بیماری تیروتوکسیکوز و راههای درمان آن

تیروتوکسیکوز چیست؟

تیروتوکسیکوز یک عملکرد افزایش دهنده غده تیروئید است که در آن بدن از طریق فراوانی هورمون ها مسموم می شود. برای درمان تیروتوکسیکوز، مهم است که به طور مرتب سطح TSH، T_4 و T_3 را بررسی کرده و طبق این تنظیم، درمان را تنظیم کنید. روش اصلی درمان تیروتوکسیکوز در مراحل اولیه درمان دارویی است که طبق یک برنامه خاص بسته به نتایج آزمایشات تجویز می شود. بدون اصلاح به موقع درمان، تیروتوکسیکوزی به کم کاری تیروئید تبدیل می شود – کمبود هورمون ها، علائم آن نیز ناخوشایند است، همانند تیروتوکسیکوز. اگر داروها اثر مناسبی نداشته باشند، پزشکان روش های رادیکال تر – درمان با ید رادیواکتیو یا مداخله جراحی را امتحان می کنند

علت بیماری تیروتوکسیکوز

علل افزایش هورمون‌هاى تیروئیدى عبارتند از: هیپرتیروئیدى اولیه (بیمارى گریوز، گواتر مولتى ندولر سمی، آدنوم سمی، مصرف ید زیادی)، تخریب تیروئید (تیروئیدیت تحت حاد، تیروئیدیت ساکت، آمیودارون، پرتوتابی). منابع خارج تیروئیدى هورمون (تیروتوکسیکوز ساختگى – Thyrotoxicosis factitia، استروما اوارى – Struma ovarii، کارسینوم فولیکولر داراى عملکرد) و هیپرتیروئیدى ثانویه (آدنوم هیپوفیزى مترشحه TSH، سندرم مقاوم به هورمون تیروئید، تومورهاى مترشحه hCG، تیروتوکسیکوز حاملگى).

علائم بیماری تیروتوکسیکوز

علائم شامل عصبى بودن، تحریک‌پذیری، عدم تحمل گرما، تعریق بیش از حد، طپش قلب، خستگى و ضعف، کاهش وزن همراه با افزایش اشتها، تشدید حرکات روده و الیگومنوره است. این بیماران مضطرب، بى‌قرار و ناآرام هستند. پوست گرم و مرطوب است و ممکن است ناخن‌ها از بستر خود جدا شوند (ناخن‌هاى پلامر – Plummer’s nail). ممکن است کشیدگى پلک (Eyelid retraction) و افتادگى پلک (Lid lag) اتفاق بیفتد. یافته‌هاى قلبى شامل تاکى‌کاردی، هیپرتانسیون سیستولیک، سوفل سیستولیک و فیبریلاسیون دهلیزى هستند. لرزش ظریف، هیپررفلکسى و ضعف عضلات پروگزیمال هم مى‌تواند عرضه گردد. تیروتوکسیکوز طول کشیده مى‌تواند موجب استئوپنى گردد.

تشخیص بیماری تیروتوکسیکوز

TSH سرم شاخص حساس تیروتوکسیکوز ناشى از بیمارى گریوز، ندول‌هاى خودایمنى تیروئید، تیروئیدیت و درمان با لووتیروکسین اگزوژن است. اختلالات آزمایشگاهى مربوطه شامل افزایش بیلى روبین، آنزیم‌هاى کبدى و فریتین است. ممکن است براى افتراق اتیولوژى‌هاى مختلف به جذب رادیونوکلوئید نیاز شود. در بیمارى گریوز و بیمارى ندولر جذب بالا و در تخریب تیروئید، مصرف ید زیادى و منابع خارج تیروئیدى هورمون تیروئید جذب پائین است. در تیروئیدیت تحت حاد ESR بالا است.

حتماً بخوانید:

نشانه های تیروئید پرکار چیست؟

پرکاری تیروئید با دلگرم همراه باشید تا با علائم تیروئید پرکار و راه های مناسب درمان آن آشنا شوید. پرکاری تیروئید و علایم و درمان آن را بهتر بشناسیم…

درمان بیماری تیروتوکسیکوز

بیمارى گریوز را مى‌توان با داروهاى ضد تیروئیدى یا ید رادیواکتیو درمان کرد. به ندرت تیروئیدکتومى ساب‌توتال توصیه مى‌شود. داروهاى ضدّ تیروئیدى اصلى کاربى‌مازول یا متى‌مازول (۲۰ – ۱۰ mg روز ۳-۲ بار در شروع که سپس به ۱۰ – ۵/۲ mg در روز تیتر مى‌شود) یا پروپیل تیواوراسیل (۲۰۰ – ۱۰۰ mg هر ۸-۶ ساعت در شروع که به ۵۰ – ۱۰۰ mg در روز تیتر مى‌شود) هستند.این داروها را یا براساس تیتر آنها یا به‌صورت رژیم بلوک – جایگزینى (Block – replace regimen) تجویز مى‌کنند که در مورد اخیر براى اجتناب از هیپوتیروئیدى ناشى از دارو لووتیروکسین داده مى‌شود. ۴-۳ هفته پس از شروع درمان باید عملکرد تیروئید را تست کرد و دوز را به‌منظور طبیعى نگه‌داشتن سطح T4 آزاد اصلاح کرد.

عوارض جانبى شایع بثورات جلدی، کهیر، تب و آرترالژى هستند (۵-۱% بیماران) .عوارض جانبى نادر ولى مهم شامل هپاتیت، سندرم شبه‌لوپوس و آگرانولوسیتوز است (پروپرانولول ( ۴۰ – ۲۰ mg هر ۶ ساعت) یا بتابلوکرهاى طولانى‌اثرترى مثل آتنولول (روزى ۵۰mg) در کنترل علائم آدرنرژیک مفید هستند. باید در تمام بیماران مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزى ضدّ انعقادى با وارفارین را در نظر گرفت.

ید رادیواکتیو را مى‌توان به‌عنوان درمان اولیه تجویز نمود و یا در بیمارانى که پس از ۲-۱ سال درمان با داروهاى ضدّ تیروئیدى بیمارى فروکش نکرده است استفاده کرد. در بیماران مسن و افرادى که مشکلات قلبى دارند باید درمان قبلى با داروهاى ضدّ تیروئیدى را در نظرداشت و ۵-۳ روز قبل از تجویز ید رادیواکتیو داروهاى ضدّ تیروئیدى را قطع کرد. در حاملگى ید رادیواکتیو ممنوع است.

در عوض علائم را باید با کمترین دوز مؤثر پروپیل تیرواوراسیل (PTU) کنترل کرد. خشکى قرینه را مى‌توان با اشک مصنوعى و بستن پلک‌ها با چسب در هنگام خوابیدن برطرف کرد. اگزوفتالمى پیشرونده همراه با کموزیس، افتالموپلژى یا کاهش بینائى را با دوز بالاى پردنیزون (۶۰ تا ۸۰ mg در روز) و ارجاع به چشم‌پزشک درمان مى‌کنند. ممکن است به برداشتن فشار چشمى نیاز گردد.

در طوفان تیروئیدی، دوز بالاى ۶۰۰mg) PTU دوز یکجا) از راه خوراکی، لولهٔ نازوگاستریک یا رکتوم تجویز گردد. یک ساعت بعد ایپودات (Ipodate) یا یوپانوئیک اسید (Iopanioc acid) که (۵/۰ mg هر ۱۲ ساعت خوراکی) یا دیگر مواد حاجب خوراکى در دسترس تجویز شود. ۲۰۰mg) PTU الى ۳۰۰ هر ۴ ساعت خوراکى یا ۲mg هر ۴ ساعت وریدی) و دگزامتازون (۲mg هر ۶ ساعت) ادامه داد. هر عامل زمینه‌ساز زمینه‌اى باید تشخیص و درمان شود.

ید رادیواکتیو درمان انتخابى گواتر ندولر سمى است. تیروئیدیت تحت حاد را باید با NSAIDs و بتابلوکر درمان کرد تا علائم کنترل شود و TSH و T4 آزاد را هر ۴ هفته پایش کرد.اگر فاز هیپوتیروئیدى طولانى شود ممکن است به جایگزینى گذراى لووتیروکسین (روزانه ۵۰ – ۱۰0 mg) نیاز شود. تیروئیدیت ساکت (یا تیروئیدیت پس از زایمان اگر در طى ۶-۳ ماه اول پس از زایمان رخ دهد) را باید با بتابلوکر در فاز تیروتوکسیک و لووتیروکسین در فاز هیپوتیروئیدى درمان کرد و پس از لووتیروکسین در فاز هیپوتیروئیدى درمان کرد و پس از ۹-۶ ماه به‌منظور ارزیابى بهبودى قطع کرد.