تنقیه چیست ؟ فواید و مضرات تنقیه + روش انجام تنقیه در خانه
تنقیه یا اماله یا حقنه چیست ؟
تنقیه یا اماله عبارت است از وارد کردن ماده اسهال آور یا قابض یا مسکن و نظایر آن از طریق مقعد به داخل روده بزرگ که این کار به وسیله پوآر مخصوص تنقیه یا شیلنگ رکتال تیوپ انجام می شود. این کار در پزشکی با عنوان enema شناخته می شود.
معمولاً این کار را برای درمان برخی از بیماریها به کار می‌برند. امروزه کاربرد این روش بسیار کمتر از گذشته است و گاه برای درمان بیماریهای گوارشی مانند یبوست شدید یا ولولوس استفاده می‌شود.
فواید تنقیه چیست ؟
تنقیه می تواند خواص زیادی داشته باشد و با پاک کردن روده از مدفوع مانده، به دفع عفونت کمک بسیاری می کند. از فواید تنقیه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دفع باقیمانده مواد زاید موجود در روده ها
- درمان یبوست مقاوم
- شستشوی روده
- درمان اسهال مقاوم
- درمان کولیت و درد پیچشی روده ها
- بند آوردن خونریزی روده ها بوسیله تزریق مواد بندآورنده خون از طریق مقعد
- تسکین درد کلیه و مثانه و زخم آنها مثل نفریت در کلیه ها و سیستیت در مثانه
- کشانیدن مواد زائد از اندامهای اصلی بالایی مثل قلب یا کبد یا کلیه به طرف پائین بدن
روش تنقیه یا اماله کردن
روش اماله یا تنقیه و یا حقنه بدین صورت است که بیمار باید طوری بخوابد که سینه اش بر روی زمین قرار گیرد و دست ها و پاهایش (مانند شتری که بر زمین زانو می زند) خم می شود.
بوعلی در این باره می گوید: در هر حال اگر بیمار بر سینه و دست و پا بخوابد، حقنه بهتر به پیچ و خم و لایه های روده راه می یابد. (منظور وی مواد حقنه است) سپس لوله ای را وارد مقعد بیمار می کنند به گونه ای که در روده ها به بن بستی نرسد و به قدری داخل شود از روده ی مستقیم (راست روده) عبور نکند، آنگاه روده های او را با آب نمک ولرم و با فشار ملایم طوری شستشو می هند که فشار آب و شدت آن مواد حقنه را به دور دستها و بالاتر از جایی که باید برسد، وارد نکند و همچنین فشار آب به قدری کم نباشد که به جای لازم نرسد.
این کار باعث شستشو و کنده شدن مواد زائد و رسوب کننده می شود.
استفاده از آب نمک ولرم یک روش عمومی است ولی در برخی بیماریهای خاص، بسته به نوع بیماری، از روغن و یا مواد دارویی مخصوص استفاده می کنند و آنها را به همراه فشار آب وارد بدن بیمار می کنند و روده ها را شستشو می دهند.
پس از انجام این عمل، بهتر است که بیمار مدتی بر روی پشت خود استراحت کند.
امروزه این روش به طور ساده توسط کیسه های مخصوص به نام «کیسه انما» صورت می گیرد به این صورت که کیسه ی محتوی آب نمک (۳۷ درجه) را آویزان می کنند و شخص در حالی که به پشت خوابیده و پاهایش را در امتداد دیوار دراز کرده است، محتویات کیسه را به خود اماله (تنقیه) می کند.
ویدیو آموزش و انجام تنقیه
روش تنقیه کردن در خانه
تنقیه خانگی می‌تواند به دو صورت انجام شود. چنانچه کیت تنقیه داشته باشید این کار به شیوه بهداشتی تر و اصولی تر انجام می شود. یک راه دیگر هم استفاده از شلنگ آب معمولی در خانه است که هر دو روش در اینجا ذکر شده است.
1- مراحل تنقیه کردن در خانه با استفاده از کیت تنقیه
برای این کار به موارد زیر احتیاج دارید:
- یک سوم فنجان آب لیمو
- یک قاشق غذاخوری نمک
- یک لیتر آب گرم
- سرنگ تنقیه
- کیسه تنقیه
- لوله تنقیه
- گیره
مراحل تنقیه کردن با استفاده از کیت تنقیه به صورت زیر است:
- مکانی مناسب و گرم برای این کار استفاده کنید
مکان تنقیه باید خصوصی باشد و نزدیک دستشویی باشد چون چند ثانیه بعد از تنقیه بدن اقدام به تخلیه مدفوع می کند. - کیت تنقیه را باتوجه به دستورالعمل آن سر هم کنید
کیت تنقیه شامل کیسه آب، قلاب، شیلنگ و نوک رکتوم می باشد. - قبل از شروع تنقیه مقعد خود و سر شیلنگ را با روغن کاملا چرب کنید
چرب کردن، به فرو رفتن شلنگ کمک می کند و لازم است که حتما ناحیه ورود شلنگ کاملا روان باشد. - نمک و آب لیمو را در آب حل کنید
برای تنقیه کردن می توانید از آب لیمو، سرکه سیب، چای سبز، چای بابونه و ریشه گیاه بابا آدم استفاده کنید. هر کدام از این مواد را که در منزل دارید انتخاب کرده و عملیات را آغاز کنید. مواد تنقیه باید بسیار رقیق شود. ماده اصلی برای تنقیه آب است و ماده افزودنی فقط یک کمک کننده است و کار اصلی را انجام نمی دهد. - فرو کردن شلنگ
سرنگ تنقیه را با آب پر کنید و آن را به آرامی درون رکتوم قرار دهید. کیسه تنقیه با باقی مانده محلول درونش باید ۵۰ سانتی متر بالاتر از رکتوم قرار گرفته باشد. به آرامی گیره را باز کنید و لوله را با محلول پر کنید و تمام هوای موجود در آن را خارج کنید. به یک پهلو دراز بکشید و به آرامی نازل را درون رکتوم کنید. به آرامی گیره را باز کنید تا محلول تنقیه به درون روده بزرگ برود. این کار را تا زمانی انجام دهید که تمام محلول تنقیه یا بیشتر آن داخل روده باشد. برای ۸ تا ۱۰ دقیقه محلول را در خود نگه دارید و سپس برای دفع اقدام کنید.
نکته: اگر فکر می‌کنید انجام دادن این کار برای خودتان در خانه سخت است، به پزشک مراجعه کنید.
2- تنقیه در محل حمام بدون داشتن کیت تنقیه
می توانید عمل تنقیه را در حمام انجام دهید.
- روده ها را به صورت طبیعی تخلیه کنید
- چنان چه از شلنگ آب استفاده می کنید ، درجه حرارت آب را روی ولرم و فشار آب را کمی بالاتر از حداقل تنظیم کنید .
- دو زانو نشسته ، ساعد دست چپ را روی زمین قرار دهید و به حالت سجده پیشانی را روی ساعد بگذارید . با این کار ضمن حذف هر گونه فشار بر روی روده ها ، از جاذبه زمین برای حرکت روان آب در مسیر روده ها استفاده خواهد شد .
- سر شلنگ کاملا تمیز را در ورودی مقعد قرار داده و اجازه دهید آب به آرامی در مسیر روده ها حرکت کند .
- با احساس فشار ، جریان آب را قطع و در حالت دستشویی ، آب را تخلیه کنید .
- این کار را تا هنگام تمیز شدن روده ها و بازگشت آب تزریقی به رنگ طبیعی از داخل روده ها ادامه دهید .
- در آخرین نوبت اجازه دهید مقداری آب در داخل روده ها باقی بماند تا با مشکل خشکی روده مواجه نشوید .
در صورت نداشتن شلنگ در حمام می توانید با خرید رابط شلنگ خور و نصب آن بین شیر و علمی حمام ، این امکان را به وجود بیاورید. چنانچه این کار در توالت انجام شود باید به نکات بهداشتی کاملا توجه شود.
مضرات تنقیه چیست ؟
طبیعی‌بودن تنقیه لزوما به معنای بی‌خطربودن نیست. همیشه قبل از انجام عملیاتی مانند پاکسازی روده بهتر است از پزشک خود در این‌باره مشورت بگیرید. تعدادی عوارض جانبی برای این عملیات وجود دارد:
- حالت تهوع، استفراغ، دردها و انقباضات شکمی؛
- سرگیجه به عنوان نمادی از بی‌آبی در بدن؛
- برهم‌خوردن تعادل مواد معدنی؛
- سوراخ‌شدن روده؛
- عفونت؛
- نارسایی کلیوی؛
- ایجاد تداخل با داروهایی که برای جذب دارو استفاده می‌شوند؛
- تخلیه‌ی میکروارگانیسم‌های مفید و طبیعی روده (از این موضوع می‌توان با جایگزین‌کردن باکتری‌های مفیدی مانند پروبیوتیک جلوگیری کرد).
در موارد زیر، از تنقیه خودداری کنید:
- دیورتیکول
- کولیت اولسراتیو
- بیماری کرون
- هموروئید شدید
- تومور در مقعد یا روده
- اگر اخیرا جراحی روده داشته‌اید
- بیماریهای قلبی یا کلیوی، مگر با تایید پزشک
خطر بر هم خوردن تعادل مواد معدنی در کودکان بیشتر است. بنابراین مراقب باشید.
تنقیه قبل از زایمان چیست و چگونه انجام می شود ؟
قبل از زایمان لازم است که روده از مدفوع خالی شود. امرزوه تنقیه قبل از زایمان کم تر انجام می شود و معمولا پزشک قبل از زایمان با تجویز دارو معده فرد را تخلیه می کند اما گاهی نیز تنقیه انجام می شود. تنقیه برای زایمان به این صورت انجام می شود.
قبل از اینکه دردهای اصلی زایمان شروع شود بهیار از فرد می خواهد که به پهلو دراز بکشد سپس یک شلنگ خیلی نازک که اصلا از آن چیزی متوجه نمی شوید را وارد مقعد میکند و مایعی را داخل روده بزرگ پمپاژ می نماید. سپس فرد تنقیه شده باید مدفوع کند و به این صورت روده های او تخلیه می شوند.
به این صورت در حین زایمان از بیمار چیزی دفع نخواهد شد.
شاید شما برای انجام این کار نگران باشید اما باید گفت که اصلا جای نگرانی نیست و این کار به راحتی انجام می شود.
تنقیه قبل از رابطه مقعدی
رابطه مقعدی عوارض جانبی زیادی دارد واز نظر پزشکی این نوع رابطه تایید نشده است به همین علت اگر به فکر سلامتی خود هستید بهتر است از این نوع رابطه پرهیز داشته باشید و رابطه جنسی از طریق واژن داشته باشید.
اما چنانچه می خواهید رابطه مقعدی داشته باشید برای اینکه حین رابطه، مدفوع از شما خارج نشود می توانید قبل از رابطه تنقیه کنید. تنقیه قبل از رابطه مقعدی می تواند به کم تر شدن بیماری ها و عفونت ناشی از این رابطه کمک کند.
به طور کلی توصیه می شود از این نوع رابطه پرهیز کنید و تا جایی که امکان دارد این کار را انجام ندهید.
خطرات و عوارض رابطه ی مقعدی (پشت)
دیدگاه اسلام درباره تنقیه کردن
در حدیث حضرت امام محمد باقر علیه السلام، حقنه از بهترین دواها شمرده شده است.
از حضرت صادق علیه السلام هم نقل شده است که آن را از جمله دواهای عظیم شمرده اند و سپس یکی از خواص آن را بزرگ کردن شکم دانسته اند. (البته این خاصیت مورد توجه کسانی است که نمی خواهند لاغر بمانند)
از حضرت علی علیه السلام نقل شده است که فرموده اند: «بهترین چیزی که به آن مداوا می کنید حقنه است، شکم را فربه می کند، دردهای اندرون را پاک می کند و بدن را قوت می دهد».
همچنین ائمه ما علیهم السلام در احادیث مختلف، حقنه را به عنوان یکی از اصول طب و اساسی ترین درمان ها شمرده اند.
وقتی که از حرث بن کلده ی ثقفی می پرسند: « بادها را با چه درمان کنیم؟ در جواب می گوید: با چیزهای نرمی که حقنه می شود و با روغن های گرم و ملین.
آنگاه می پرسند: یعنی امر به حقنه می کنی؟ و او جواب مثبت می دهد و سپس در ادامه راجع به خاصیت های آن چنین می گوید که شکم را پاکسازی می کند و بیماریها را از آن بیرون می کند».
جناب چغمینی در کتاب قانونچه در طب در فصل دهم بیان می کند که بیماریهای خطرناکی مثل قولنج و پیچش روده را می توان با تنقیه مداوا کرد و در ادامه می گوید: تنقیه، شکم و امعاء را از اخلاط پاک می کند.
شیخ الرئیس بوعلی سینا در کتاب قانون خود، در فصل مربوط به اماله می گوید:
اماله برای پراکندن (دفع) مواد زائد در روده ها، برای آرامش درد کلیه و مثانه و زخم های آن، برای بیماری قولنج و کشانیدن مواد زائد از اندام های اصلی بالای بدن بسیار مفید است و نیز می گوید: کسی که اماله می شود بهتر است بر پشت بخوابد و سپس بر طرف دردمند دراز بکشد. (این توصیه مربوط به فارغ شدن از انجام عمل تنقیه است که بیمار نیاز به استراحت دارد)
مطالب مرتبط:
دلیل یبوست کودکان + درمان قطعی یبوست کودکان
۸ درمان خانگی و تاثیرگذار یبوست
۳۰ نسخه گیاهی و خانگی برای پاکسازی روده از سموم بدن
