توهم کنترل : چگونه با سراب کنترل مقابله کنیم ؟
توهم کنترل چیست ؟
توهم کنترل تمایلی به بیش از حد برآورد کردن میزان کنترل شما بر نتیجه رویدادهای غیرقابل کنترل است.
تصور می شود که این نوع تفکر در خرافات، رفتار قمار ( رفتار غیرقابل کنترلی برای ادامه قمار علیرغم ضررهایی که بر زندگی فرد وارد می‌کند) و باورهای ماوراء الطبیعه نقش دارد.
تحقیقات نشان داده است که وقتی نتیجه مورد نظر افراد رخ می‌دهد، آنها تمایل دارند که باور کنند که آنها کسانی بودند که آن را کنترل می کردند. این اتفاق حتی زمانی رخ می‌دهد که افراد واقعاً هیچ تأثیری بر آنچه اتفاق می‌افتد ندارند.
پوشیدن کلاه بیسبال شانس‌آور برای “کمک” به پیروزی تیم مورد علاقه خود یکی از نمونه های این پدیده است.
مشخصات و نشانه های توهم کنترل
توهم کنترل می تواند افراد را در زمینه‌ها و موقعیت‌های مختلف تحت تاثیر قرار دهد. احتمالاً هر زمان که فکر می کنید اعمال شما بر رویدادی خارج از کنترل فردی شما تأثیر می‌گذارد، طعمه‌ی این توهم می‌شوید. برخی از ویژگی های این توهم عبارتند از:
شرکت در مراسمات مذهبی: به عنوان مثال، پوشیدن یک آیتم خوش‌یمن یا شرکت در مراسمی مانند دعا برای اطمینان از برنده شدن تیم مورد علاقه شما در یک بازی.
تأمل در پشیمانی: گاهی اوقات، افراد در مورد رویدادهای گذشته نشخوار می‌کنند، زیرا به اشتباه فکر می‌کنند که می‌توانستند نتیجه را کنترل یا تغییر دهند.
رفتارهای مخاطره آمیز: افرادی که فکر می‌کنند کنترل رویدادها را در دست دارند ممکن است بیشتر درگیر رفتارهای پرخطر باشند. زیرا آنها فکر می‌کنند از طریق اعمال خودشان بر آنچه اتفاق می‌افتد کنترل دارند، همچنین آنها تصور می‌کنند که دارند از هرگونه پیامد منفی جلوگیری می‌کنند.
تفکر جادوجنبلانه (!): تحقیقات نشان داده است که وقتی افراد سعی می‌کنند چیزی را از طریق نیروی اراده انجام دهند (یعنی تلاش می‌کنند رویدادها را با افکار خود هدایت کنند – مانند اراده به تغییر رنگ یک چراغ راهنمایی یا انتخاب یک بازیکن بسکتبال برای گرفتن امتیاز بعدی)، آنها تمایل دارند که نتیجه را به افکار خود نسبت دهند.
علل توهم کنترل چیست ؟
محققان چند نظریه مختلف در مورد اینکه چرا افراد کنترل خود را بر موقعیت‌ها و نتایج مختلف بیش از حد ارزیابی می کنند، ارائه کرده اند :
اعتماد به نفس: یک نظریه نشان می دهد که توهم کنترل به حفظ و افزایش اعتماد به نفس کمک می کند. مردم وقتی معتقدند که چیزی که می خواستند اتفاق بیفتد به دلیل اعمال خودشان است، احساس بهتری نسبت به خودشان دارند.
کنترل: نظریه دیگر این است که افراد نیاز به کنترل دارند، بنابراین مشاهده رویدادهای غیرقابل کنترل به صورتی که تحت کنترل آنها باشند، به حمایت از سلامت و رفاه ذهنی آنها کمک می‌کند. تحقیقات نشان داده است که وقتی افراد چیزها را غیرقابل کنترل می‌دانند، ممکن است احساسات منفی و کاهش انگیزه را تجربه کنند.
سوگیری خدمت به خود: از آنجایی که توهم کنترل اعتماد به نفس را افزایش می‌دهد و انگیزه را بهبود می‌بخشد، اغلب به عنوان نمونه ای از سوگیری خدمت به خود در نظر گرفته می‌شود. این به افراد کمک می‌کند تا افراد از درک رویدادهای زندگی خود به عنوان چیزی خارج از کنترل خود جلوگیری کنند.
خطاهای انتساب: تحقیقات همچنین نشان می‌دهد که افراد در بیشتر موارد نتایج مثبت را به تلاش‌های خود نسبت می‌دهند، اما نتایج منفی را به گردن چیزها/اشخاص دیگر می‌اندازند.
درگیری فردی در اتفاق: یکی از عوامل مهمی که به توهم کنترل کمک می‌کند، میزان درگیر بودن افراد در موقعیت است. هرچه احتمال بیشتری وجود داشته باشد که فرد تحت تأثیر اتفاقاتی باشد که روی می‌دهد، احتمال بیشتری دارد که باور کند که نتیجه‌ی خوب ناشی از اعمالش بوده است.
سوگیری خوش‌بینی: افراد تمایل دارند که یک سوگیری طبیعی نسبت به مثبت بودن داشته باشند که به عنوان سوگیری خوش‌بینی شناخته می‌شود. به طور کلی، مردم تمایل دارند احتمال اتفاقات خوب برایشان را دست بالا و احتمال وقوع اتفاقات بد را دست کم بگیرند. این سوگیری نسبت به مثبت بودن ممکن است به این توهم کمک کند که مردم بیش از آنچه واقعاً در یک اتفاق تأثیر دارند، موثرند!
این توهم ممکن است به این دلیل رخ دهد که افراد شانس تصادفی را با مهارت اشتباه می گیرند. با این حال، مردم همچنین ممکن است بر این باور باشند که رویدادهایی که اتفاق می‌افتد در کنترل اتفاقاتی در گذشته هستند که الان با نتایج مورد نظر آنها همسو هستند.
عوامل تاثیر گذار دیگر
این بدان معنا نیست که شما مجبور هستید در هر موقعیتی سطح کنترل خود را اشتباه ارزیابی کنید. با این حال، تحقیقات نشان داده است که عوامل متعددی می توانند احتمال این توهم را افزایش دهند:
نوع بازخورد: زمانی که افراد بازخوردهایی را دریافت می‌کنند که بر موفقیت تاکید دارند، احتمال بیشتری وجود دارد که احساس کنند دارای کنترل هستند. با این حال، زمانی که بازخورد بر شکست تمرکز می‌کند، افراد تمایل کمتری به کنترل اوضاع دارند.
آشنایی: زمانی که افراد با یک موقعیت و نتیجه بسیار آشنا هستند، امکان بیشتری وجود دارد که توهم کنترل را تجربه کنند.
درگیری عاطفی: این پدیده زمانی قوی‌تر می‌شود که افراد تاثیر و یا درگیری عاطفی در آنچه اتفاق می‌افتد داشته باشند.
خلق و خو: این اثر در بین افرادی که افسردگی دارند کمتر می شود. افراد افسرده بیشتر در مورد توانایی خود در تأثیرگذاری بر اتفاقات قضاوت منفی می کنند.
عملکرد: انجام خوب کار در ابتدای کار اغلب باعث می شود افراد فکر کنند که کنترل بیشتری نسبت به آنچه که انجام می دهند دارند.
جالب اینجاست که محققان دریافته‌اند که افراد تمایل دارند قدرت خود را در موقعیت‌هایی که واقعاً سطح بالایی از کنترل دارند دست کم بگیرند!
این نشان می‌دهد که افراد سطح کنترل خود را فقط دست بالا نمی‌گیرند، بلکه افراد تمایل دارند به طور کلی روی سطح کنترل خود تخمین‌های ناقصی انجام دهند.
تأثیر توهم کنترل
اعتقاد به اینکه شما روی رویدادهای غیرقابل کنترل کنترل دارید می تواند پیامدهای مهمی داشته باشد. این توهم اغلب افراد را به سرمایه‌گذاری زمان و انرژی بر روی اقدامات بی اثر، غیر مفید یا حتی معکوس سوق می‌دهد.
ممکن است وقت یا پول خود را با انجام رفتارهایی تلف کنید که اصلاً بر نتیجه تأثیری ندارند. منابعی که بهتر است خرج چیزهایی شود که فایده بیشتری بر زندگی شما دارند.
در حالی که این توهم معمولاً با دید منفی نگریسته می‌شود، اما می تواند اثرات مثبتی داشته باشد. برخی از مزایای بالقوه توهم کنترل:
می‌تواند به شما کمک کند تا احساس بهتری نسبت به خودتان داشته باشید: باور داشتن این اتفاقات خوب به دلیل دانش، مهارت یا تلاش شما می تواند برای خودپنداره شما مفید باشد.
می‌تواند به شما کمک کند انگیزه بیشتری داشته باشید: اگر فکر می کنید که اقدامات خود شما نتیجه را تعیین می کند، به احتمال زیاد برای رسیدن به یک هدف سخت کار خواهید کرد.
از احساس درماندگی جلوگیری می کند: احساس عدم کنترل می تواند اثرات منفی قوی‌ای داشته باشد، از جمله ایجاد درماندگی آموخته شده (وقتی مردم احساس می کنند کنترلی بر اتفاقات ندارند، تمایل دارند به سادگی تسلیم شوند و سرنوشت خود را بپذیرند). این مورد زمانی اتفاق می افتد که افراد احساس می کنند هر کاری که انجام می دهند تفاوتی ایجاد نمی کند.
ممکن است رفتارهای سالم تری را القا کند: وقتی افراد احساس می کنند که اعمالشان بر سلامتی آنها تأثیر می گذارد، احتمال بیشتری دارد که رفتارهای سلامت محور را انجام دهند.
تحقیقات نشان داده است که افرادی که حس کنترل بیشتری دارند رفتارهای سالم تری دارند، استرس کمتری را تجربه می کنند و سلامت روانی کلی بیشتری دارند.
اما در حالی که توهم کنترل می تواند افراد را تشویق کند تا اقدام کنند و احساس بهتری نسبت به خود داشته باشند، اما جنبه های منفی نیز دارد. از آنجایی که افراد احساس می‌کنند در موقعیت‌هایی که عمدتاً هیچ قدرتی ندارند، قدرت دارند، ممکن است خود را سرزنش کنند و زمانی که همه چیز طبق خواسته‌شان پیش نمی‌رود، پشیمان و از طرف خودشان سرزنش شوند.
توهم کنترل از آنجایی که حس کنترل کاذب ایجاد می کند، ممکن است افراد را به سمت ریسک‌های غیرضروری سوق دهد. به عنوان مثال، یک قمارباز ممکن است مقادیر زیادی پول را به خطر بیندازد، زیرا به اشتباه فکر می‌کند که اقداماتش بر روی بازی‌ای که متکی به شانس است، تأثیر دارد. این توهم می تواند عواقب مالی ویرانگری داشته باشد که اثرات بلندمدتی بر زندگی فرد دارد.
این توهم می‌تواند بر نوع ریسک‌هایی که معامله‌گران مالی هنگام سرمایه‌گذاری در بازار سهام متحمل می‌شوند نیز تأثیر بگذارد. یک مطالعه نشان داد که هر چه معامله گران احساس کنند کنترل بیشتری بر بازار دارند، عملکرد واقعی آنها بدتر است
مسئله‌ی دیگر این است که موفقیت‌ها تمایل به تقویت باور در کنترل فردی دارند، اما شکست‌ها معمولاً بی‌اعتبار درنظر گرفته شده یا نادیده گرفته می‌شوند. همچنین از آنجایی که افراد فقط به دنبال اطلاعاتی هستند که باورهای موجود آنها را تأیید می کند، یادگیری از اشتباهات گذشته دشوارتر می شود.
توهم کنترل به جای بهبود عملکرد بر اساس بازخورد دقیق در مورد آنچه که مردم واقعاً بر روی چه چیزی کنترل دارند، باعث می شود که افراد توجه خود را بر روی چیزهایی متمرکز کنند که بر نتیجه تأثیر نمی گذارد.
مقابله با توهم کنترل
همه‌ی افراد مستعد این توهم هستند، اما کارهایی نیز وجود دارد که می‌توانید برای کاهش اثرات آن انجام دهید و قضاوت‌ها و تصمیمات بهتر و دقیق‌تری بگیرید. چند استراتژی که می توانند کمک کنند عبارتند از:
سعی کنید از دیدگاه بیرونی استفاده کنید: به جای اینکه فقط به تفکر خود وابسته باشید، اطلاعاتی را از دنیای بیرونی در نظر بگیرید که ممکن است در نتیجه نقش داشته باشد. به عنوان مثال، آیا اعمال شما واقعاً تأثیر دارد یا تأثیرات دیگری نیز وجود دارد که نقش مهمی ایفا می کنند؟ وقت گذاشتن برای در نظر گرفتن این تأثیرات دیگر ممکن است نقش شما را در یک چشم انداز، واقع بینانه‌تر قرار دهد.
علمی فکر کنید: در یک مطالعه در سال 2015 که در مجله Frontiers in Psychology منتشر شد، محققان پیشنهاد کردند که تفکر علمی بهترین راه برای جلوگیری از گرفتار شدن در توهم کنترل است. مردم می توانند با تفکر علمی‌تر در مورد موقعیت ها، باورهای نادرست در مورد علیت‌ها و کنترل را کاهش دهند تا قضاوت بهتری داشته باشند.
نظرات دیگران را جویا شوید: اگر نگران این هستید که مسئولیت شخصی بیش از حدی را بر عهده می‌گیرید که نمی‌توانید بر نتیجه چیزی در زندگی خود تأثیر بگذارید، نظر دیگران را جویا شوید. این می تواند راهی عالی برای به دست آوردن دیدگاه بیرونی و در نظر گرفتن سایر عوامل علّی باشد که شاید به آنها فکر نکرده بودید.
در حالی که کنترل وهمی اغلب بر نتایج مثبت متمرکز است، این باورها گاهی اوقات بر اجتناب از نتایج منفی تمرکز می‌کنند. به عنوان مثال، راه نرفتن زیر نردبان یک خرافات است که ریشه در این ایده دارد که فرد می تواند با انجام ندادن یک رفتار خاص از بدشانسی جلوگیری کند.
تحقیقات نشان داده است که در نظر گرفتن توضیحات جایگزین ممکن است به کاهش توهم کنترل در زمانی که افراد بر نتایج مثبت متمرکز هستند کمک کند. با این حال، یک مطالعه نشان داد که در شرایطی که موقعیت شامل اجتناب از یک نتیجه منفی باشد، عکس این موضوع صادق است. هنگامی که یک عمل با یک نتیجه نامطلوب همراه شود، یادآوری سایر عواملی که ممکن است بر آن نتیجه تأثیر بگذارد، در واقع می تواند توهم کنترل را افزایش دهد.
به عنوان مثال، در مورد رفتار خرافی، گفتن این مورد به افراد که بدشانسی به احتمال زیاد ناشی از تصادف است و نه رفتار خود آنها، این باور را افزایش می دهد که آنها شخصاً مسئول هر رویداد منفی بعدی هستند.
هرچند در بیشتر موارد، تفکر انتقادی و علمی بهترین راه برای جلوگیری از فریب توهم کنترل است.
سعی کنید در مورد مراحل روش علمی بیشتر بدانید و سپس سعی کنید از این روش‌ها در موقعیت‌های مختلف زندگی خود استفاده کنید. برای مثال، جستجوی اطلاعاتی که با باورهای موجود شما مخالفت می کند، می تواند به کاهش اتکای بیش از حد شما به دیدگاه محدود شما کمک کند.
مثال‌هایی از توهم کنترل
مثال 1 – دکمه “بستن در”
اگر تا به حال احساس کرده اید که دکمه «بستن در» در آسانسور واقعاً کاری انجام نمی دهد، (حداقل اگر در ایالات متحده هستید) حق با شماست . پس از تصویب قانون آمریکایی‌های دارای معلولیت در سال 1990، این قانون الزام می‌کرد که درهای آسانسور به اندازه کافی باز بماند تا افرادی که از عصا یا ویلچر استفاده می‌کنند بتوانند با خیال راحت سوار شوند.
در مکان‌های خاصی، مانند نیویورک، همین امر در مورد دکمه‌های عابر پیاده نیز صدق می‌کند: بیشتر این دکمه‌ها مدت‌هاست که به نفع استفاده از سیگنال‌های ترافیکی کنترل‌شده توسط کامپیوتر غیرفعال شده‌اند.
اما چرا این دکمه‌ها هنوز وجود دارند اگر کاری انجام نمی دهند؟ حتی اگر آنها بی فایده هستند، فشار دادن یک دکمه برای به دست آوردن آنچه می خواهیم در توهم کنترل نقش بازی می‌کند و باعث می شود احساس بهتری نسبت به صبر کنیم.تا زمانی که حس کنیم کنترل داریم، برای مقابله با مزاحمت ها و موانع مجهزتر هستیم.
مثال 2 – هومیوپاتی
توهم کنترل اغلب با خرافات و باورهای ماوراء الطبیعه همراه است که هر دو در سال های اخیر رو به افزایش بوده‌اند. یکی دیگر از مواردی که این سوگیری به آن کمک می کند، اعتقاد به هومیوپاتی یا طب جایگزین است. در سال 2019، هومیوپاتی تنها در ایالات متحده یک صنعت 1.2 میلیارد دلاری بود و تحلیلگران پیش بینی کردند که بازار جهانی آن تا سال 2023 تا 12.5 درصد رشد کند.
با توجه به اینکه محصولات هومیوپاتی مورد تایید FDA نیستند و بر اساس شواهد علمی تاثیرشان اثبات نشده، این روند نگران کننده است. اگرچه هومیوپاتی معمولاً به خودی خود مضر نیست، اما این خطر وجود دارد که مصرف کنندگان، این داروها را به جای داروهایی که مؤثر بودن آنها ثابت شده است، انتخاب کنند؛ زیرا معتقدند جایگزین بهتری برای طب رایج پیدا کرده اند.
منبع : ویرگول
