آمفیزم ریوی ، از علت تا پیشگیری و درمان آمفیزم ریوی
بیماری آمفيزم چیست؟
آمفیزم Emphysema به معنی نابودی پارانشیم ریوی است که منجر به از بین رفتن ویژگی ارتجاعی ریه و از بین رفتن دیوارهٔ آلوئول‌های ریه میشود. از پیوستن چند آلوئول یک حفرهٔ بزرگ به وجود می‌آید که موجب کاهش سطح تنفسی و اِشکال در جذب اکسیژن میشود. از بین رفتن کشش شعاعی ریه در پی این پروسه، منجر به افزایش تمایل مجاری هوایی به روی هم افتادن یا کولاپس شده و در نهایت موجب پرهوایی ریه و محدودیت جریان هوا در ریه‌ها و گیر افتادن هوا در ریه میشود.
فضاهای تنفسی بزرگتر و بول‌هایی تشکیل می‌شوند. آمفیزم یکی از اجزای اصلی بیماری مزمن انسدادی ریه است. تمامی سیگاری‌ها به درجاتی از آمفیزم دچار می‌شوند. دراین بیماری دیوارهٔ حبابچه‌ها به تدریج از بین رفته وفرد مبتلا به تنگی نفس میشود. پیشروی این بیماری بستگی به تعدادسیگار درروز و تعداد روزهایی که مصرف میشود دارد.امفیزم معمولاً بتدریج پیشرفت میکند و منجر به نارسایی تنفسی میشود.
انواع امفیزم
- آمفیزم سنتروآسینار
- آمفیزم پان‌آسینار
- آمفیزم پاراسکتال یا آسینار دیستال
- آمفیزم غیرطبیعی یا بی‌قاعده
علت بیماری آمفیزم ریوی
علت اصلی امفیزم کشیدن سیگار است در افراد غیر سیگاری حتی درجات متوسط امفیزم نادر است. احتمالاً تحریکات ناشی از کشیدن سیگار موجب تخریب یا اختلال در ساخت رشته‌های الاستیک و سایر اجزای سپتوم بین الوئولی میشود.یک شکل وراثتی آمفیزم اثرات مضری را نشان میدهد که میتوانند در اثر تاخوردگی غلط پروتیین ها در ER به وجود آیند.
آمفیزم سنتروآسینار
این بیماری در اثر یک جهش نقطه ای در آلفا آنتی تریپسین ایجاد میگردد، که در حالت عادی توسط هپاتوسیت ها و ماکروفاژها ترشح میشود. پروتیین نوع وحشی به تریپسین و نیز الاستاز خون متصل شده و آنها را مهار میکند. در غیاب این پروتیین، الاستاز بافت نرم ریه را، که در جذب اکسیژن شرکت میکند، تجزیه مینماید، که در نهایت علائم آمفیزم را ایجاد میکند.
بیشتر از ۹۵ درصد آمفیزم‌ها از این نوع بوده و در آن لوب‌های ریه درگیر می‌شوند. در این نوع بیشترین آلوئول‌های درگیر در بخش مرکزی شش‌ها و نزدیک به نایژک‌ها (برونکیول) مرکزی قرار دارند درحالی‌که آلوئول‌های دیستال در وضعیت نرمال و سلامت قرار دارند. آمفیزم سنتروآسینار همراه بیماری‌های ریوی مانند برونشیت مزمن و بیماری انسدادی ریوی خود را نشان میدهد.
آمفیزم پان‌آسینار
در این نوع آمفیزم آلوئول‌های تنفسی افزایش حجم دارند و بر خلاف نوع سنترآسینار که میانهٔ ریه را دربر می‌گیرد، این نوع آمفیزم از ابتدای برونکیول تنفسی (جایی که آلوئول شروع شده و تنفس آناتومیک آغاز میشود) تا آخرین آلوئول در کف شش‌ها را درگیر میکند و در حقیقت بیشترین صدمه را بخش پایینی شش‌ها می‌بینند. علت اصلی این نوع آمفیزم اختلال و کمبود در آلفا آنتی‌تریپسین است.
آمفیزم پاراسکتال یا آسینار دیستال
این نوع آمفیزم تنها بخش‌های دیستال شش را دربر گرفته و صدمه به آسینارها در انتهای دیواره‌های همبندی (کانکتیو) و بخش مجاور به پرده جنب (پلئور) در ریه است.
آمفیزم غیرطبیعی یا بی‌قاعده
آمفیزم بی‌قاعده همانگونه که از نامش پیداست، محل ویژه‌ای نداشته و مکان‌های مختلف آسینار را درگیر میکند. از دیگر مشکل‌های این نوع آمفیزم، آسمپتومال بودن و بدون نشانه بودن آن است.
سیر بالینی
نخستین سمپتوم و نشانهٔ آمفیزم تنگی نفس یا دیسپنه است که شروعی پیش‌رونده و بحرانی دارد. در برخی بیماران وجود سرفه و تنفس سیبیلانت (دارای صفیر) می‌تواند نشانهٔ آمفیزم باشد. در ادامه کاهش وزن که گاهی با سرعت ادامه میابد و اشکال در تنفس پی‌آمد بالینی و کلینیکی آن است.
يشگيری از آمفیزم ریوی
- سيگار نكشيدن
- از بودن در جاهايي كه آلودگي هوا زياد است خودداري كنيد.
- ورزش در حد متوسط و در هواي تميز انجام دهيد.
- از بروز آنفلوآنزا و ذات‌الريه با زدن واكسن‌هاي مربوطه جلوگيري كنيد.
- از تماس با بيماراني كه دچار عفونت تنفسي هستند خودداري كنيد.
- در صورت بروز عفونت ريه به پزشك مراجعه كنيد. پزشك ممكن است آنتي‌بيوتيك تجويز كند.
عواقب مورد انتظار
اين بيماري را نمي‌توان معالجه كرد، اما با كنترل علايم مي‌توان پيشرفت و شدت گرفتن بيماري را به تأخير انداخت. اگر چه آمفيزم اميد به زندگي را كاهش مي‌دهد، بسياري از افراد سال‌ها با آن زندگي مي‌كنند. بدون درمان، عوارض بيماري ممكن است مرگبار باشند.
عوارض احتمالی
- مستعد بودن نسبت به بروز عفونت‌هاي ريه
- بيماري انسدادي مزمن ريوي (COPD)
- نارسايي تنفسي يا روي هم خوابيدن ريه
- نارسايي احتقاني قلب
درمان بیماری آمفيزم
اصول كلی
اقدامات تشخيصي ممكن است شامل آزمايش خون و ساير بررسي‌هاي آزماشگاهي، عكس‌برداري با اشعه ايكس، و آزمون‌هاي عملكرد ريه باشند.
- درمان با هدف كاهش علايم، كند كردن پيشرفت بيماري و جلوگيري از بروز عوارض صورت مي‌گيرد.
- نوعي درمان جديد براي درمان آمفيزم ناشي از كمبود ارثي آلفا ـ 1 ـ آنتي‌تريپسين بسيار نويدبخش است.
- سيگار را ترك كنيد. سيگار باعث پيشرفت بيماري مي‌شود حتي اگر درمان صورت گيرد.
- از استنشاق آلاينده‌هاي تنفسي خودداري كنيد.
- اگر در جايي كار مي‌كنيد كه آلودگي هوا زياد است، با اقدامات مختلف سعي كنيد از قرار گرفتن در معرض آلودگي اجتناب كنيد و در صورت لزوم، شغل خود را عوض كنيد.
- به هنگام هشدار در مورد آلودگي هوا، در منزل بمانيد.
- سيستم تهويه مطبوع فيلتردار با كنترل رطوبت در منزل خود نصب كنيد.
- هر گونه آلرژي همراه آمفيزم بايد درمان شود تا از بدتر شدن آمفيزم جلوگيري شود.
- از قرار گرفتن در معرض تغييرات ناگهاني دما يا رطوبت، حرف زدن با صداي بلند، خنديدن، گريه كردن، يا فعاليت بدني شديد، در صورتي كه باعث بروز حمله‌هاي سرفه شوند، خودداري كنيد.
- از رفتن به ارتفاعات كه هوا در آنجا رقيق است خودداري كنيد.
- دندان‌هاي خود را مرتب مسواك كنيد و نخ دندان بكشيد تا احتمال بروز عفونت در دهان كم شود.
- انتهاي تخت خود را حدود 12-10 سانتي‌متر بالا بياوريد. اين كار كمك مي‌كند تا ترشحات مخاطي در قسمت‌هاي تحتاتي ريه جمع نشوند.
- از افرادي كه سرفه مي‌كنند يا سرماخوردگي دارند دوري كنيد.
- ندرتاً ممكن است انجام پيوند ريه مدنظر قرار گيرد.
داروها
- آنتي‌بيوتيك براي مبارزه يا پيشگيري از عفونت‌هاي ثانويه
- داروهاي گشاد كننده نايژه براي رفع اسپاسم لوله‌هاي نايژه‌اي
- واكسن انفلوآنزا و واكسن ذات‌الريه
- اكسيژن در مراحل انتهايي
فعاليت
فعاليت محدود خواهد شد، اما تا حدي كه قدرتتان اجازه مي‌دهد فعاليت خود را حفظ كنيد. عدم فعاليت به مدت طولاني موجب بيشتر شدن ناتواني خواهد شد.
رژيم غذايی
روزانه حداقل 8 ليوان آب بنوشيد. اين كار باعث رقيق شدن ترشحات ريوي، و آسان‌تر شدن تخليه آنها با سرفه مي‌شود.
در اين شرايط به پزشك خود مراجعه نماييد
- اگر شما يا يكي از اعضاي خانواده تان علايم آمفيزم را داريد.
اگر يكی از موارد زير پس از تشخيص رخ دهد
- تب
- وجود خون در خلط
- افزايش تنگي نفس، يا تنگي نفس بدون سرفه يا به هنگام استراحت
- درد قفسه سينه
- زياد شدن، غليظ شدن، يا تغيير رنگ خلط، علي‌رغم درمان .
