تفاوت ی نکره و وحدت در چیست و انواع ی کدام است ؟
فرق بین یای وحدت و نکره در چیست؟
قبل از اینکه به تفاوت ی نکره و وحدت بپردازیم با انواع (ی) در دستور زبان فارسی بیشتر آشنا می شویم :
انواع (ی) در دستور زبان فارسی
در دستور زبان فارسی حرف «ی» انواع مختلفی دارد که به برخی از پر کاربردترین آن ها اشاره می شود:
۱- پسوند نسبت که خود بر معانی متفاوتی دلالت می کند. مانند:
- الف) نسبت به مکان. مانند: شیرازی ٬ اصفهانی و …
- ب) نسبت به چیز. مانند: ارغوانی ٬ پرنیانی ٬ زعفرانی و …
- ج) نسبت به شخص. مانند: محمدی ٬ ابراهیمی ٬ سجادی و …
نکته: این حرف با اضافه شدن به کلمات غیر فارسی معمولا به صورت «وی» در می آید مانند: علوی (منسوب به علی) – عیسوی (منسوب به عیسی) همچنین است کلماتی چون: موسوی٬ رضوی٬ نبوی و …
توجه: گاه به اشتباه کلمه ی «گنجه» بر اساس قاعده ای که گفته شد٬ به صورت «گنجوی» تلفظ می شود و مثلاً می گویند نظامی گنجوی. این در حالی است که کلمه کاملاً فارسی است و قاعده ی مذکور در مورد آن صدق نمی کند.
- د) پسوند شغلی. مانند: کبابی٬ کله پزی٬ سمساری و…
- ه) پسوند دارندگی: نامی (نامور) ٬ هنری (هنرمند)
- و) پسوند مفعولی: زندانی (به زندان انداخته شده) ٬ نهانی ( پنهان شده)
۲- ی لیاقت: به آخر مصدر افزوده شده و صفت لیاقت می سازد. مانند: دیدنی٬ رفتنی٬ خواندنی٬ مردنی و…
۳- ی نکره. به آخر کلمه افزوده می شود. مانند: «پادشاهی به کشتن اسیری اشارت کرد»
۴- شناسه فعل دوم شخص مفرد ماضی و مضارع. مانند: دیدی٬ خواندی٬ می نویسی و…
۵- ی وحدت. (بر یک نفر یا یک چیز یا مقدار دلالت دارد) مانند: نصیحتی کنمت یعنی یک نصیحت یا مثلا پسته کیلویی (؟!) یعنی هر یک کیلو …
۶- ی حاصل مصدری (معنای مصدری می دهد) . مانند: مردی نبود فتاده را پای زدن (یعنی مرد بودن آن نیست که …) – مسلمانی (مسلمان بودن) – مطربی (مطرب بودن)
نکته ی پایانی: در پایان این مبحث لازم به ذکر است که آنچه در مورد انواع حرف«ی» ذکر شد٬ موارد پرکاربرد و رایج در زبان نظم و نثر پارسی است و موارد دیگر نیز برای آن می توان برشمرد. هم چنین در برخی موارد ممکن است حرف «ی» بر دو یا چند معنا قابل تأویل باشد. مثلاً در جمله ی مردی را دیدم. حرف «ی» هم می تواند از نوع نکره باشد و هم وحدت. حتی بسته به نوع جمله می تواند معنی مصدری هم داشته باشد.(مرد بودن را هم دیدم) . کوتاه سخن این که با توجه به آن چه گفته شد موارد استثنا هم وجود دارد و ادعای (این است و جز این نیست ) در مباحث دستوری بی اساس است.
تفاوت ی نکره و وحدت
همانطور که در بالا هم گفته شد ی نکره به آخر کلمه افزوده می شود. مانند: «پادشاهی به کشتن اسیری اشارت کرد» – کتابی – کودکی – مردمی …
اما ی وحدت (بر یک نفر یا یک چیز یا مقدار دلالت دارد) مانند: نصیحتی کنمت یعنی یک نصیحت
یا مثلا پسته کیلویی (؟!) یعنی هر یک کیلو … بنابراین ی وحدت نشانه ی یکی بودن است . در هر نفسی دو نعمت موجود است… و این ی علامت یکی بودن است .
«ی» وحدت این «ی» به آخر کلمه اضافه میشود و به معنای «یک» و «یکی» است (دهخدا). فرق این «ی» با «ی» نکره فقط در معناست؛ به طوری که گاه هر کدام افاده معنای دیگری را می‌کند و گاه فقط معنای وحدت یا نکرگی را میرساند؛ مثلاً در این بیت سعدی: جوی بازدارد بلایی درشت عصایی شنیدم که عوجی بکشت
یا کاربرد امروزین «سیب کیلویی چند است ؟» یا «پارچه متری چند ؟»
به گفته دهخدا «جو» و «عصا» هر دو معرفه‌اند و «ی» نشانه وحدت است: «یک جو» و «یک عصا»
شریعت معتقد است که «ی» نکره تنها هنگامی که به لفظ جمع اضافه شود معنای وحدت نمی‌دهد، همایونفرخ هم بر این اعتقاد است و «ی» نکره را در الفاظ مفرد حامل معنای »وحدت» می‌داند.
نهاد چیست و چه تفاوتی با فاعل دارد ؟ | دلگرم
