آشنایی با موارد مصرف داروی ضد سرطان داکاربازین

معرفی داروی ضد سرطان داکاربازین

داکاربازین (DACARBAZINE) در درمان ملانوم بدخیم و لنفوهای هوچکینی به کار می رود و در درمان سارکوم های بافت نرم نیز مصرف شده است.

نام های تجاری: Carboxamide, Dtic-Dome

مکانیسم اثر داکاربازین

اثر ضد نئوپلاسم: سه مکانیسم برای توجیه اثرات سمی داکاربازین بر روی سلول پیشنهاد شده است: آلکیله کردن (که در آن ساخت DNA و RNA مهار می شود)، اثر ضد متابولیت (که در آن دارو به عنوان پیش ساز کاذب برای ساخت پورین عمل می کند) و پیوند به گروههای سولفیدریل پروتئین.

فارماکوکینتیک داکاربازین

• جذب: به مقدار بسیار کم از دستگاه گوارش جذب می شود و بنابراین، نمی توان آن را به صورت خوراکی مصرف کرد و باید از راه وریدی مصرف شود. پخش: در بافتهای بدن، بخصوص کبد، تجمع می یابد. از سد خونی ـ مغزی به مقدار محدودی عبور می کند. اتصال پروتئینی آن بسیار کم است. متابولیسم: در کبد به سرعت به چندین ترکیب متابولیزه می شود، که بعضی از آنها ممکن است فعال باشند. دفع: دفع آن دو مرحله ای است؛ در بیماران دارای عملکرد طبیعی کبد و کلیه طبیعی نیمه عمر مرحلة اول ۱۹ دقیقه و مرحلة نهایی پنج ساعت است. حدود ۴۵-۳۰ درصد دوز دارو فاقد تغییر از طریق ادرار دفع می شود.

مقدار و موارد مصرف داکاربازین

توجه: موارد و مقدار مصرف این دارو ممکن است تغییر یابد. جهت کسب اطلاعات جدید به منابع پزشکی مراجعه کنید.

الف) ملانوم بدخیم متاستاتیک بزرگسالان: مقدار mg/kg/day 5/4-2 یا mg/m2/day 160-70 به مدت ۱۰ روز از راه تزریق وریدی مصرف شده و سپس، بر حسب تحمل بیمار هر چهار هفته تکرار، و یا مقدار mg/m2/day 250 به مدت پنج روز تزریق وریدی شده و این مقدار هر سه هفته تکرار می شود.

ب) بیماری هوچکین بزرگسالان: مقدار mg/m2/day 150 به صورت داخل وریدی (همراه با داروهای دیگر) به مدت پنج روز مصرف و این مقدار هر چهار هفته تکرار می شود، و یا مقدار mg/m2/day 375 در روز اول رژیم ترکیبی مصرف و سپس، این مقدار هر ۱۵ روز تکرار می شود (معمولاً در ترکیب با داروهای دیگر مصرف می شود). ممکن است بروز سمیت خونی باعث به تعویق افتادن یا توقف درمان شود.

مصرف داکاربازین در دوران بارداری و شیردهی

در گروه c دارویی قرار دارد .برای دارو های گروه C در دوران بارداری مطالعات در حیوانات نشان داده است که دارو های گروه C روی جنین اثرات جانبی دارد ولی مطالعات کافی در مورد انسان در دست نیست؛ با این حال منافع استفاده از دارو در زنان حامله ممکن است در مقابل خطرات احتمالی آن بیشتر باشد؛ یا هیچ گونه مطالعه ای در حیوانات و یا مطالعات کافی در انسان موجود نیست.

مصرف در شیردهی: ترشح داکاربازین در شیر مشخص نیست، ولی به علت خطر عوارض جانبی شدید، موتاژنیک و کارسینوژنیک بودن دارو در شیرخواران، شیردهی در طول درمان با داکاربازین توصیه نمی‌شود.

تداخلات دارویی داکاربازین

مصرف همزمان با باربیتوراتها و فنی توئین ممکن است موجب افزایش متابولیسم داکاربازین شود و در نتیجه، اثرات این دارو را از طریق القای آنزیمهای میکروزومی کبدی کاهش و خطر سمیت آن را افزایش دهند. مصرف باربیتوراتها و فنی توئین قبل از شروع درمان با داکاربازین باید قطع شود و در صورت ادامه مصرف بیمار از نزدیک مانیتور شود.

آمفوتریسین می تواند خطر سمیت کلیوی را افزایش دهد. داروهای ضد انعقاد و آسپیرین، در مصرف همزمان، منجر به افزایش خطر خونریزی می شوند و باید از استفاده همزمان آنها پرهیز شود. داروهای سرکوب کننده مغز استخوان می توانند منجر به افزایش سمیت شوند، در صورت مصرف همزمان این داروها، بیمار مانیتور گردد.

عوارض جانبی داکاربازین

• اعصاب مرکزی: کانفوزیون، سردرد، پارستزی صورت.
• پوست: مسمومیت موضعی بر اثر نور، کهیر، راش، برافروختگی صورت، آلوپسی.
• چشم: تاری دید.
• دستگاه گوارش: تهوع و استفراغ شدید (طی 3-1 ساعت بعد از شروع درمان در حدود 90 درصد از بیماران بروز می‌کنند و تا 12-1 ساعت ادامه می‌یابد)، بی‌اشتهایی.
• خون: کاهش فعالیت مغز استخوان (به مقدار مصرف بستگی دارد)، لکوپنی و ترومبوسیتوپنی (تعداد پلاکتها طی 4-3 هفته به حداقل می‌رسد)، کم‌خونی.
• موضعی: درد شدید (در صورت انفیلتره شدن محلول تزریقی یا در صورت غلیظ بودن محلول)، آسیب بافتی.
• سایر عوارض: آنافیلاکسی، سندرم شبه آنفلوآنزا (تب، احساس کسالت، درد عضلات که هفت روز بعد از قطع مصرف دارو شروع می‌شود و احتمالاً 21-7 روز طول می‌کشد).
• توجه: در صورت بروز مسمومیت بارز در روند تولید سلولهای خونی، باید مصرف دارو قطع شود.

مسمومیت و درمان با داکاربازین

• تظاهرات بالینی: سرکوب مغز استخوان و اسهال.
• درمان: معمولاً حمایتی است و شامل انتقال فرآورده‌های خون و پیگیری پارامترهای خونی می‌باشد.

اثر داکاربازین بر آزمایشهای تشخیصی

داکاربازین موجب افزایش موقت غلظت‌های سرمی کراتی‌نین، BUN، آلانین آمینوترانسفراز (ALT)، آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) و آلکالین فسفاتاز می‌شود. همچنین ممکن است باعث کاهش تعداد WBC، RBC و پلاکتها گردد

موارد منع مصرف و احتیاط در رابطه با داکاربازین

• موارد منع مصرف: سابقه حساسیت مفرط به این دارو.
• موارد احتیاط: در بیماران دچار نقص عملکرد مغز استخوان، مصرف این دارو با احتیاط صورت گیرد.
• به دلیل وجود احتمال نکروز کبدی، در بیماران دچار نقص عملکرد کبد با احتیاط مصرف شود.

هشدار ها در مورد داکاربازین

1- در صورت بروز کاهش سلول های خون درمان را قطع تا میزان لکوسیت ها و پلاکت ها به مقادیر قابل قبول برگردد( معمولاً یک هفته پس از قطع مصرف دارو به مقدار قابل قبول بر می گردد).
2- مواد حاصل از تجزیه محلول داکاربازین ( در اثر نور) ، ممکن است باعث بروز عوارض جانبی، سوزش و درد در ناحیه تزریق، تهوع، استفراغ و مسمویت کبدی شود.

ملاحظات اختصاصی در رابطه با داکاربازین

علاوه بر ملاحظات مربوط به تمامی داروهای آلکیله کننده، رعایت موارد زیر نیز توصیه می‌شود:

1- برای تهیه محلول تزریقی داخل وریدی داکاربازین، باید آب استریل تزریقی به میزان 9/9 میلی‌لیتر به ویال 100 میلی‌گرم، یا 7/19 میلی‌لیتر به ویال 200 میلی‌گرم اضافه کرد تا محلول حاوی mg/ml 10 داکاربازین به دست آید.

2- این دارو را می‌توان با دکستروز پنج درصد یا نرمال‌سالین تا حجم 200-100 میلی‌لیتر رقیق نمود تا از راه انفوزیون وریدی، طی 30 دقیقه، مصرف شود. افزایش حجم دارو یا کاهش سرعت انفوزیون موجب کاهش درد در محل تزریق می‌شود.

3- دارو ممکن است از راه تزریق وریدی طی 2-1 دقیقه مصرف شود.

4- تغییر رنگ محلول از شیری به صورتی نشانگر تجزیه شدن دارو است. در طی انفوزیون جهت جلوگیری از تخریب دارو نباید در معرض نور قرار گیرد.

5- در صورت نشت دارو به بافتهای اطراف رگ، می‌توان با کمپرس داغ احساس سوزش، درد و تحریک پوستی را برطرف نمود.

6- محلول این دارو به مدت 72 ساعت در یخچال و هشت ساعت در دمای اتاق قابل نگهداری است.

7- تجویز داکاربازین از راه انفوزیون وریدی و مصرف مایعات زیاد (6-4 ساعت قبل از شروع درمان) ممکن است تهوع و استفراغ را به حداقل برساند.

8- لازم است غلظت اسیداوریک پیگیری شود.

9- در صورت مصرف مکرر این دارو در بیماران مبتلا به اختلال شدید عملکرد کلیه، باید مقدار مصرف دارو کاهش یابد.

10- در موارد نقص عملکرد کلیه یاکاهش فعالیت مغز استخوان، مقادیر کمتری از این دارو باید تجویز شود. CBC بیمار بایستی پیگیری شود. اگر تعداد گلبولهای سفید خون (WBC) تا mm3 /3000 یا تعداد پلاکتها تا mm3 /100000 کاهش یابد، باید از ادامه مصرف دارو خودداری گردد.

11- حرارت بدن باید هر روز پیگیری شده و بیمار از نظر بروز علائم و نشانه‌های عفونت بررسی شود.

12- اگر تعداد پلاکتها کمتر از mm3/50000 باشد، باید از تزریق عضلانی تمام داروها خودداری کرد.

13- مصرف داروهای ضد انعقاد و فرآورده‌های حاوی آسپیرین همزمان با داکاربازین، باید با احتیاط همراه باشد. در این موارد باید به دقت مراقب علائم خونریزی بود.

نکات قابل توصیه به بیماردر دوره مصرف داکاربازین

1- تا دو روز بعد از درمان با این دارو، از قرارگرفتن در زیر آفتاب خودداری کنید. در کل دوره درمان، حتی‌الامکان از در معرض آفتاب قرار گرفتن پرهیز کرده و در غیر این صورت، از محافظت کننده‌ها استفاده کنید.
2- از تماس با بیماران مبتلا به عفونت خودداری کنید. هرگونه علائم ناشی از عفونت یا خونریزی ناگهانی و غیرطبیعی را به پزشک اطلاع دهید.
3- رویش مو 4 تا 8 هفته بعد از پایان درمان مجدداً شروع می‌شود، ولی معمولاً موها دارای رنگ و جنس متفاوتی خواهد بود.
4- لازم است در طی درمان از باردار شدن پرهیز کرده و در صورت شک به بارداری بلافاصله به پزشک اطلاع دهید.
5- سندرم شبه آنفلوآنزا را می‌توان با داروهای ضد تب ضعیف (مانند استامینوفن) درمان نمود.
6- از مصرف آسپیرین و فرآورده‌های حاوی آسپیرین خودداری شود. از علائم و نشانه‌های خونریزی آگاه بوده و در صورت بروز این علائم و نشانه‌ها فوراً به پزشک اطلاع دهید.

شرایط نگهداری داکاربازین

• ویالهای داکاربازین را در جای خنک و دور از دسترس کودکان نگهداری کنید.
• محلول آماده شده این دارو جهت تزریق وریدی را می توان تا 8 ساعت در درجه حرارت اتاق و تا مدت 3 روز در درجه حرار 4 درجه سانتی گراد نگهداری کرد.

بیشتر بخوانید:

تاکسول (پاکلیتاکسل) داروی ضد سرطان را بیشتر بشناسید

همه چیز در مورد داروی ضد سرطان دوکسوروبیسین

معرفی داروی ضد سرطان وین کریستین