آشنایی با نحوه عملکرد پیس میکر در قلب

پیس میکر چیست و چه کاربردهایی دارد؟

پیس میکر ها ضربان ساز هایی هستند که ایمپالس ها را تولید به سمت قلب هدایت می کنند. هر ایمپالس الکتریکی که از ضربان ساز خارج می شود موجب تحریک قلب و انقباض آن می گردد.

با این بخش از دلگرم همراه باشید تا با پیس میکر یا ضربان ساز قلب آشنا شوید.

پیس میکر یا ضربان ساز دارای دو بخش است:

منبع تامین نیرو یا باتری و مدار الکترونیکی. ضربان ساز دارای یک بدنه فلزی است تا مایعات وارد آن نشوند. ضربان ساز حدود ۵۰-۲۵ گرم وزن دارد و اندازه آن کوچک تر از یک قوطی کبریت است. اکثر ضربان سازها باتری لیتیومی دارند.

سیستم ضربان ساز دارای یک ژنراتور ضربان ساز و یک یا دو لید ( سیم ) است. به ضربان سازهایی که دارای یک لید هستند ضربان ساز یک حفره ای و به ضربان سازهایی که دو لید دارند ضربان ساز دو حفره ای گفته می شود.

پیس میکر چیست؟

يک موج الکتريکي ناشي از پيس ميکر چگونه احساس مي شود؟

اغلب افراد نمي توانند آن را احساس کنند. موج الکتريکي يک پيس ميکر بسيار کوچک مي باشد. اگر شما آن را احساس کرديد، پزشک شما با تغيير برنامه ريزي پيس ميکر ميتواند آن را برطرف کند.

با پايان يافتن عمر باطري چه اتفاقي مي افتد؟

بطور معمول عمر يک پيس ميکر بين پنج تا ده سال مي باشد که اين ميزان وابسته به نوع باطري، چگونگي عملکرد آن، شرايط طبي بيمار و ساير عوامل مي باشد. باطري به ناگهان از کار کردن نخواهد ايستاد و معمولا” طي يک دوره چندين ماهه عمر آن به پايان خواهد رسيد و هميشه قبل از اتمام عمر آن زمان کافي براي تعويض وجود دارد. پزشکان در هر ويزيت طول عمر باطري را چک خواهند کرد. زمانيکه انرژي پيس ميکر نزديک به پايان باشد بايد با يک پيس ميکر جديد تعويض شود و بنابراين يک عمل کوچک ديگر بايد انجام شود که در اين عمل تنها باطري که در زير پوست تعبيه شده تعويض مي گردد و سيمها بطور دائم باقي مي مانند.

قلب طبیعی در هر دقیقه چند بار می طپد ؟

ضربان قلب طبیعی بین 60 تا 100 بار در دقیقه میباشد. این ضربانات منظم بوده و فواصل بین آنها تقریبا” برابر است . بسته به نیاز بدن به اکسیژن، ضربان قلب می تواند کند ویا تند شود و در واقع بدن به قلب می گوید که به چه میزان اکسیژن نیاز دارد و قلب باید چند بار در دقیقه بزند.

چگونگی شکل گیری ضربان طبیعی قلب

قلب میلیونها سلول دارد که به امواج کوچک الکتریکی واکنش نشان می دهند و قادر به تولید و انتقال امواج الکتریکی هستند. امواج الکتریسیته در قلب توسط قسمت مخصوصی در بالای قلب، ناحیه فوقانی دهلیز راست، ساخته می شوند که به آن گره سینوسی (Sinus Node) گفته می شود.

گره سینوسی چیست ؟

گره سینوسی “پیس میکر طبیعی قلب” است. این گره جایگاه گروهی از سلولهای تخصصی است که امواج الکتریکی را تولید کرده وبه تمامی قلب می فرستند. گره سینوسی پرشدن دهلیز از خون را حس میکند و با فرستادن یک موج الکتریکی باعث انقباض دهلیزی می شود، که این انقباض خود باعث خروج خون از این حفره و ورود آن به بطن میشود.

گره دهلیزی – بطنی چیست ؟

“گره دهلیزی – بطنی” (Atrio-Ventricular Node) جایگاه گروهی دیگر از سلولهای تخصصی است که در بین دهلیز و بطن قرار دارند و امواج الکتریکی ناشی از گره سینوسی را از دهلیزها به بطنها منتقل می کنند. این گره موج الکتریکی را به آهستگی عبور میدهد. تاخیری که در این انتقال وجود دارد باعث می شود بطنها بعد از اینکه توسط انقباض دهلیزی پر شدند منقبض شوند و خون را به ریه ها و سرتاسر بدن بفرستند.

آریتمی ها (اختلالات ضربان قلب)

آریتمی(Arrhythmia) به هرگونه اختلال در ضربان قلب گفته می شود، که می تواند نامنظم، تند و یا کند باشد.

انواع مختلف آریتمی ها کدامند ؟

خیلی تند – تاکی کاردی (Tachycardia)

تاکی کاردی به معنای تندی ضربان قلب است. اگر قلب با ضربان بسیار تند بزند حفرات فرصت پرشدن را پیدا نمیکنند و بنابراین قلب قادر به پمپ کردن خون کافی و در نتیجه رساندن اکسیژن به ارگانهای بدن نخواهد بود و این در نهایت می تواند منجر به سرگیجه، سنکوپ و حتی ایست قلبی شود. بعضی تاکی کاردی ها در حفرات فوقانی و بعضی در بطنها روی می دهند.

خیلی کند – برادی کاردی (Bradycardia)

برادی کاردی به معنی کندی ضربان قلب است. قلبی که در تمام اوقات خیلی کند می زند می تواند به خستگی، ضعف و سرگیجه شخص منجر شود زیرا با کند شدن ضربان قلب، خون کافی به ارگانهای مختلف بدن نمی رسد. در موارد شدیدتر، کندی ضربان می تواند باعث از هوش رفتن (سنکوپ) یا حتی مرگ شود. یک ضربان ساز خوب (پیس میکر) میتواند ضربان قلب را در این شخص به حالت طبیعی برگرداند.کندی ضربان می تواند به علت اشکال در کارکرد گره سینوسی و تولید کمتر ضربان باشد یا اینکه انتقال ضربان ها به بطن مشکل داشته باشد یعنی مسیر انتقال امواج قطع شده باشد.

چه چیزهایی منجر به آریتمی ها می شوند؟

بسیاری از بیماریها و شرایط ریتم قلب را تحت تاثیر قرار می دهند. بیماریهایی مانند تنگی رگهای قلب، فشارخون بالا، دیابت، بیماری دریچه های قلب یا بیماریهای غیر قلبی و اختلالات کار تیروئید می توانند منجر به آریتمی شوند. بعضی از داروها و سیگار نيز میتوانند منجر به آریتمی شوند. پی بردن به علت آریتمی بسیار اهمیت دارد زيرا نوع درمان وابسته به علت میباشد. بنابراین پزشک برای پی بردن به علت آریتمی شما ممکن است آزمایشها یا بررسی هایی را درخواست نماید.

برخی اصول اولیه و اساسی در مورد پیس میکر ها (ضربان سازهای قلب)

پیس میکر چیست ؟

پیس میکر یا همان “باطری قلب” میتواند کندی ضربان قلب را تشخیص دهد و با فرستادن جریان الکتریکی یک ضربان طبیعی و منظم را مجددا برقرار کند. پیس میکر از قطعات کوچک کامپیوتری و یک باطری کوچک ولی با طول عمر طولانی تشکیل شده است.

پیس میکر در زیر پوست قسمت فوقانی سینه و گاهی در زیر پوست شکم تعبیه می شود (نحوه تعبیه پیس میکر بعداً شرح داده مي شود). پیس میکر قادر به ایجاد جریان الکتریکی است. این جریان الکتریکی از طریق سیمهای مخصوصی که به آنها “لید” (Lead) گفته مي شود و در داخل قلب قرار می گیرند به عضله قلب هدایت می شود و باعث ایجاد ضربان میشود. این سیمها همچنین به پیس میکر کمک می کنند تا از چگونگی ضربان قلب آگاه شده و بتواند در موقع نیاز جریان الکتریکی لازم را بفرستد.

چرا من به پیس میکر نیاز دارم ؟

اگر ضربان قلب شما به حدی کند باشد که منجر به سرگیجه، خستگی، غش، تنگی نفس و یا از دست رفتن هوشیاری شود شما ممکن است به پیس میکر نیاز داشته باشید. در مواردی، کندی ضربان حتی اگر بدون هیچ علامتی هم باشد نیاز به پیس میکر دارد زیرا می تواند به بزرگ شدن قلب یا مرگ ناگهانی منجر شود. این خطرات را پزشک شما پس از بررسی های لازم می تواند تشخیص دهد. در هر حال پیس میکر به شما کمک می کند تا یک ضربان قلب طبیعی داشته باشید.

انواع مختلف پيس ميکرها

اولين پيس ميکر که در 50 سال پيش ساخته شد به اندازه يک ساعت روميزي بود و طول عمر آن کمتر از 12 ماه بود. امروزه پيس ميکرها بسيار کوچکتر ميباشند و ميتوانند تا سه حفره قلب را تحريک کرده و عمري بين 5 تا 10 سال دارند.ساده ترين انواع پيس ميکر را پيس ميکر تک حفره اي مي نامند زيرا آنها از طريق يک ليد (سيم) تنها به يک حفره قلب که معمولا” بطن راست مي باشد متصل ميشوند .

پيس ميکرهاي دو حفره اي دو ليد (سيم) دارند که معمولا” يکي در دهليز راست و ديگري در بطن راست قرار ميگيرد. اين پيس ميکرها قادر به تحريک دو حفره هستند.بعضي از پيس ميکرها دراراي سه ليد (سيم) هستند. يکي در دهليز راست، يکي در بطن راست، وديگري در بطن چپ قرار مي گيرد. در اين نوع، ضربان بطن راست و چپ بطور همزمان صورت ميگيرد و در بيماراني که مبتلا به نارسائي قلبي شديد هستند اين نوع پيس ميکرمي تواند منجر به افزايش کارآئي قلب شود.

هر کدام از پيس ميکرهاي توضيح داده شده مي توانند سرعت ضربان قلب را بسته به نياز بيمار تغيير دهند. بدين معني که در زماني که بيمار فعالتر ميشود پيس ميکر مي تواند ضربان قلب را تندتر کند و در هنگام استراحت آن را کند نمايد.بعداز اينکه پيس ميکر در بدن بيمار تعبيه شد پزشک ميتواند با استفاده از “پروگرامر” آن را از خارج از بدن تنظيم نمايد.

پروگرامر يک کامپيوتر مخصوص ميباشد که ميتواند دستورات لازم را ازطريق امواج خاص و از روي پوست به پيس ميکر منتقل کند. اين عمل بدون درد ميباشد و پروگرامر مي تواند اطلاعات موجود در پيس ميکر راجع به قلب بيمار را در اختيار پزشک قرار دهد.پیس میکر بیماری قلبی را درمان نمیکند. علت ضربان قلب کند یا نامنظم را مرتفع نمیکند ولی میتواند برای سالهای متمادی ضربان قلب را بطور طبیعی حفظ کند که نتیجتا بطور قابل توجهی کیفیت زندگی را در افراد مبتلا به آریتمی قلب بالا می برد.

فوائد داشتن یک پیس میکر چیست؟

پیس میکر باعث بهبودی توانائی قلب برای ضربان طبیعی و به موقع میشود. در بعضی بیماران ضربان قلب بطور کامل وابسته به پیس میکر میباشد و بدون آن ادامه حیات میسر نمیباشد. بعد از تعبیه پیس میکر علائم ناشي از كندي ضربان قلب مانند سرگیجه، ضعف و سنکوپ از بین میروند.با وجود پیس میکر بیماران احساس امنیت بیشتری میکنند چون میدانند که پیس میکر مانند نگهبانی در کنار آنها میباشد تا در مواقع ضروری بطور طبیعی ضربان قلب را حفظ کند.

عملکردپایه ای پیس میکر

همه پیس میکرها دارای یک کلاک داخلی هستند که تعیین کننده زمان تحویل پالس بعدی است.همه پیس میکرها یک مدار خروجی دارند که زمانیکه توسط تایمر ( زمان سنج) راه اندازی می شود ، یک پالس با دوره تناوب و ولتاژ (یا جریان ، اگر در طراحی آن چنان باشد ) ثابت ایجاد می کند.پیس میکرهایی که هم بافت بطنی و هم دهلیزی را تحریک می کنند ، با دو مدار خروجی کار می کنند. چناانکه خروجی بطنی پس از یک تأخیر A-V برنامه ریزی شده رخ می دهد. دوره تأخیر در اکثر پیس میکرهای دائمی قابل برنامه ریزی است، اما در پیس میکرهای قابل برنامه ریزی و پیس میکرهای ترتیبی A-V خارجی که در اتاق های عمل بکار میروند ، می تواند تغییر کند.

ضربان سازهای demand یا قابل جلوگیری دارای مدارات تحلیل ECG می باشند.( که بوسیله الکترودهای ضربان ساز تشخیص داده می شود.)و سیگنال را جهت تداخلات الکترومغناطیسی روی صفحه نمایش میدهد. اگر یک QRS تشخیص داده شود ، کلاک داخلی reset می شود . در نتیجه تا زمانیکه پالس بعدی ایجاد شود ، تأخیر زمانی پیش می آید. ( یعنی طول دوره گریز)زمانی که تداخل الکترومغناطیس رخ میدهد ممکن است پیس میکر تقاضا ، به مد آسنگرون برودو به صورت پیوسته ضربان سازی کند تا زمانیکه تداخل از بین برود و دوباره سیگنال طبیعی قلب تشخیص داده شود.قرار دادن یک آهنربا روی یک پیس میکر قابل برنامه ریزی با غیر قابل برنامه ریزی نیز دستگاه را به مد آسنکرون تبدیل می کند ولی فقط طی مدت زمانی که آهنربا نگهداشته می شود.

بسیاری از پیس میکرهای demand ( تقاضا) پس ماند را نیز نمایش میدهند که در آن مولد پالس متوقف می شود تا زمانی که نرخ طبیعی قلب به نرخی (۶۰ ضربان در دقیقه ) کمتر از نرخ ضربان سازی (۷۲ ضربان در دقیقه ) سقوط کند. زمانیکه پیس میکر ضربان سازی را شروع می کند ، تا زمانیکه نرخ طبیعی قلب به بالاتر از نرخ ضربان سازی شده برسد ، متوقف نمی شود مگر اینکه پیس میکر مدلی با « جستجوی پسماند » باشد که در فواصل معین ریتم اساسی در زیر قرار گرفته را تعیین می کند.برخی پیس میکرها در ضربان سازی و حس کردن هم بطن و هم دهلیز توانمند هستند.

چنین توانایی به پیس میکر اجازه می دهد که نه تنها نرخ بطنی مناسب ، بلکه ضربه دهلیز قبل از هر انقباض بطنی را تضمین میکند. این پیس میکرها (طبقه بندی DDD – بخش بعدی را ببینید) نرخ دهلیزی حداقل را ضمانت می کنند و همچنین این اطمینان را حاصل می کنند که یک انقباض بطنی در زمان مشخص بعد از هر انقباض دهلیزی رخ میدهد.

بخش الکترونیکی پیچیده است زیرا همیشه رخ دادن انقباض بطنی پس از هر انقباض دهلیزی مناسب نیست.بعنوان مثال ، یک تاکی کاردی دهلیزی ممکن است نرخ بطنی بیش از حدی را تولید نماید.همچنین ممکن است تداخل الکترومغناطیسی به عنوان یک نرخ دهلیزی سریع تشخیص داده شود . ایجاد محدودیت در نرخ بطنی معمولا در مدارات ایجاد می شود و قابل برنامه ریزی است.یک عارضه دیگر از تاکی کاردی غیر مستقیم پیس میکر ، ممکن است در پیس میکرهای DDD ایجاد شود که به عنوان نتیجه یک PVC یا هر دپلاریزاسیون با مبدأ بطنی که در یک روش برگشتی از طریق گره AV به سمت دهلیز هدایت شده، می باشد.

یک PVC ممکن است سبب برگشت دپلاریزاسیون دهلیزی شود که در شروع بوسیله پیس میکر تشخیص داده می شود. از این رو یک ضربان ساز ایجاد شده بوسیله دپلاریزاسیون بطنی بعد از وقفه پیش تنظیم A-V رخ میدهد و دپلاریزاسیون بطنی به سمت دهلیز برگشت خواهد نمود و دوره خود نگهدار میشود.می توان با افزودن یک دوره مقاوم ( فاصله ) دهلیزی پس از بطن در مدار ، از تاکی کاردی غیر مستقیم بطنی جلوگیری نمود.

دوره فاصله با هر دپلاریزاسیون بطنی شروع شده و به عنوان نمونه ۳۰۰-۴۰۰ میلی ثانیه به طول می انجامد و قابل برنامه ریزی است.در طول PVARP هیچ پاسخ بطنی راه اندازی شده به دریافت دهلیزی مجاز نخواهد بود ، بنابراین یک موج p برگشتی یا هر موج p زودهنگام دیگر ، منجر به دپلریزاسیون بطنی دیگری نخواهند شد. اکنون اکثر پیس میکرها توانایی متغیر بودن نرخ ضربان سازی را دارا می باشند.

روزگاری فقط بیمارانی با گره SA سالم و پیس میکرهایی که دهلیز را حس و بطن را ضربان سازی میکردند، می توانستند نرخ قلبی خود رابا تقاضای بدن تنظیم نمایند.امروزه پیس میکرهایی ساخته شده اند که در برخی روش ها سطح فعالیت بیمار را حس کرده و مطابق با آن (demand ) نرخ ضربان سازی ر اتنظیم می کنند. ( ضربان سازی با نرخ متغیر) چنین وسیله ای ، یک کریستال پیزوالکتریک را جهت تشخیص حرکت بدن که توسط ماهیچه های در زیر قرار گرفته انتقال می یابد ، بکار میگیرند. نرخ ضربان سازی بوسیله سطح فعالیت حس شده تعیین می شود.

متخصص بیهوشی باید دقت کند که فعالیت ماهیچه قرار گرفته روی مولد ( فاسیکولاسیون از ساکسینولچلاین ) یا فشار روی مولد ( جراح روی مولد تکیه کند) ممکن است توسط واحد به عنوان یک فعالیت تفسیر شود و منجر به افزایش نرخ قلبی شود. اگرچه به طور بعیدی ممکن است ناشی از فیلترهایی که ارتعاشات فرکانس بالا (سختی ، لرزش ، وسیله نقلیه موتوری) و فرکانس پایین ( تنفس ، ضربان قلب) را فیلتر می کنند باشد. روش دیگر تعیین وجود فعالیت فیزیکی ، بکارگیری آشکارساز نرخ تنفسی است. با استفاده از دستگاههای الکترونیکی مشابه با مانیتورهای بیهوشی که یک دم را حس می کنند ( اندازه گیری امپدانسی) ، این پیس میکرها حداقل نرخ ضربان سازی را مطابق با نرخ تنفسی تنظیم می کنند ، بطوریکه تنفس سریع نشان دهنده تحرک زیاد می باشد.

این روش آشکارسازی نرخ تنفسی نیازمند اعمال جریان الکتریکی کوچکی به بیمار است.زمانیکه سیستم آشکارساز نرخ تنفسی یک مانیتور برای بیماری با پیس میکر نرخ متغیر که از آشکارساز نرخ تنفسی نیز استفاده می کند ، بکار می رود ممکن است سیستم ها بر یکدیگر اثرات متقابل داشته باشند.پیس میکر ممکن است جریان مانیتور بیمار را به عنوان تنفس سریع تفسیر کند و متعاقبا ضربان سازی بیمار را در نرخ بسیار بالایی انجام دهد. اگر پیس میکری ضربان سازی با نرخ متغیر ایجاد می کند ، باید قبل از جراحی تعیین کنید که بدانید پیس میکر چه روشی را برای تعیین فعالیت فیزیکی بکار می برد.

اطلاعات خود در مقابل اثرات متقابل با داروها و تجهیزات را بالا ببرید و برای سر وکار داشتن با تاکی کاردی تدارک لازم راببینید ( از فشار وارد کردن به پیس میکر دست بکشید ، منتظر بمانید تا فاسیکولاسیون به انتها برسد ،آشکار ساز نرخ تنفسی روی مانیتور را وابسته به شرایط محیطی خاموش کنید.)

ساختار فنی دستگاه :

در حالیکه مدلهای زیادی از پیس میکر وجود دارد ولی هر کدام دارای قابلیت منحصر به فردی هستند . هر پیس میکر دارای یک تولید کننده نبض یا ژنراتور است که با باطری کار می کند و همچنین دارای یک سیستم یا الکترود است که تحریک الکتریکی را به قلب می رساند .

مولد پالس پیس میکر یا ژنراتور:این مولد پالس سیگنالهای الکتریکی تولید میکند که موجب تپش قلب می شوند. اکثر مولد های پالس توانایی دریافت و پاسخ دادن به سیگنالهایی که توسط قلب فرستاده می شوند را نیز دارند.

ژنراتور منبع انرژی پیس میکر می باشد که دارای مدارهای الکترونیکی است و این مدارها موظف به ایجاد ضربان زمان بندی و حساب شده و احساس فعالیتهای قلبی می باشند . باتری ژنراتور می تواند از جنس لیتیم ، جیوه – روی و هسته ای باشد . ژنراتورهای تولید کننده نبض دارای کنترل کننده های متعددی از قبیل برون ده انرژی الکتریکی ، سرعت (نرخ) ضربان قلب ، کیفیت و حساسیت پیس میکر می باشند.

۱)برون ده انرژی الکتریکی (Output)

برون ده انرژی به شدت پالس الکتریکی که به وسیله ژنراتور به میوکارد داده می شود . اطلاق می گردد . میزان برون ده به وسیله میلی آمپر (mA) اندازه گیری می شود . تنظیم برون ده به وسیله پزشک در زمان وارد کردن پیس میکر انجام می گیرد و در پایانی ترین میزانی که تولید دپولاریزاسیون می کند (حد آستانه) تنظیم می شود . البته به وضعیت فرد و محل قرار گیری پیس میکر نیز وابسته است.

۲) نرخ ضربان قلب (Rate):

نرخ ضربان قلب با توجه به هدف درمانی و وضعیت بالینی بیمار تنظیم می شود . به استثناء موارد اندکی ، سرعت ضربان قلب معمولاً بین ۷۰ تا ۸۰ ضربان در دقیقه تنظیم می شود .

۳) حالت ایجاد ضربان :

دو نوع مد اساسی در ایجاد ضربان به وسیله پیس میکر وجود دارد :

الف) مد سرعت ثابت ( Asynchronaus یاFixRate ) :

پیس میکر ، پالس های الکتریکی را با سرعت ثابت ، بدون توجه به ریتم قلبی بیمار صادر می کند . از عیوب مهم و خطرناک این مد ایجاد ضربان با سرعت ثابت است که توجهی به ضربان قلب نداشته و این خطر وجود دارد که تحریک پیس میکر در مرحله آسیب پذیری عضله قلب (روی موج T ) ایجاد شود . مکانیسم R on T اتفاق افتاده و سبب تاکیکاردی و فیبریلاسیون بطنی شود .

ب) مد تقاضا (Demand) :

در این مد پیس میکر با ریتم قلبی بیمار رقابت نمی کند و روی امواج طبیعی قلب تحریک نمی فرستد . در این مد ، پیس میکر در صورت نیاز ، زمانی تحریک را می فرستد که سرعت ضربان قلب از حد تنظیم شده برای پیس میکر کمتر باشد . در این صورت پیس میکر شروع به فعالیت و فرستادن تحریک می کند و ضربان قلب را در یک حد طبیعی نگه می دارد . این مد ایجاد ضربان ، خطرات ایجاد ضربان با سرعت ثابت را ندارد .

۴) حساسیت (sense) :

بیشتر در مد Demand استفاده می شود . در این حالت یک الکترود در نوک سیم پیس میکر می تواند فعالیت قلب خود بیمار را درک کند . در صورتیکه ضربان قلب توسط Sense احساس نشود ، پیس میکر تحریک الکتریکی خود را می فرستد و معمولاً بین ۳-۱ میلی ولت تنظیم می شود.

الکترودها :

برای تکمیل مدار الکتریکی در یک سیستم پیس میکر دو قطب مخالف (مثبت و منفی) لازم است . الکترودهای دستگاه پیس میکر ممکن است یک قطبی یا دو قطبی باشند . در نوع یک قطبی ، الکترود منفی در داخل قلب و الکترود مثبت در خارج قلب جاگذاری می شود . از الکترود یک قطبی بیشتر در پیس میکر دایم استفاده می شود . در الکترود دو قطبی ، الکترودهای مثبت و منفی هر دو روی یک سیم واحد به فاصله کمی از هم قرار گرفته و در داخل قلب کار گذاشته می شوند .

یک یا دو سیم ( که لید نیز نامیده می شوند)؛ سیم های راهنما ( سیم های لید ) سیم های انعطاف پذیر روپوش داری هستند که سیگنالهای الکتریکی را از مولد پالس به قلب منتقل میکنند. لیدها ممکن است سیگنال ها از قلب به مولد پالس را نیز تقویت کنند.

یک انتهای لید به مولد پالس متصل میشود . انتهای الکترود لید ، ممکن است در دهلیز ، بطن یا هر دو قرار داده شود که این مورد به حالتی که نیازمند جایگذاری پیس میکر است بستگی دارد. پیس میکری که دهلیز راست یا بطن راست را پیس (منظم) میکند،پیس میکر « تک حفره » نامیده می شود و پیس میکری که هم دهلیز راست و هم بطن راست را منظم میکند و نیازمند دو لید منظم کننده است ، پیس میکر « دو حفره ای » خوانده میشود.

پیس میکرهای قدیمی تر سیگنال های الکتریکی شان را صرفنظر از نرخ ضربانات خود قلب ، در یک نرخ ثابت ارسال میکردند. در حال حاضر تکنولوژی پیس میکر بسیار پیشرفت یافته است . امروزه پیس میکرها میتوانند زمانیکه نرخ ضربان طبیعی قلب کمتر از نرخ برنامه ریزی شده در مدار پیس میکر می باشد ، آن را حس کنند و تشخیص دهند

این امکان وجود دارد که آریتمی هم در بطن و هم در دهلیز باشد . پیس میکرهایی وجود دارند که سیم های راهنمای آنها هم در دهلیز و هم در بطن قرار می گیرند . ممکن است یک سیم لید برای هر حفره استفاده شود و یا اینکه ممکن است یک سیم لید توانایی حس و منظم سازی هر دو حفره را دارا باشد.

یک ICD یک سیم دارد که در بطن قرار میگیرد که اصولاً جهت آریتمی های سریع بطنی استفاده می شودبعضی از پیس میکرها درارای سه لید (سیم) هستند. یکی در دهلیز راست، یکی در بطن راست، ودیگری در بطن چپ قرار می گیرد. در این نوع، ضربان بطن راست و چپ بطور همزمان صورت میگیرد و در بیمارانی که مبتلا به نارسائی قلبی شدید هستند این نوع پیس میکرمی تواند منجر به افزایش کارآئی قلب شود.

هر کدام از پیس میکرهای توضیح داده شده می توانند سرعت ضربان قلب را بسته به نیاز بیمار تغییر دهند. بدین معنی که در زمانی که بیمار فعالتر میشود پیس میکر می تواند ضربان قلب را تندتر کند و در هنگام استراحت آن را کند نماید.تغییر در نیازهای فیزیولوژیکی که برای مثال در طول دویدن ، شنا کردن یا باغبانی رخ میدهند ، با خصوصیات تطبیقی نرخ ضربان پیس میکر پیوستگی دارند. علاوه بر این ، آخرین محصولات پیس میکرهایی بیو ترونیک می تواند با تغییرات ذهنی هم واکنش نشان دهند.

هرانسانی در هنگام تماشای یک فیلم مهیج یا رخ دادن یک حادثه غیرمنتظره ، یک صعود ناگهانی در پالس یا فشار خون را تجربه میکند. تحریکات حلقه بسته می تواند نرخ همگام سازی را، هم با فعالیت های فیزیکی و هم با استرس های عاطفی وفق دهند. رنج گسترده بیوترونیک محصولات به پزشک اجازه تشخیص مناسب و درمان هر اختلال ریتمیک را میدهد.

بواسطه تحقیقات گسترده ، امروزه پیس میکرهای بیوترونیک نه تنها ازنظر تکنولوژی پیشرفت یافته اند که همچنین ایمن تر ، کوچکتر ، سبک تر و بسیار ساده و مؤثرتر شده اند .

موادی که در ساخت ضربان ساز استفاده می شوند باید به گونه ای باشند که غیر سمی و قابل استریل شدن بوده، بتوانند در شرایط محیط بدن به خوبی عمل کنند. بخش های مختلف ضربان ساز از جمله محفظه، میکروالکترونیک و لیدهای آن همگی باید از مواد سازگار با بیولوژی بدن باشند. محفظه معمولاً از تیتانیوم یا آلیاژهای آن ساخته می شود. لید نیز معمولاً از آلیاژ فلزی است، ولی توسط یک پلیمر مثل اورتال عایق بندی می شود. تنها نوک فلزی لید، سخت است. مدار نیز معمولاً از نیمه هادی های سیلیکون ساخته می شود.

ویژگیهای مهم الکترودها

از لحاظ مکانیکی با دوام

مواد نمی توانند: در بافت حل شوند.بافت را تحریک کنند.تحت اثر واکنش الکتریکی ناشی از تحریک قرار گیرند.پاسخ بیولوژیکی نشان دهند.

واسط مناسب با لیدها

مدل های رایج: پلاتین ، آلیاژ پلاتین و دیگر آلیاژهای ویژه استفاده شده اند.

طراحی

الف )ژنراتور:

موادی که در ساخت ضربان ساز استفاده می شوند باید به گونه ای باشند که غیر سمی و قابل استریل شدن بوده، بتوانند در شرایط محیط بدن به خوبی عمل کنند. بخش های مختلف ضربان ساز از جمله محفظه، میکروالکترونیک و لیدهای آن همگی باید از مواد سازگار با بیولوژی بدن باشند. محفظه معمولاً از تیتانیوم یا آلیاژهای آن ساخته می شود. لید نیز معمولاً از آلیاژ فلزی است، ولی توسط یک پلیمر مثل اورتال عایق بندی می شود. تنها نوک فلزی لید، سخت است. مدار نیز معمولاً از نیمه هادی های سیلیکون ساخته می شود.

ب) لید ها:

۱ – لیدهای داخل وریدی موقت،

۲ – لیدهای ضربان ساز دائم،

۳ – لیدهای قفسه سینه ای.

• لید استفاده شده در ضربان ساز موقت به صورت یک قطبی یا دو قطبی است.
• در سیستم دو قطبی، دو الکترود مثبت و منفی در داخل قلب قرار می گیرند.
• در سیستم یک قطبی تنهایک الکترود ( منفی ) در تماس مستقیم با قلب است.

در هر دو سیستم، جریان از ترمینال منفی ژنراتور خارج شده، از طریق لید به سمت الکترود منفی و قلب می رود. سپس جریان از طریق الکترود مثبت ( زمین ) به طرف لید برگشته، به ترمینال مثبت ژنراتور می رود.

لید استفاده شده در ضربان ساز داخل وریدی دارای دو الکترود بر روی یک کانتر است الکترود دیستال یا منفی در نوک لید ضربان ساز قرار دارد و الکترود مثبت در یک سانتی متری الکترود منفی است. الکترود منفی به ترمینال منفی ژنراتور و الکترود مثبت به ترمینال مثبت ژنراتور وصل می شود. این اتصال مستقیماً یا از طریق یک رابط صورت می گیرد. لیدهای موقتی از طریق یک شیت به داخل بطن راست عبور داده می شوند. معمولاً عبور لید ( الکترود آندو کاردی ) از طریق ورید رانی، ورید تحت ترقوه ای یا ژوگولار داخلی و تحت فلوروسکوپی یا در بستر بیمار صورت می گیرد.

در روش اپی کاردیال، الکترود ضربان ساز، درست روی اپیکارد قرار می گیرد. خود وسیله نیز زیر پوست شکم گذاشته می شود. این روش در بیمارانی که هم زمان عمل جراحی قلب دارند انجام می شود. سیستم لید دو قطبی اپی کاردیال دارای دو سیم عایق جداگانه ( الکترود مثبت و الکترود منفی ) است که به طور شل به اپی کارد بطن یا دهلیز راست بخیه می شوند تا عمل ضربان سازی صورت گیرد و سر دیگر آن از قفسه سینه عبور داده می شود.

معمولاً سیم مربوط به دهلیز از سمت راست جناغ و سیم مربوط به بطن از سمت چپ جناغ بیرون آورده می شود. هر دو لید در تماس با میو کارد هستند. یک سیم دیگر به عنوان زمین یا مثبت در نظر گرفته می شود. لذا از هر یک از سیم ها می توان به عنوان الکترود منفی یا ضربان ساز استفاده کرد. در صورت عدم نیاز، در روزهای اول تا سوم بعد از عمل این سیم ها خارج می شوند.

در سیستم های یک قطبی ( اپی کاردیال یا داخل وریدی ) تنها یک الکترود منفی وجود دارد که در تماس با قلب است.در ضربان ساز دائم پوشش فلزی ژنراتور به عنوان قطب مثبت به کار می رود.در سیستم یک قطبی اپی کاردیال قطب مثبت را می توان از سیم فلزی بخیه شده به پوست قفسه سینه یا از بخش فلزی الکترود ECG تامین کرد.

پیس میکر چگونه ضربان قلب را تنظیم میکند؟

پیس میکر میتواند ریتم قلب را تشخیص دهد و براساس آن و همچنین براساس آنچه که توسط پزشک برنامه ریزی شده است میتواند در زمان لازم با فرستادن موج الکتریکی به قلب ریتم طبیعی آن را حفظ کند. اکثر پیس میکرها همچنین میتوانند فعالیت بیمار مانند از پله بالا رفتن و یا ورزش کردن را تشخیص داده و ضربان قلب را براساس میزان فعالیت، تند یا کند نمایند. اغلب افراد نمی توانند این موج الکتریکی را احساس کنند. موج الکتریکی یک پیس میکر بسیار کوچک می باشد. اگر شما آن را احساس کردید، پزشک شما با تغییر برنامه ریزی پیس میکر میتواند آن را برطرف کند.

انواع ضربان سازها

ضربان سازها در هنگام فقدان یا موثر نبودن ضربانات ذاتی قلب به صورت موقت یا دائم مورد استفاده قرار می گیرند.

ضربان سازهای موقت

ضربان سازهای موقت یا خارجی به سه صورت مورد استفاده قرار می گیرند:

در حین جراحی قلب که در طی آن سیم ضربان ساز از طریق انسزیون به سطح قفسه سینه آورده شده و به ژنراتور متصل می گردد.عبور دادن سیم ضربان ساز از طریق یک ورید به داخل حفره قلب. ضربان سازهای موقتی وریدی به دو صورت یک یا دو حفره ای مورد استفاده قرار می گیرند. ارسال تحریک الکتریکی از طریق پدهای پوستی که روی قفسه سینه قرار داده می شوند.

خطرات داشتن یک پیس میکر چیست؟

عده بسیارکمی از بیماران دچار عوارض تعبیه پیس میکر خواهند شد که میتواند شامل عفونت، واکنش به داروئی که طی عمل استفاده میشود، خونریزی ویا صدمه به عروق، دیواره قلب و سایر ارگانها باشد. خوشبختانه این عوارض بسیار نادر بوده و معمولا” قابل تصحیح و یا درمان می باشند.بعد از عمل ممکن است شما احساس ناراحتی و یا خستگی نمائید که معمولا” زودگذر میباشند.

بعضی بیماران ممکن است برای مدت طولانی تر در محل تعبیه پیس میکر احساس ناراحتی نمایند.بعضی مواقع ممکن است نوک سیم کاشته شده در قلب جابجا شود و نتواند بطور طبیعی قلب را تحریک کند که با عمل مجدد میتوان آن را درجای مناسب قرار داد.نهایتا” بیاد داشته باشید که این دستگاه ساخته دست بشر میباشد. مهم است که پیس میکر شما بطور منظم زیر نظر متخصص این امر باشد. در صورت مشاهده هر یک از موارد زیر با پزشک خود تماس بگیرید:

1. ü احساس خستگی، تنگی نفس و یا هرگونه تغییر در سرعت ضربان قلب
2. ü اگر محل تعبیه پیس میکر قرمز، متورم، گرمتر از طبیعی و یا دردناک بوده و یا از آن ترشح خارج شود
3. ü علائمی که با تعبیه پیس میکر برطرف شده بود مجددا” ظاهر شود

خواهشمنديم اگر سوال يا نکته‌اي براي مطلب پیس میکر

در ذهن شما باقي مانده است، آن‌را در قسمت نظرات با ما و ساير کاربران به اشتراک بگذاريد.

منبع:پزشک آنلاین

مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی