تزریق انسولین و نکاتی که باید در مورد آن بدانید!
موارد مصرف تزریق انسولین
تزریق انسولین برای مبتلایان به بیماری دیابت ضروری است تا قند خونشان تحت کنترل باشد و عوارض بیشتری در بدن آنها ایجاد نکند. بیماران دیابتی نوع یک، مبتلایان به دیابت نوع دو که به‌علت این بیماری دچار نارسایی کلیه شده‌اند و کلیه‌هایشان آسیب جدی دیده، خانم‌های باردار مبتلا به دیابت نوع دو که بیماری‌شان قبلا با مصرف قرص کنترل می‌شده، دیابتی‌های نوع دو که سال‌ها قرص قند مصرف کرده‌اند و پس از مدتی بدنشان به قرص مقاوم می‌شود و بیماران مبتلا به دیابت نوع دو که قرص مصرف می‌کنند و لازم است جراحی برایشان انجام شود یا در بیمارستان بستری شوند، باید تحت درمان با انسولین قرار بگیرند.
شروع انسولین، قاعده و قانون دارد. افراد مبتلا به دیابت نوع 1 که قرار است انسولین را شروع کنند تا آنجا که امکان دارد باید در بیمارستان بستری شوند، چون علایم خیلی شدیدی ممکن است در آنها بروز کند، اما اگر بیمار دچار دیابت نوع2 باشد و قبلا قرص مصرف می‌کرده، اوضاع متفاوت است؛ یعنی بستری شدن یا نشدن او به میزان فرهنگ، تحصیلات و آگاهی‌های وی بستگی دارد. اگر به راحتی بتوان به بیمار، تزریق انسولین را آموزش داد و وی بتواند قند خونش را در ساعت‌هایی از روز کنترل کند، به اطلاع پزشک برساند و پزشک هم در دسترس باشد و بیمار را برای کم و زیاد کردن دوز انسولین راهنمایی کند، نیازی به بستری شدن در بیمارستان وجود ندارد. در غیر این صورت، بهتر است برای شروع دریافت انسولین در بیمارستان بستری شود و تحت‌نظر باشد.
تعیین دوز تزریق انسولین با توجه به تحرک و وزن
هم‌اکنون دو نوع انسولین وجود دارد؛ انسولین‌های رگولار که خطر افت قند خون با مصرف آنها زیاد است و انسولین‌های مشابه که به صورت قلم یا به اصطلاح بیماران، به شکل خودکار هستند و درجه مخصوصی برای تنظیم دارد. از مزایای این نوع انسولین، کمتر بودن احتمال افت قند خون بعد از تزریق است که میزان آن بر اساس وزن بیمار تعیین می‌شود.
انسولین باید به طور مستقیم در چربی زیر پوست تزریق شود چون چربی زیرپوستی آنقدر به درد حساس نیست و امکان جذب یکنواخت انسولین را فراهم می کند . سرنگ با طول 6-4 میلی متر برای تزریق اکثر افراد مناسب است. در صورت تزریق بسیار عمیق، احتمال خطر تزریق به عضله وجود دارد، و در نتیجه انسولین بسیار سریع جذب خواهد شد.
نیاز به انسولین، به تغذیه و میزان فعالیت بدنی و وزن بیمار بستگی دارد. اگر وزن بیمار متناسب باشد، تغذیه سالمی داشته باشد و ورزش کند، ممکن است با دوز کمتری قند خونش تنظیم شود، ولی اگر دچار اضافه وزن و بی‌تحرکی باشد و رژیم‌غذایی‌اش هم سالم نباشد، میزان نیازش به انسولین بالاتر خواهد بود. البته در حالت‌هایی مثل ابتلا به بیماری‌های تب‌دار، عفونی و با هر استرسی که به بدن وارد شود، امکان دارد مقاومت به اثر انسولین به وجود بیاید و نیاز به انسولین بالا برود.
عوارض ناشی از تزریق انسولین
انسولین هیچ اثر منفی روی کبد، کلیه و دیگر ارگان‌های حیاتی بدن ندارد. مهم‌ترین عارضه‌ای که ممکن است در اثر مصرف آن ایجاد شود، افت قند خون است که در صورت مصرف بیش از اندازه بروز می‌کند. از طرفی، چون بدن را از نظر متابولیکی تنظیم می‌کند، ممکن است قدری باعث افزایش وزن شود.
آموزش به بیمارانی که انسولین مصرف می‌کنند، بسیار مهم است و این آموزش‌ها در کلاس‌‌های دیابت که در بیشتر مراکز درمانی وجود دارد، به آنها داده می‌شود. یک فرد دیابتی که انسولین تزریق می‌کند، باید بتواند میزان دریافت کربوهیدرات روزانه را محاسبه و براساس آن دوز انسولینش را تنظیم کند.
علاوه بر این بیمار باید بداند روزی که فعالیت بدنی‌اش زیاد است و مثلا برای خرید، ساعت‌ها بیرون از منزل بوده، چقدر باید کمتر انسولین بزند و روزی که در خانه و بی‌تحرک بوده، چقدر.
هنگام تزریق انسولین خود باید چه کار کنم؟
- با انگشت شست و سبابه خود یک چین از پوست را بالا بیاورید.
- سرنگ را در زاویه 45 درجه از پهنای پوست و 90 درجه از سطح چین پوست قرار بدهید.
- به آرامی انسولین را تزریق کنید.
- وقتی تمام دوز تزریق شد، قلم انسولین را برای 10–5 ثانیه دیگر مخالف جهت پوست نگه دارید. این کار موجب می شود انسولین دوباره به بیرون چکه نکند.
چه کسانی نیاز به تزریق انسولین دارند؟
به طور کلی افراد با مشکلات زیر با به تشخیص پزشک معالج خود نیاز به درمان با انسولین دارند:
1. بیماران دیابتی نوع یک
2. مبتلایان به دیابت نوع دو که به‌علت این بیماری دچار نارسایی کلیه شده‌اند و کلیه‌هایشان آسیب جدی دیده است
3. خانم‌های باردار مبتلا به دیابت نوع دو که بیماری‌شان قبلا با مصرف قرص کنترل می‌شده
4. دیابتی‌های نوع دو که سال‌ها قرص قند مصرف کرده‌اند و پس از مدتی بدنشان به قرص مقاوم شده است
5. بیماران مبتلا به دیابت نوع دو که قرص مصرف می‌کنند و لازم است جراحی برایشان انجام شود یا در بیمارستان بستری شوند.
چنانچه انسولین به درستی تجویز شود، در یک فرد وابسته به انسولین به عنوان یک داروی نجاتبخش حیات عمل می‌كند، ولی در صورت تجویز نادرست باعث بروز عوارضی می‌شود كه از آسیب بافتی تا شوک انسولین متغیر است. معمولاً با تزریق دوبار یا بیشتر انسولین در روز می‌توان قندخون خود را كنترل کرد.
نحوه تزریق انسولین
قبل از هرچیز بهتر است با وسایل مورد نیاز برای تزریق انسولین آشنا شوید:
سرنگ: سرنگ‌های انسولین یک سی سی هستندكه 100 واحد گنجایش دارند و روی این سرنگ‌ها درجه بندی شده است. هر خط كوچک برابر با 2 واحد انسولین است مثلا اگر قرار است 10 واحد انسولین تزریق كنید باید تا پنجمین خط كوچک بكشید.
قلم های انسولین: قلم انسولین از نظر ظاهری شبیه ماژیک است و شامل یک سوزن قابل تعویض، شیشه مخصوص انسولین و خود قلم انسولین در دو نوع یک‌بار مصرف و قابل تعویض وجود دارد كه در اولی قلم انسولین را باید دور انداخت ولی در دومی می‌توان شیشه دیگری از انسولین را جایگزین قبلی كرد.
انسولین کدر و شیری رنگ را باید قبل از مصرف با برگرداندن آرام ویال و غلطاندن آن بین دو دست کاملا مخلوط کنید سپس با یک دست محل تزریق را بکشید و ناحیه وسیعی را با انگشتان بگیرید تا محل تزریق ثابت شود. در نهایت با دست دیگر سرنگ را مانند مداد بگیرید و سوزن را به طور عمودی وارد پوست کنید و پیستون را تا آخر فشار دهید.
توجه: اگر قرار است دو نوع انسولین را در یک سرنگ مخلوط کنید، ابتدا باید انسولین کریستال (بی رنگ و شفاف) را بکشید.
نکاتی که در ارتباط با تزریق انسولین باید بدانید
- انسولین‌های رگولار را باید 20 تا 30 دقیقه قبل از صرف غذا تزریق کرد و انسولین‌های مشابه انسولین و قلمی، همزمان با شروع غذا باید استفاده شوند.
- بهتر است در هر وعده، انسولین در قسمت خاصی از بدن تزریق شود، مثلا اگر بیمار صبح، روی بازوی راست تزریق می‌کند و شب روی بازوی چپ، تا مدتی همین روند را ادامه دهد و بعد از سه تا شش ماه محل آن را عوض کند، چون میزان جذب از هر طرف بدن فرق می‌کند و اگر این قاعده رعایت نشود، امکان دارد نوسانات قندخون را در پی داشته باشد.
- انسولین‌های رگولار تا زمانی که مصرف نشده است حتما باید در یخچال نگه داشته شود، ولی بعد از شروع استفاده، در دمای محیط تا یک ماه قابل استفاده است و نیازی به یخچال ندارد.
- انسولین‌های قلمی را هم تا زمانی که مصرف نشده است، حتما باید در یخچال گذاشت و بعد از استفاده تا وقتی تمام شود که معمولا یک هفته تا ده روز طول می‌کشد، می‌توان در دمای محیط قرار داد.
- از تزریق انسولین تاریخ گذشته خودداری كنید و قبل از مصرف، حتما انسولین را از نظر شفافیت كنترل كنید.
- ویال های باز شده انسولین را می‌توان به مدت حداكثر یك‌ماه در جای خشک و خنک نگهداری كرد.
آموزش به بیمارانی که نیاز به تزریق انسولین دارند
1. قبل از فعالیت و ورزش غذای كافی بخورید.
2. وعده‌های غذایی را حذف نكنید.
3. تقریباً هر 5-4 ساعت یك وعده غذایی یا غذای مختصر بخورید.
4. قندخون خود را مرتب کنترل كنید.
5. بازوبند هویت پزشكی بپوشید.
6. به طور منظم به پزشک مراجعه كنید و مقدار انسولین را فقط تحت نظر پزشک تغییر دهید.
نکته : گاهی زندگی بیماران دیابتی نظم چندانی ندارد. مثلا بیمار قرار است با هر وعده غذایی انسولین تزریق کند، ولی آنقدر دیر از خواب بیدار می‌شود که ظهر و هنگام صرف وعده ناهار است. در این صورت نباید وعده صبح و ظهر را یکجا تزریق کند بلکه باید قند خونش را اندازه بگیرد و اگر در حد قابل قبول بود، فقط دوز ظهر را تزریق کند.
بیشتر بخوانید:
تزریق انسولین در بارداری و راههای پیشگیری از دیابت بارداری
چاقی و افزایش وزن افراد دیابتی با زدن انسولین
همه چیز در مورد انسولین (دیابتی ها بخوانید)
گردآوری توسط بخش سلامت
مجله دلگرم
