مکمل لیکوپن و فواید آن

لیکوپن چیست؟

لیکوپن ( Lycopen) از اعضاء خانواده کاروتنوئیدها می‌باشد . لیکوپن مانند سایر کاروتنوئیدها یک پیگمان طبیعی محلول در چربی و قرمز رنگ است که در گیاهان و میکروارگانیسم های خاصی وجود دارد و به عنوان یک پیگمان کمکی جذب‌کننده نور عمل کرده و از ارگانیسم ها در برابر اثرت سمی اکسیژن و نور محافظت می کند. لیکوپن برخلاف سایر کاروتنوئیدها به ویتامین A تبدیل نمی‌شود . لیکوپن در انسان‌ها می‌توانند مانع ابتلا به برخی سرطان‌ها از جمله سرطان پروستات و بیماری‌های قلبی شود . با این مقاله از مجله دلگرم با ما همراه باشید تا به مزایای مصرف مکمل لیکوپن بپردازیم.

منابع غذایی حاوی لیکوپن

لیکوپن به طور طبیعی در بدن وجود ندارد؛ با این حال می‌تواند از طریق مصرف مکمل‌ها و یا مواد غذایی سرشار از این ترکیب به دست آید. گوجه‌فرنگی حاوی مقدار زیادی از این ترکیب بوده، در نتیجه، می‌توان از آن جهت تهیه سس پیتزا، سس کچاپ، آب گوجه‌فرنگی، و سس اسپاگتی استفاده نمود. در صورتی که ترجیح می‌دهید از گوجه‌فرنگی تازه استفاده نکنید، این ترکیب همچنین می‌تواند از طریق غذاهای فرآوری شده‌ به دست آمده از گوجه‌فرنگی خصوصاً به هنگام پخته شدن آن به دست آید. در واقع، عمل پخت دیواره‌ سلولی را ضعیف کرده در نتیجه جذب آن را برای بدن آسانتر می‌سازد. در مقایسه با چهار گوجه‌فرنگی خام، میزان این ترکیب در نصف فنجان سس اسپاگتی بالا می‌باشد. میزان ایده‌آل مصرف روزانه‌ این ترکیب توسط بدن 20 میلی‌گرم است. گوجه‌فرنگی، گریپ فروت صورتی رنگ، هندوانه و پرتقال قرمز منابع خوب لیکوپن هستند. از مواد غذایی دیگری که حاوی لیکوپن کمتری هستند می‌توان به خرمالو و زردآلو اشاره کرد.
معمولا هر 100 گرم گوجه‌فرنگی، بسته به میزان رسیدگی آن، حاوی حدود 3 تا 9 میلی‌گرم لیکوپن است. علی رغم برخی تصورات که پختن غذا باعث از بین رفتن برخی از مواد مغذی می شود، حرارت، میزان درصد جذب لیکوپن را در بدن افزایش می‌دهد. لیکوپن در گوجه‌فرنگی خام توسط پیوندهایی به دیگر بخش‌های ساختمانی گیاه متصل است که با طبخ این پیوندها گسسته می شود. این مشکل در خصوص هندوانه وجود ندارد و جذب لیکوپن موجود در آن در شکل خام آن نیز توسط سیستم گوارش بدن انجام می‌گیرد.

فوائد لیکوپن برای بدن

لیکوپن یکی از قوی ترین آنتی اکسیدان های طبیعی است. لیکوپن بیشتر در بافت ها و عروق اعضایی چون بیضه‌ها، غدد آدرنال، کبد، پروستات، پستان ها، روده ی بزرگ و ریه ها ذخیره‌شده و از سلول های شما در برابر آسیب رادیکال های آزاد و اکسیداسیون کلسترول کمک می کنند و در نتیجه از پیشرفت آترواسکلروزیس ممانعت می کند .

ویژگی‌های لیکوپن

• محافظت از سلول های بدن در برابر اثرات مخرب رادیکال های آزاد
• پیشگیری از سرطان به خصوص سرطان پروستات
• کمک به حفظ سلامت سیستم مغز و اعصاب
• کمک به پیشگیری از سکته مغزی

روش مصرف مکمل لیکوپن

روزانه ۱ عدد قرص لیکوپن به همراه غذا مصرف شود.
توجه : هر قرص حدود ۲۵ میلی‌گرم لیکوپن دارد که تقریبا معادل ۵ گوجه‌فرنگی متوسط است.

عملکرد لیکوپن در بدن

نقش آنتی اکسیدانی لیکوپن

لیکوپن مخصوصاً برای دفع رادیکال های آزاد مؤثر است. رادیكال های آزاد، مولكول هایی هستند كه آخرین لایه الكترونی آن‌ها تكمیل نبوده و به همین دلیل به لحاظ شیمیایی فعال‌تر از دیگر مولكول ها می‌باشند. این ها واکنش‌پذیری بالایی دارند و در طول فرآیندهای نرمال متابولیکی به وجود می‌آیند. رادیکال های آزاد با اسیدهای چرب چند غیراشباع که یکی از اجزای مهم تشکیل‌دهنده‌ دیواره سلولی هستند، واکنش می دهند. از آنجاییکه به طور معمول، لیکوپن در دیواره‌های سلولی واقع‌شده است، نقش مهمی را در پیشگیری از آسیب اکسیداتیو در غشای سلولی ایفا می کند.

نقش ضد سرطانی لیکوپن

علاوه بر خاصیت آنتی اکسیدانی لیکوپن، نشان داده‌شده است که این رنگدانه، رشد تومورها را چه در محیط آزمایشگاه و چه در مدل های حیوانی متوقف می کند. یکی از راه‌هایی که لیکوپن رشد تومورها را محدود می کند افزایش ارتباط بین سلولی است؛ چراکه تحقیقات نشان می دهد که ارتباط ضعیف بین سلولی یکی از دلایل ایجاد رشد غیرطبیعی سلول ها، شرایطی که نهایتاً منجر به رشد تومورهای سرطانی می شود، می‌باشد.

لیکوپن و سلامت قلب و عروق

لیکوپن همچنین نقش مهمی در پیشگیری از بیماری‌های قلبی به وسیله مهار کردن آسیب رادیکال های آزاد به LDL کلسترول ایفا می کند. قبل از این که کلسترول بتواند در پلاک‌هایی که رگ‌ها را سخت و تنگ می کند، رسوب کند باید به وسیله رادیکال های آزاد اکسیده شود. لیکوپن با توانایی آنتی اکسیدانی فوق‌العاده می تواند LDL کلسترول را از اکسیده شدن محافظت نماید.

لیکوپن و باروری در مردان

تحقیقات اخیر نشان داده است که لیکوپن می تواند غلظت اسپرم را در مردان نابارور بهبود ببخشد. تحقیقات نشان می دهد که رژیم غنی‌شده با مکمل لیکوپن، موجب افزایش غلظت اسپرم و حرکت آن و در نتیجه افزایش باروری در مردان می شود.

لیکوپن ناهنجاری‌های چشم

لیکوپن برای درمان برخی از ناهنجاری‌های بینایی پیشنهاد می‌شود. دژنراسیون مرتبط با سن ماکولا (AMD) که در آن تجزیه‌ شبکیه به از دست دادن بینایی می‌انجامد و آب‌مروارید از این نوع ناهنجاری‌ها هستند. نتایج مطالعات اولیه که منفی بوده ولی برخی از آن‌ها نشان داده‌اند که سطح بالای لیکوپن با کاهش خطر AMD و آب‌مروارید ارتباط دارد.

لیکوپن و دیابت

مواد غذایی حاوی لیکوپن، عوارض درازمدت دیابت را کاهش می‌دهد. در طرح ” اثر مکمل یاری لیکوپن بر روی استرس اکسیداتیو و ایمنی در مبتلایان به دیابت نوع 2 ” که دکتر نیستانی، متخصص تغذیه، مجری آن بود و به مدت هشت هفته به طول انجامید، مشاهده شد که با مصرف روزانه 10 میلی‌گرم لیکوپن، وضعیت کلی آنتی اکسیدانی بیماران دیابتی بهبود می یابد. از آنجا که بسیاری از عوارض درازمدت دیابت از جمله بیماری‌های قلبی عروقی و سکته‌های قلبی را به استرس اکسیداتیو مربوط می‌دانند، با مصرف لیکوپن، این عوارض کاهش‌یافته و درعین حال ظاهرا دستگاه ایمنی بدن بیماران دیابتی تغییراتی در جهت کاهش احتمال بروز عوارض درازمدت به‌ویژه بیماری‌های قلبی نشان می دهد.

لیکوپن و پوست

لیکوپن همچنین با بازسازی سلول های جدید در پوست باعث می شود پوست کمتر آسیب ببیند. خواص آنتی اکسیدانی لیکوپن از آفتاب‌سوختگی نیز جلوگیری می کند.

چه عواملی موجب افزایش نیاز افراد به مصرف لیکوپن می شود؟

• مصرف سیگار و الکل
• دریافت کم میوه‌ها و سبزیجات

علائم کمبود لیکوپن

دریافت ناکافی لیکوپن و دیگر کاروتنوئیدها، در طی دوره‌های طولانی می تواند شرایطی را به وجود آورد که بیماری‌های مزمن متعددی مانند بیماری‌های قلبی و سرطان‌های گوناگون به وجود آیند.
تحقیقات نشان می دهد که رژیم هایی که از نظر کاروتنوئیدها فقیر هستند می توانند حساسیت و یا بهتر است بگوییم استعداد بدن را در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال های آزاد بالا ببرد. در نتیجه در طولانی مدت، رژیم “کم کاروتنوئید”، ممکن است آسیب‌های بافتی ناشی از فعالیت رادیکال های آزاد و افزایش خطر بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی و سرطان را بالا ببرد.

مسمومیت با لیکوپن

دریافت زیاد مواد غذایی حاوی لیکوپن عوارض جانبی مُضری ندارد اما مصرف بیش از اندازه آن می تواند موجب ایجاد رنگ نارنجی در پوست صورت شود؛ بیماری بی‌ضرری که “لیکوپنودرمیا” نامیده می شود و پس از مدتی برطرف می‌گردد.

عوامل تأثیرگذار بر جذب لیکوپن

لیکوپن یک ماده ی محلول در چربی است و به همین دلیل برای جذب در لوله گوارش به چربی نیاز دارد؛ بدین ترتیب وضعیت جذب لیکوپن ممکن است دچار مشکلاتی شود اگر:

• رژیم خیلی کم‌چربی‌ای را دنبال نمایید.
• مبتلابه بیماری باشید که توانایی جذب چربی در بدن را کاهش دهد مثلاً کمبود آنزیم پانکراتیک در بیماری کرون، سلیاک، فیبروزکیستیک، جراحی برداشت قسمتی از معده، بیماری های کیسه صفرا و یا بیماری های کبدی.

تداخلات دارویی لیکوپن

• Cholestyramine : دریافت همزمان کلستیرامین و لیکوپن می تواند جذب لیکوپن را کاهش دهد .
• Colestipol: مصرف همزمان کلستیپول و لیکوپن می تواند جذب لیکوپن را کاهش دهد .
• روغن معدنی ( mineral oil ) : مصرف همزمان روغن معدنی و لیکوپن می تواند جذب لیکوپن را کاهش دهد.
• اورلیستات ( orlistate) : اورلیستات ( روغن جایگزین بدون کالری و چربی قابل جذب) می تواند جذب لیکوپن را کاهش دهد .
• بتا کاروتن : مصرف همزمان بتا کاروتن و لیکوپن می تواند جذب لیکوپن را افزایش دهد .
• تری گلیسریدها با زنجیره متوسط : دریافت همزمان این مواد با لیکوپن جذب لیکوپن را افزایش می دهد .
• روغن‌ها : روغن‌های غذایی مانند روغن‌زیتون می تواند جذب لیکوپن را افزایش دهد .
• مارگارین های غنی‌شده با استرول‌های گیاهی سنتتیک مانند Benecol می‌توانند موجب کاهش جذب کاروتنوئیدها شوند.
• لیکوپن شاید با داروهای گیاهی آندروژنیک و آنتی‌هیستامینی، مکمل‌های ضدسرطان، داروهای گیاهی ضدالتهاب، آنتی‌اکسیدان، آستاگزانتین، بتا-کاروتن، کانتاگزانتین، داروهای گیاهی و مکمل‌های کاهنده‌ی کلسترول، باروری، سیستم ایمنی، سیستم عصبی، افزاینده‌های حساسیت به نور خورشید، درمان ناهنجاری‌های ریه، معده، ایزوفلاوین‌ها، لوتئین، روغن پالم، نخل اره‌ای، تنباکو، داروهای گیاهی و مکمل‌های نیکوتین، ویتامین C، ویتامین D و ویتامین E تداخل داشته باشد.
• لیکوپن شاید با داروهای افزاینده‌ خطر خونریزی تداخل داشته باشد . برخی از مثال‌ها شامل آسپرین، ضدانعقادها (رقیق‌کننده‌های خون) مثل وارفارین (Coumadin®) یا هپارین، داروهای ضدپلاکتی مثل کلوپیدوگرل (Plavix®) و ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی مثل ایبوپروفن (Motrin®, Advil®) یا ناپروکسن (Naprosyn®, Aleve®) است.

دوز و نحوه مصرف مکمل های غذایی لیکوپن

مکمل‌های لیکوپن به صورت فراورده‌های اولئوزین , فرآورده های فسفولیپیدی و به شکل روغن مانند تری گلیسیریدها با زنجیره متوسط موجود می‌باشد . دوز این ماده از 5 تا 15 میلی‌گرم در روز متغیر است .

عوارض جانبی و هشدارها

• شواهد کافی برای اعلام بی‌خطری لیکوپن، حداقل تا امروز وجود ندارد. اگرچه، گوجه‌فرنگی و محصولات بر پایه‌ آن در رژیم غذایی انسان فراوان است و گزارشی از عوارض جانبی در این بین دیده نمی‌شود.
• استفاده‌ محتاطانه در افرادی که زخم معده یا مشکلات معدی دیگری دارند و یا از داروهای معده استفاده می‌کنند، توصیه می‌شود.
• لیکوپن شاید موجب افت فشار خون گردد. در افرادی که فشار خون پائین دارند یا در آن‌هایی که از داروها یا مکمل‌های کاهنده‌ فشار خون استفاده می‌کنند، احتیاط لازم است.
• لیکوپن شاید خطر خونریزی را بالا ببرد. در افرادی که ناهنجاری‌های خونریزی دارند یا از داروهای با خطر خونریزی استفاده می‌کنند انتظار می‌رود احتیاط کرده و دوز مصرفی را تنظیم کنند.
• در افرادی که استروژن، ترکیبات شبه استروژنی یا دیگر هورمون‌‌درمانی‌ها را انجام می‌دهند احتیاط لازم است. لیکوپن شاید با ایزوفلاوین‌ها متقابلاً برهمکنش داشته باشد.
• در افرادی که در خطر سرطان پروستات اند با احتیاط مصرف شود. لیکوپن شاید با تست‌های سرطان پروستات تداخل نماید.
• به دلیل نبود اطلاعات کافی درباره‌ بی‌خطری لیکوپن، از مصرف آن در کودکان، افراد زیر 18 سال , زنان باردار و شیرده اجتناب گردد.
• در کسانی که نسبت به لیکوپن، گوجه‌فرنگی یا سایر محصولات حاوی لیکوپن آلرژی یا حساسیت دارند اجتناب گردد. واکنش‌های آلرژیک پوستی و قرمزی پس از استفاده از لیکوپن در این افراد دیده‌شده است.
• لیکوپن همچنین شاید آنورکسیا، درد قفسه‌ سینه، اسهال، تجمع چربی زیرپوست، احساس فشار در معده، نفخ، حمله‌ی قلبی، سوءهاضمه، حالت تهوع، رنگ‌پریدگی پوست، درد معده، تحریک زخم معده، استفراغ و بدتر شدن گرگرفتگی ایجاد نماید.

گردآوری توسط بخش سلامت مجله دلگرم