرها را درگير مي كند. علامت چشمي اصلي اين بيماري خارش شديد و قرمزي پلك هاست. چشم ها ترشحات فراوان دارند و پلك ها حالت پوسته پوسته و دلمه بسته پيدا مي كنند. پلك ها ضخيم و سفت مي شوند گاهي حساسيت به نور ايجاد مي شود. اين بيماري در صورت درمان نامناسب به علت خارش مزمن و خراش مكرر سطح قرنيه توسط سطح ناهموار پلك ها، باعث ايجاد لك قرنيه و تاري ديد مي گردد.

گاهي اوقات مصرف برخي مواد غذايي حساسيت زا مثل تخم مرغ، آجيل، توت فرنگي، گوجه فرنگي، بادنجان، ادويه ها، شير و ماهي ممكن است باعث بدتر شدن علائم پوستي و چشمي درماتيت آتوپيك شود. در اين حالت حذف اين مواد از رژيم غذايي به كنترل بيماري كمك مي كند. به علاوه مواد حساسيت زاي موجود در هوا مثل گرد و خاك خانگي، كپك ها، مو و پرز حيوانات نيز مي تواند باعث شديدتر شدن علائم در افراد مبتلا شود.

پايه اصلي درمان اين بيماري استفاده از آنتي هيستامين هاي خوراكي قوي است براي كنترل خارش است. استفاده از قطره هاي آنتي هيستامين، قطره هاي پايدار كننده ماست سل ها و در موارد شديد دوره هاي كوتاه مدت قطره هاي استروئيدي مي تواند به كنترل علائم چشمي كمك كند.

گاهي اوقات يك عفونت ميكروبي پلك ها در زمينه درماتيت آتوپيك ايجاد مي شود كه باعث بدتر شدن خارش و ساير علائم چشمي مي شود. در اين حالت درمان عفونت با استفاده از قطره ها و پمادهاي آنتي بيوتيك و شستشوي مكرر پلك ها مي تواند به رفع عفونت و بهتر شدن علائم كمك كند.

علائم چشمي درماتيت آتوپيك ممكن است فرد را سال ها درگير كند. به علاوه در افراد مبتلا به اين بيماري احتمال ايجاد آب مرواريد (كاتاراكت) و لك قرنيه بيشتر از افراد عادي است به همين دلايل اين افراد بايد مرتباً تحت نظر چشم پزشك باشند.

كراتوكنژنكتيويت بهاره (Vernal Keratoconjunctivitis)

كراتوكنژنكتيويت (التهاب ملتحمه و قرنيه) بهاره بيماري ناشايعي است كه اغلب در مناطق روستايي گرمسير و در نوجوانان، به خصوص پسرها اتفاق مي افتد و قبل از 20 سالگي به تدريج بهبود مي يابد. بيماري معمولاً از اواسط بهار كه هوا رو به گرمي مي رود شروع مي شود و پس از 3-2 ماه كم كم برطرف مي شود و در سال بعد مجدداً عود مي كند.

در اين بيماري چشم ها خارش شديد پيدا مي كند و پلك ها متورم و سنگين مي شوند (گاهي به همين علت فرد ظاهر خواب آلوده پيدا مي کند). ممکن است حساسيت به نور ايجاد گردد. معمولاً ترشحات شيري رنگ چسبناک در گوشه چشم ها جمع مي شود. در پشت پلک بالايي ظاهر سنگ فرشي ايجاد مي شود (اين منظره در معاينه، با ميکروسکوپ چشم پزشکي به راحتي با برگرداندن پلک قابل مشاهده است) همچنين به علت تجمع سلول هاي التهابي در ملتحمه ممکن است لکه هاي سفيدرنگي در ملتحمه و دور قرنيه ديده شود. گاهي اوقات در اين بيماران بافت ملتحمه در اطراف قرنيه حالت برجسته و پشته پشته يدا مي کند.

کراتوکنژنکتيويت ها بهاره مي تواند به علت خارش مکرر باعث ايجاد خراش و لک قرنيه شود. مؤثرترين درمان اين بيماري استفاده از قطره هاي استروئيد چشمي (براي مدت کوتاه و زير نظر چشم پزشک) است. مي توان براي کمک به کنترل بيماري و جلوگيري از عود آن از قطره هاي پايدار کننده ماست سل ها و قطره هاي آنتي هيستامين موضعي نيز استفاده کرد. استفاده از عينک هاي آفتابي با شيشه بزرگ و دسته هاي ضخيم (که از ورود گرد و خاک به چشم جلوگيري مي کند) مي تواند به کنترل بيماري کمک کند. همچنين استفاده از کمپرس آب سرد و خنک کردن محل زندگي مي تواند تا حدي علائم را تسکين بخشد.

حساسيت ناشي از لنز تماسي (کنتاکت لنز)

هر جسم خارجي که بصورت مزمن با ملتحمه و سطح داخلي پلک در تماس باشد مي تواند باعث بروز حساسيت شود. در مورد لنز تماسي خود لنز، رسوبات پروتئيني ايجاد شده بر روي لنز و محلول هاي تميز کننده لنز (بخصوص مواد نگهدارنده موجود در محلول) مي تواند موجب ايجاد حساسيت شود. خوابيدن با لنز تماسي احتمال ايجاد حساسيت را شديداً افزايش مي دهد.

حساسيت به لنز تماسي معمولاً بصورت قرمزي و خارش چشم و ايجاد ترشحات فراوان و غليظ بروز مي کند. بعلاوه معمولاً در سطح خلفي پشت پلک فوقاني حالت پشته پشته ايجاد مي شود (اين پشته ها در حقيقت برجستگي هاي طبيعي ملتحمه هستند که پاپيلا نام دارند و در اثر حساسيت بصورت غير طبيعي بزرگ و برجسته مي شوند)

مؤثرترين درمان اين نوع حساسيت توقف استفاده از لنز تماسي است. معمولاً قرمزي و خارش چشم چند روز تا چند هفته پس از توقف استفاده از لنز بهبود مي يابد اما برطرف شدن برجستگي هاي پشت پلک (پاپيلاها) ممکن است چندين ماه طول بکشد. در صورتي که نتوان از عينک يا روش هاي ديگر براي اصلاح ديد استفاده کرد و فرد ناچار به استفاده از لنز باشد تغيير نوع لنز، تميز کردن مکرر لنز و شستشوي کامل رسوبات پروتئيني و سپس آب کشي دقيق با آب مقطر و يا استفاده از لنزهايي که به صورت روزانه تعويض مي شوند ممکن است به بهبود اين عارضه کمک کند.

به علاوه ممکن است لازم باشد قطره هاي چشمي پايدار کننده ماست سل ها تا چند ماه در اين افراد مصرف شود. (در موقع استفاده از قطره بايد لنز تماسي را از چشم خارج کرد)

حساسيت هاي پلک

حساسيت هاي پلک اغلب نوعي واکنش حساسيتي ويروس است که در اثر برخورد مستقيم با يک ماده آلرژي زاي خاص ايجاد مي شود. اين عارضه معمولاً در اثر تماس با مواد شوينده يا مواد آرايشي اتفاق مي افتد و به همين دليل در خانم ها شايع تر است. (لاک ناخن در صورت ماليدن دست ها به چشم مي تواند اين عارضه را ايجاد کند).

علائم اين نوع حساسيت معمولاً 24 تا 48 ساعت پس از برخورد با ماده آلرژي زا اتفاق مي افتد. معمولاً پلک ها دچار خارش شديد و قرمزي مي شود، ممکن است جوش هاي ريز آبکي روي پلک ها ايجاد شود گاهي ملتحمه نيز قرمز مي شود. درصورتي که فرد بطور مکرر با ماده آلرژي زا در تماس باشد پوست پلک ها ضخيم شده حالت چرمي پيدا مي کند و پلک کلفت مي شود.

بهترين درمان اين عارضه شناسايي ماده مولد حساسيت و پرهيز از آن است. در موارد حاد شديد استفاده از يک پماد چشمي استروئيدي ملايم براي مدت چند روز مي تواند به کنترل علائم کمک کند. درصورتيکه عفونت ميکروبي به ضايعه حساسيتي پلک اضافه شود لازم است عفونت با داروهاي آنتي بيوتيکي درمان شود.

نکاتی برای جلوگیری از حساسیت چشم

چشم‌های ملتهب را مالش ندهید.
همیشه دستان خود را با آب گرم و صابون بشویید.
برای کاهش آلرژی، بالش، ملحفه و حوله را با آب گرم و مواد شوینده بشویید.
چشم‌هایتان را آرایش نکنید.
لوازم آرایشتان را با کسی به اشتراک نگذارید.
به هیچ عنوان از لنز دیگران استفاده نکنید.
برای کاهش التهاب از عینک به جای لنز استفاده کنید.
دست‌های خود را قبل از استفاده از کرم‌ها و قطره‌های چشمی خود یا فرزندتان بشویید.
قطره‌ای که برای چشم عفونی استفاده کردید، برای چشم سالم و غیر عفونی استفاده نکنید.

پیشگیری از حساسیت چشم

در آلرژی چشمی هر گونه پیشگیری ارزشمندتر از درمانمی باشد.اگر شما بتوانید عوامل خاص ایجاد کننده ی این آلرژی را شناسایی و از آن ها اجتناب کنید علائم این آلرژی به طور چشمگیری بهبود می بتند..نکاتی زیر را در خانه رعایت کنید:

از فیلترهای هوا در آشپزخانه و تهویه ی مطبوع خانه خود استفاده کنید. همچنین، مطمئن شوید که فیلترهای آن ها را به طور منظم تغییر می دهید.
اجتناب از شوره و موی حیوانات خانگی و دیگر مواد محرک
از بالش، ملافه، پارچه، و دیگر وسایلی که ایجاد گرد و غبار می کنند؛ دوری نمایید.
استفاده از لحاف و تشک و بالش نفوذ ناپذیر که نتوانند مواد حساسیت زا را در خود جای دهند.
تمیز نگاه داشتن محیط منزل و جلوگیری از ایجاد گرد و غبار
جلوگیری از نشت آب، که سبب ایجاد کپک می شود.
استفاده از موانع و فیلتر( مخصوصا فیلترهای هوا )
کاهش میزان مواد حساسیت زا در فضای باز خارج از منزل، با بسته نگه داشتن پنجره ها و درهای منزل میسر می شود.

درمان حساسیت چشم

قطره اشک مصنوعی : قطره اشک مصنوعی گرچه اثر مستقیمی در درمان آلرژی ندارد، اما استفاده از آن باعث رقیق شدن مواد آلرژی زا تجمع یافته در چشم می شود.استفاده از این قطره ها به عنوان درمان کمکی بخصوص در افرادی که علاوه بر آلرژی زمینه خشکی چشم دارند گاه اثرات مفید شگفت آوری دارد.

کمپرس سرد چشم برای کمک به کاهش واکنش های آلرژیک
قطره های آنتی هیستامین و دکونژستانت (ضد احتقان)
قطره های پایدار کننده ماست سل ها
قطره های ضد التهاب غیر استروئیدی
قطره های ضد التهاب استروئیدی
آنتی هیستامین های خوراکی

نکات مهم در رابطه با حساسیت چشم

در موراد آلرژی های شدید چشمی و یا آلرژی های طولانی مدت، حتما به چشم پزشک مراجعه کنید.
قطره های خنک معمولا خارش چشم را بیشتر تسکین می دهند. قطره های چشمی را در یخچال نگهداری کنید.

divider