بورتزومیب چیست و چرا تجویز می شود؟

موارد مصرف و عوارض جانبی بورتزومیب

بورتزومیب (Bortezomib) برای درمان نوعی سرطان (به نام مولتیپل میلوما و لنفوم سلول منتل) استفاده می‌شود. بورتزومیب یک داروی تزریقی شیمی درمانی است که برای کاهش یا توقف رشد سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.

نام تجاری بورتزومیب

مکانیسم اثر بورتزومیب

اثر ضد نئوپلاسم: ‌دارو با مهار S26 پروتئوزوم باعث اختلال در مکانیسم‌های هموستاتیک داخل سلولی می‌شود. این پروتئوزوم باعث تنظیم سطح پروتئین‌های مشخصی شده که منجر به آپیتوز و مرگ سلولی می‌شوند.

فارماکوکینتیک بورتزومیب

دارو به میزان 83% به پروتئین های پلاسما متصل می شود. متابولیسم دارو در کبد توسط سیستم آنزیمی سیتوکروم P450 صورت می گیرد. نیمه عمر دارو 9-15 ساعت می باشد.

موارد و مقدار مصرف بورتزومیب

درمان مالتیپل میلوما در بیمارانی که علی‌رغم یک دوره درمان قبلی همچنان بیماری آنها پیشرفت می‌کند.

• بزرگسالان: mg/m2 1.3 به صورت بولوس وریدی دو بار در هفته برای دو هفته (روزهای 1، 4، 8 و 11) تجویز شده و سپس یک دوره 10 روزه (روزهای 12 تا 21) استراحت درمانی داده می‌شود. مجموعه این سه هفته یک سیکل درمانی محسوب می‌شود. در مواردی که بیش از 8 سیکل درمانی مورد نیاز است، دارو به صورت هفتگی برای 4 هفته (روزهای 1، 8، 15 و 22) تجویز شده و سپس یک دوره 13 روزه (روزهای 23 تا 35) استراحت درمانی داده می‌شود. دوزهای پشت سر هم دارو با فاصله حداقل 72 ساعت از هم تجویز شوند.

تنظیم دوز: در صورت بروز سمیت غیر خونی درجه 3 یا خونی درجه 4 (به جز نوروپاتی) دارو را متوقف کنید. زمانی که عوارض دارو برطرف شد، با مقادیر 25% کمتر دارو را شروع کنید.

هشدار درباره مصرف بورتزومیب

بعضی دارو‌ها را نمی‌توان در بعضی از شرایط تجویز نمود و بعضی دارو‌ها نیز در صورتی که نیاز به درمان تکمیلی باشد تجویز می‌گردد؛ بنابراین بهتر است که قبل از مصرف داروی بورتزومیب ، پزشکتان از موارد زیر مطلع باشد:

• در صورتی که باردار هستید و یا قصد بچه‌دار شدن دارید و یا در صورتی که به نوزاد خود شیر می‌دهید.
• اگر مشکلات کبدی دارید.
• در صورتی که مشکل کلیوی دارید.
• اگر مشکلات عصبی (مانند نوروپاتی محیطی) دارید.
• در صورتی که بدن شما دهیدراته (کم آبی) است.
• اگر بیماری های قلبی (مانند نارسایی قلبی) دارید.
• در صورتی که خونریزی با اختلالات خونی دارید.
• اگر اخیرا عفونت داشته‌اید.
• در صورتی که دیابت دارید.

اگر در حال مصرف داروی خاصی هستید. این داروها شامل تمامی داروهای در دسترس است، چه برایتان تجویز شده است و چه بدون تجویز پزشک آن را مصرف می‌کنید نظیر داروهای گیاهی و داروهای مکمل.

موارد منع مصرف بورتزومیب

• حساسیت به دارو
• boron
• مانتیول یا دیگر ترکیبات فرمولاسیون.

موارد احتیاط برای مصرف بورتزومیب

• دارو می‌تواند باعث نوتروپنی و ترومبوسیتوپنی شدید می‌شود. احتمال این عارضه در پلاکت کمتر از 75000 افزایش می‌یابد،‌ در صورت پلاکت کمتر از 25000 دارو متوقف شود. خونریزی (گوارشی و مغزی) به دلیل پلاکت پایین گزارش شده است.
• دارو همچنین باعث افت فشارخون می‌شود؛ در بیماران با سابقه دهیدراتاسیون، سابقه سنکوپ، با احتیاط به کار می‌رود. دارو باعث بدتر شدن نارسایی قلبی می‌شود،‌ در این گروه از بیماران نیز با احتیاط به کار رود. طولانی شدن فاصله QT نیز به دنبال مصرف دارو گزارش شده است.
• فعال شدن مجدد هرپس (زونا و آبله‌مرغان) به دنبال مصرف دارو گزارش شده است، به صورت پروفیلاکسی از داروهای ضد ویروس استفاده شود.
• دارو باعث ایجاد نوروپاتی محیطی (اغلب حسی ولی گاهی حسی ـ حرکتی) می‌شود.
• مصرف قبلی یا همزمان داروهای نوروتوکسیک باعث تشدید این عارضه می‌شود.
• اختلالات ریوی شامل پنومونیت، پنومونی بینابینی، انفیلتراسیون ریوی و سندرم لکوآنسفالوپاتی خلفی برگشت‌پذیر (RPLS) به ندرت به دنبال مصرف این دارو گزارش شده است. علائم این سندرم شامل کانفیوژن، سردرد، افزایش فشار خون، لتارژی، تشنج، کوری یا دیگر تغییرات بینایی و اختلالات نورولوژیک می‌باشد. در صورت بروز این سندرم مصرف دارو قطع شود.
• سندرم لیزتومور به دنبال مصرف دارو گزارش شده است. مواردی از افت یا افزایش قندخون در بیمارانی که داروهای کاهنده قندخون دریافت می‌کنند، گزارش شده است. تنظیم دوز داروها در این مورد لازم است.
• در بیماران با نارسایی کبدی یا کلیوی با احتیاط تجویز شود.

عوارض جانبی بورتزومیب

• اعصاب مرکزی: اضطراب، ضعف، سرگیجه، دیس‌استزی، تب، سردرد، بی‌خوابی، پارستزی، نوروپاتی محیطی، لرز.
• قلبی ـ عروقی: ادم، افت فشارخون.
• چشم، گوش، حلق و بینی: تاری دید.
• دستگاه گوارش: دردهای شکمی، یبوست، کاهش اشتها، اسهال، سوء‌هاضمه ، تغییر طعم دهان، تهوع، استفراغ.
• خونی: آنمی، نوتروپنی، ترومبوسیتوپنی.
• عضلانی ـ اسکلتی: آرترالژی، درد کمر، دردهای استخوانی، کرامپ‌های عضلانی، میالژی.
• تنفسی: سرفه، تنگی نفس، پنومونی، عفونت‌های دستگاه تنفس فوقانی.
• پوست: راش، خارش.
• سایر عوارض: دهیدراتاسیون، زونا، پیرکسی.

تداخلات دارویی بورتزومیب

1. مصرف همزمان با سایر داروهای کاهنده فشارخون باعث افت فشارخون می‌شود.
2. مصرف همزمان با مهار کننده‌ها یا القاء کننده‌های آنزیم CYP3A4 باعث افزایش عوارض یا کاهش اثربخشی دارو می‌شود.
3. مصرف همزمان با داروهای خوراکی ضد دیابت باعث افت یا افزایش قندخون می‌شود.
4. داروهای ایجاد کننده نوروپاتی محیطی مانند آمیودارون،‌ ضد ویروس‌ها، ایزونیازید، نیتروفورانتوئین، استاتین‌ها در مصرف همزمان با این دارو باعث تشدید نوروپاتی می‌شوند.

مصرف بورتزومیب در بارداری و شیردهی

مطالعات کافی درباره مصرف داروی این گروه در حیوانات خطری را برای جنین نشان نداده است..ولی مطالعات کافی در زنان حامله وجود ندارد. یا اینکه مطالعات در حیوانات بیانگر ایجاد عارضه جانبی در جنین بوده است.ولی مطالعات کافی در زنان حامله خطری را برای جنین در سه ماهه اول حاملگی نشان نداده است. وشواهدی از خطر در مورد مصرف دارو در بقیه دوران حاملگی وجود ندارد

• ترشح دارو در شیر مشخص نیست. ضمن مصرف دارو، شیردهی صورت نگیرد.

هشدارها در مورد بورتزومیب

1- تهیه دارو با احتیاط و تحت شرایط استریل انجام گیرد. برای جلوگیری از تماس پوستی از دستکش استفاده شود.
2- ویال حاوی دارو با 5/3 میلی‌لیتر نرمال‌سالین رقیق شده و در عرض 8 ساعت از تهیه به صورت بولوس وریدی تجویز شود.
3- علائم نوروپاتی مانند احساس سوزش، هایپراستزی، هایپواستزی، پارستزی و دردهای نوروپاتیک را مانیتور کنید.
4- بیمارانی که علائم جدید یا پیشرونده نوروپاتی را پیدا می‌کنند، نیاز به تغییر دوز بورتزومیب دارند.
5- به دلیل ایجاد تهوع، استفراغ، اسهال و یبوست به دنبال تجویز دارو، بیماران ممکن است، نیاز به داروی ضد استفراغ، ضد اسهال یا هر دو داشته باشند.
6- جهت پیشگیری از دهیدراتاسیون جایگزینی مایع و الکترولیت‌ها صورت گیرد.
7- در بیماران با نارسایی کبدی یا کلیوی، عوارض دارو را به دقت مانیتور کنید.
8- جهت کنترل افت فشارخون وضعیتی ناشی از دارو، دوز داروهای ضد فشارخون را تنظیم کرده و از مایعات و در صورت لزوم مینرالوکورتیکوئیدها استفاده کنید.
9- به دلیل بروز ترومبوسیتوپنی ناشی از دارو، CBC و تعداد پلاکت بیمار را در طی درمان به خصوص در روز یازدهم مانیتور کنید.

نکات قابل توصیه در مورد بورتزومیب

1- علائم جدید یا پیشرونده نوروپاتی را گزارش کنید.
2- خانمها در طی مصرف دارو از روشهای پیشگیری از بارداری استفاده کرد و از شیردهی به نوزاد خودداری کنند.
3- به بیمار آموزش دهید که از دهیدراتاسیون پرهیز کرده و علائم سرگیجه، سبکی سر را گزارش دهد.
4- به دلیل ایجاد احساس خستگی، سرگیجه، غش کردن، سبکی سر،‌ دوبینی یا تاری دید، طی مصرف دارو احتیاطات کافی به عمل آید.
5- مصرف در سالمندان: اطلاعات مصرف دارو در این گروه سنی محدود است. عوارض جانبی ناشی از دارو را به دقت مانیتور کنید.
6- مصرف در کودکان: ایمنی و اثربخشی دارو در این گروه سنی اثبات نشده است.

شرایط نگهداری بورتزومیب

• داروی رقیق شده تا 3 ساعت در دمای 15 تا 30 درجه سانتی‌گراد قابل نگهداری است، کل زمان نگهداری داروی رقیق شده در شرایط عادی نباید از 8 ساعت تجاوز کند.
• ویالهای رقیق نشده دارو در دمای اتاق و دور از نور نگهداری شوند.

بیشتر بخوانید:

تاکسول (پاکلیتاکسل) داروی ضد سرطان را بیشتر بشناسید

معرفی داروی ضد سرطان فلوتامید

داروهای ضد سرطان : معرفی بهترین قرص های ضد سرطان