آشنایی با ماپروتیلین و تداخلات دارویی آن

معرفی داروی ماپروتیلین

ماپروتیلین (Maprotiline) با نام تجاری لودیومیل، یکی از داروهای ضد افسردگی که خاصیت ضد اضطرابی نیز دارد. همچنین برای از بین بردن دردهای مزمن عصبی نیز استفاده می شود. این دارو بر سیستم اعصاب مرکزی اثر گذاشته و مهارکننده باز جذب سروتونین و نوراپی نفرین است. ماپروتیلین دارویی خوراکی می باشد که زمان شروع اثر آن 2 تا 3 هفته پس از مصرف است

افسردگی و اضطراب ممکن است بدون دلیل آشکار و یا اینکه بر اثر مسائل اجتماعی مانند از دست دادن نزدیکان و یا بیماری‌های مختلف ایجاد گردد. در اختلال اضطرابی بروز اضطراب شایع‌ترین علامت می‌باشد.

داروهای ضد افسردگی مثل ماپروتیلین برای کاهش علائم افسردگی (خستگی، اضطراب و کم خوابی) استفاده می‌شوند و به نوبه خود به شما اجازه می‌دهد تا به طور معمول کار کنید و با وجود بیماری خود، وضعیت روحی و عمومی بهتری داشته باشید. حتی اگر افسرده نیستید، ماپروتیلین به کاهش علائم اضطراب نیز کمک می‌کند. این دارو با تأثیر بر برخی از انتقال دهنده‌های عصبی در مغز، به درمان علائم افسردگی کمک می‌کند.

نام تجاری: Ludiomil

مکانیسم اثر ماپروتیلین

اثر ضد افسردگی: به نظر می‌رسد ماپروتیلین از طریق مهار بازجذب نوراپی‌نفرین و سروتونین در پایانه‌های عصبی CNS (نورونهای پیش‌سیناپسی ) اثر خود را اعمال می‌کند، که به افزایش غلظت و فعالیت این نوروترانسمیترها در شکاف سیناپسی منجر می‌شود. این دارو بر بازجذب سروتونین حداقل اثر را دارد. این دارو یک ضد اضطراب نیز می‌ باشد.

فارماکوکینتیک ماپروتیلین

• جذب: از دستگاه گوارش به آهستگی ولی کامل جذب می‌شود.
• پخش: به طور گسترده در بدن، از جمله CNS و شیر مادر ترشح می‌ شود. 88 درصد به پروتئین پیوند می‌یابد. اوج غلظت سرمی 24-8 ساعت بعد از مصرف خوراکی حاصل می‌شود. غلظت پایدار پلاسمایی و اوج اثر درمانی معمولاً طی دو هفته به دست می‌آید. غلظت سرمی درمانی فرض شده ng/ml 300-200 است.
• متابولیسم: توسط کبد به آهستگی به متابولیت فعال دز- متیل ماپروتیلین متابولیزه می‌شود. اثر عبور اولیه قابل ملاحظه کبدی ممکن است دلیل متفاوت بودن غلظت سرمی دارو در افراد مختلفی باشد که یک میزان از این دارو را مصرف می‌کنند. نیمه عمر دارو 51 ساعت است.
• دفع: قسمت اعظم دارو به صورت متابولیت و طی سه هفته از راه ادرار دفع می‌شود. حدود 30 درصد از طریق مجرای صفراوی در مدفوع دفع می‌شود.

موارد و مقدار مصرف ماپروتیلین

افسردگی، اضطراب ناشی از افسردگی

بزرگسالان: ابتدا، مقدار mg/day 75 در بیماران دچار افسردگی خفیف تا متوسط مصرف می‌شود. مقدار مصرف ممکن است برحسب نیاز تا mg/day 150 افزایش یابد. حداکثر مقدار مصرف 225 میلی‌گرم در بیماران بستری در بیمارستان است. معمولاً در سه مقدار منقسم در روز مصرف می‌شود؛ می‌توان به صورت مقدار واحد هم مصرف کرد.

پیش از افزایش مقدار مصرف ، مقدار اولیه باید به مدت دو هفته مصرف شود. هر بار 25 میلی‌گرم به مقدار مصرف افزوده می‌شود. در بیماران سالمند مقدار مصرف با mg/day 25 شروع می‌شود و مقدار مصرف نگهدارنده mg/day 75-50 است.

مصرف ماپروتیلین در دوران بارداری و شیردهی

برای دارو های گروه B در دوران بارداری مطالعات در حیوانات خطری را برای جنین نشان نداده است ولی مطالعات کافی در زنان حامله وجود ندارد؛ یا مطالعات در حیوانات بیانگر ایجاد عارضه جانبی در جنین بوده است ولی مطالعات کافی در زنان حامله خطری را برای جنین در سه ماهه اول بارداری نشان نداده است و شواهدی از خطر در مورد مصرف دارو در بقیه دوران حاملگی نیز وجود ندارد.

مصرف در شیردهی: ماپروتیلین در شیر مادر با غلظت مساوی یا بیشتر از سرم مادر ترشح می‌شود. منافع دارو برای مادر باید نسبت به مضرات آن برای کودک سنجیده شود.

اثر ماپروتیلین بر آزمایشهای تشخیصی

ماپروتیلین ممکن است زمان هدایت را طولانی کند (طولانی شدن فواصل QT و PR، پهن شدن امواج T بر روی EKG) ؛ این دارو ممکن است سبب افزایش نتایج آزمونهای عملکرد کبد، کاهش تعداد گلبولهای سفید خون و افزایش غلظت سرمی گلوکز شود.

مسمومیت با ماپروتیلین و درمان آن

تظاهرات بالینی: 12 ساعت اول بعد از مصرف حاد ، مرحله تحریکی است که با فعالیت بیش از حد آنتی کولینرژیک (آشفتگی، تحریک پذیری، اغتشاش شعور، توهمات، زیادی حرارت بدن، علائم پارکینسون، حملات تشنجی، احتباس ادرار، غشاهای مخاطی خشک، انبساط مردمک چشم، یبوست و انسداد فلجی روده) مشخص می‌شود.

به دنبال آن اثرات ضعف CNS پدید می‌آید که عبارتند از کاهش حرارت بدن ، کاهش یا فقدان رفلکس‌ها، کمی فشار خون، سیانوز ، و بی‌نظمی‌های قلبی، از جمله تاکیکاردی، اختلال در هدایت، و اثرات شبه کینیدین روی EKG، شدت مصرف بیش از حد دارو با طولانی شدن بیش از ms 100 کمپلکس QRS مشخص می‌شود. این حالت معمولاً نشان دهنده غلظت سرمی بیش از ng/ml 1000 است. اسیدوز متابولیک ممکن است به دنبال کمی فشار خون، کمی تهویه و حملات تشنجی پدید آید.

درمان: علامتی و حمایتی و عبارت است از حفظ راه هوایی، تثبیت درجه حرارت، و حفظ تعادل آب و الکترولیت. در صورت هوشیار بودن بیمار با شربت ایپکا وی را وادار به استفراغ کرده و به دنبال آن لاواژ معده انجام می‌گیرد و برای جلوگیری از جذب بیشتر ذغال فعال داده می‌شود. دیالیز استفاده کمی دارد. حملات تشنجی را با دیازپام ، آریتمی را با فنی توئین یا لیدوکائین تزریقی، و اسیدوز را با سدیم بیکربنات درمان می‌کنند. از تجویز باربیتوراتها باید خودداری شود؛ این کار ممکن است اثرات مضعف CNS و تنفسی را افزایش دهد. از مصرف داروهای گروه I ضد آریتمی خودداری شود.

تداخلات دارویی ماپروتیلین

• مصرف همزمان با سمپاتومیمتیک‌ها، از جمله اپی‌نفرین، فنیل افرین، فنیل پروپانول آمین، و افدرین (که معمولاً در اسپریهای بینی موجود هستند )، ممکن است فشار خون را افزایش دهد.
• مصرف همزمان با وارفارین ممکن است PT را افزایش دهد و سبب خونریزی شود.
• مصرف همزمان با هورمونهای تیروئید، پیموزاید، و داروهای ضد آریتمی (کینید ین، دیسوپیرامید، پروکائین آمید) ممکن است خطر بروز آریتمی‌های قلبی و اختلال در هدایت قلبی را افزایش دهد.
• ماپروتیلین ممکن است اثرات کاهنده فشارخون داروهایی را که از طریق مرکزی عمل می‌کنند (مانند کلونیدین، متیل دوپا، و رزرپین) کاهش دهد.
• مصرف همزمان با دی سولفیرام ممکن است موجب دلیریوم و تاکیکاردی شود .
• مصرف همزمان با مضعف‌های CNS مانند الکل ، ضد دردها، باربیتوراتها، داروهای مخدر، آرام بخشها و بی حس کننده‌ها (تسکین بیش از حد)، آتروپین و سایر داروهای ضد کولینرژیک مانند فنوتیازینها، آنتی هیستامین‌ها، مپریدین، و داروهای ضد پارکینسونی (تسکین بیش از حد، انسداد فلجی روده، تغییرات بینایی، و یبوست شدید)، و متریزامید (افزایش خطر حملات تشنجی) ‌باعث اثرات اضافی می‌شود.
• باربیتوراتها و استعمال زیاد دخانیات سبب القای متابولیسم ماپروتیلین و کاهش اثربخشی آن می‌شوند؛ فنوتیازینها و هالوپریدول متابولیسم و اثربخشی ماپروتیلین را کاهش می‌دهند؛ متیل فنیدات سایمتیدین، داروهای خوراکی ضد بارداری، پروپوکسی‌فن، و مسدودکننده‌های گیرنده بتا ممکن است متابولیسم ماپروتیلین را مهار کرده و غلظت پلاسمایی و مسمومیت با آن را افزایش دهند.
• مصرف همزمان با مهارکننده‌های MAO ممکن است به تب بالا ، زیادی فشار خون، تاکیکاردی، کانفیوژن، و حملات تشنجی منجر شود. مصرف همزمان با فنوتیازینها ممکن است خطر حملات تشنجی را افزایش دهد.

ملاحظات اختصاصی ماپروتیلین

1- ماپروتیلین ممکن است نسبت به سایر ضد افسردگیهای سه حلقه‌ای بیشتر موجب حملات تشنجی شود. بیماران دارای EEG غیر طبیعی به دقت پیگیری شوند.
2- برای به حداقل رساندن خطر حملات تشنجی، مقدار تام روزانه باید کمتر از 200 میلی‌گرم باشد.
3- در بعضی بیماران دچار بیماری دوقطبی که ماپروتیلین مصرف می‌کنند، ممکن است مواردی هرچند به ندرت از حالات مانیا یا هیپومانیا عارض شود.

نکات قابل توصیه به بیمار در حین مصرف ماپروتیلین

1- مقدار تام روزانه را یک جا مصرف نکنید. در صورت فراموش کردن یک نوبت مصرف دارو، آن را دو برابر نکنید.
2- اثر کامل دارو ممکن است تا چهار هفته بعد از شروع درمان ظاهر نشود. دارو را طبق دستور مصرف کنید.
3- از قطع ناگهانی مصرف دارو، و نیز از مصرف فرآورده‌های حاوی الکل خودداری کنید.
4- عوارض غیر معمول و مزاحم، از جمله اغتشاش شعور، اختلالات حرکتی، ضربان سریع قلب، سرگیجه، غش، یا اشکال در ادرار کردن را فوراً اطلاع دهید.
5- دارو را دور از دسترس کودکان نگهداری کنید.
6- مصرف در سالمندان: برای بیماران بزرگتر از 60 سال باید با مقادیر کمتر از معمول تجویز شود؛ برای این افراد معمولاً مقدار mg/day 50-25 کافی است.
7- مصرف در کودکان: ماپروتیلین در کودکان زیر 18 سال توصیه نمی‌شود.

شرایط نگهداری داروی ماپروتیلین

• دارو را از دسترس کودکان دور نگه دارید.
• دارو را در جایی خشک و خنک و به دور از گرما و تابش نور مستقیم نگه‌ دارید.

داروهای هم گروه ماپروتیلین

بیشتر بخوانید:

داروهای ضدافسردگی : آشنایی ویژه با قرص های ضد افسردگی

داروهای گیاهی ضد افسردگی : درمان افسردگی با 7 گیاه دارویی

همه چیز در مورد قرص ضد افسردگی سیتالوپرام (Citalopram)