استومی چیست و در چه مواردی به کار میرود؟
همه چیز در مورد استومی
استومی ایجاد مسیری است بین اندام و پوست بیرونی است. برش دایره ای شکل کوچکی بر جداره ی شکم زده و بخشی از روده از شکاف بیرون آورده میشود. آن بخش از روده که بر سطح شکم دیده میشود استوما نام دارد. استومی به جراح اجازه میدهد تا مشکلات حاد سیستم را درمان و التیام بخشد .طی مراحل جراحی کانال و مسیر جدیدی زده میشود تا ضایعات از بدن خارج شوند.
استومی در موارد زیر کاربرد پیدا میکند: سرطان ،زخم ، التهاب روده بزرگ ، انسداد روده ، عفونت ، بی اختیاری (عدم توانایی در کنترل اجابت) و دیورتیکول (التهاب کیسه های کوچک در دیواره ی روده) هستند.
انواع استومی چیست؟
بصورت کلی میتوان استومی را به روشهای گوناگونی دسته بندی کرد اما آن چیزی که بیشتر در اینجا مدنظر است استومیهای دفعی است، یعنی انواع استومی که از آنها مواد دفعی مانند ادرار و مدفوع خارج میشوند.این نوع استومیها به سه گروه کلی تقسیم می شوند.
- کلستومی
- ایلئوستومی
- یوروستومی
لازم به ذکر است که هر کدام از این گروهها با توجه به شرایط بیمار و بیماری و یا تکنیک جراحی به زیر گروههای متنوع دیگری ممکن است تقسیم شوند.
انواع استوما چیست؟
انواع استوما را نیز میتوان بر اساس شکل آنها تقسیم بندی کرد. مانند Loop Ostoma و Double-Barrel Ostoma
آیا سایز استوما تغییر میکند؟
به طور طبیعی در چند ماه اول پس از انجام جراحی محل استوما کمی متورم است و برای کنترل مواد دفعی استوما نیاز به استفاده از کیسه‌هایی با سوراخهای بزرگتر از حد عادی میباشد.
به همین دلیل بهتر است در هفته ها و ماه های اول پس از جراحی هنگام تعویض کیسه، استوما مجدداً تعیین سایز شود. به خصوص در صورت استفاده از کیسههای قابل برش، اگر اندازه برش بزرگتر از اندازه استوما باشد، ترشحات نشت خواهد کرد.
استومی به دو نوع ایجاد میشود: ایلئوستومی (اتصال بخش انتهایی روده کوچک بنام ایلیوم به پوست شکم) و کلوستومی (اتصال بخشی از روده بزرگ به پوست شکم).
استومی میتواند دائمی یا موقت باشد. استومی موقت قابل برگرداندن است و برای دور نگه داشتن و تغییر مسیر مدفوع از محل مورد نظر بطور موقت زده میشود ، مثلا برای محلی که ملتهب شده یا انسداد پیدا کرده و یا قرار است التیام یابد.
استومی دائمی زمانی کاربرد دارد که بیماری به عملکرد نرمال روده کاملا آسیب رسانده و یا زمانیکه عضله های مسئول دفع دیگر عمل نمی‌کنند و باید برداشته شوند. در استومی میتوان هم روده ی کوچک و هم بزرگ را به سطح بدن متصل کرد.
همچنین بخوانید: سرطان روده بزرگ
استومی کجا قرار میگیرد؟
بهترین روش قبل از جراحی این است که محل قرار گرفتن استومی روی بدن توسط جراح علامت گذاری و تمام وضعیت های خاص و محل های امکان پذیر برای نصب کیسه سنجیده و مقایسه شوند. بهترین محل بخش صاف شکم است که به راحتی قابل دید و دسترسی است.
علامت گذاری در حالت نشسته ، ایستاده یا خوابیده انجام میشود و به مواردی از قبیل چین پوست ، زخم ، مسیر کمربند ، ارتفاع نفس نفس و شکل عمومی شکم توجه میشود. استومی معمولا بین عضله ها در چپ یا راست اواسط شکم قرار میگیرد. کلوستومی معمولا در چپ ناف و ایلئوستومی در راست قرار میگیرد.
کنترل اجابت چگونه خواهد بود؟
پس از ایجاد استومی ، اجابت بطور عادی به استوما تخلیه میشود (کیسه ای که در بیرون بدن پوشیده و برای جمع آوری مدفوع میباشد). متخصص یا پرستار تعلیم دیده مراحل نگهداری و جداسازی را به بیمار آموزش میدهند.
کیسه از جنس پلاستیکی بوده و با چسب به بدن می چسبد . کیسه هم دورانداختی است و هم قابل تخلیه. این سیستم کاملا امن است و اتفاقی پیش نمی آید و کیسه هم بدون بو است. دفعات و مقدار اجابت بستگی دارد به رژیم غذایی ، حالت بدن قبل از جراحی و نوع استومی.
آیا غذا خوردن کنترل یا محدود میشود؟
بسیاری از بیماران غذای همیشگی با محدودیت کمی دارند. برای کنترل دفعات و حالت اجابت شاید مجبور به رعایت یک سری دستورالعمل های غذایی شوید. میانگین خروجی روزانه برای ایلئوستومی ۵۰۰ میلی لیتر با میزان حدودا ۱۰۰۰ الی ۱۵۰۰ میلی لیتر است. میانگین خروجی روزانه برای کلوستومی حدود ۵۰۰ میلی لیتر یا میزان ۲۰۰ الی ۷۰۰ میلی لیتر است.
مقدار و حالت اجابت باید تحت نظر باشد و خروجی بیش از میزان میانگین آن هم بطور دائمی باعث کم شدن آب بدن میشود ، ضمنا افت سریع خروجی همراه با دل درد نشان دهنده ی یبوست یا انسداد است.
غذا را بخوبی جویده و مصرف مایعات را زیاد کنید. معمولا توسط پزشک یا متخصص لیستی از غذاهایی که به سفت شدن مدفوع کمک و یا غذاهایی که باید برای جلوگیری از انسداد از آنها پرهیز کنید داده خواهد شد. اگر بخش زیادی از روده ی کوچک برداشته نشده پس استومی منجر به سوء تغذیه نمیشود.
در خاتمه با گذشت زمان خودتان را به استومی وفق خواهید داد و یاد میگیرید چه غذاهایی چگونه روی خروجی استومی تاثیر دارند . اکثر بیماران میتوانند با زیر نظر داشتن تاثیر غذاها کم کم به حالت عادیشان برگردند.
همچنین بخوانید: علت یبوست بسیار شدید در زنان و درمان این عارضه
آیا مردم متوجه وجود استومی می شوند؟
اگر نگویید خیر. استومی به راحتی قابل پنهان است و مردم از وجود آن بی خبر خواهند بود.
آیا فعالیت های فیزیکی محدود میشوند؟
پس از التیام رخم تمام فعالیت ها و ورزش ها انجام پذیرند. چهره های عمومی ، هنرمندان برجسته و حتی ورزشکاران از استومی استفاده میکنند و محدودیتی در فعالیتهایشان ندارند.
آیا استومی بر رابطه ی جنسی تاثیر دارد؟
اکثر مردم با وجود استومی رابطه ی جنسی عادی دارند. برخی بیماران از این نگرانند که شریک جنسیشان بخاطر استومی چه فکری میکند ولی رابطه ی قوی ، زمان و صبر میتواند بر این تغییر غلبه کند. در این راستا جلسات و گروه های پشتیبانی بسیاری وجود دارند.
آیا استومی عوارض دارد؟
بروز عوارض امکان دارد. در اوایل کار با استومی مقداری زمان میبرد تا با تعویض یا تخلیه ی آن آشنا شوید و شاید در این بین اتفاقاتی بیافتد. پس از اینکه به وسیله عادت کردید عوارض ناشی از ان بسیار خفیف هستند مثل سوزش اطراف محل که آن هم به راحتی قابل رفع است.
اضافه یا کم شدن بیش از حد وزن میتواند بر عملکرد آن تاثیر بگذارد. دیگر مشکلات که طی زمان امکان دارند شامل فتق (تضعیف جداره ی شکم اطراف استومی) یا پایین افتادگی (برآمدگی از روده) است که اگر حاد شوند جراحی لازم است.زندگی کردن با استومی نیاز به کمی وفق دادن و یادگیری دارد ولی بدون مشکل خاصی میتوان با آن زندگی و فعالیت داشت.
