مروری بر زندگی امام زین العابدین (ع)

آشنایی با زندگی امام سجاد (ع)

زندگینامه امام سجاد (ع) موضوع مورد بحث ماست. علی بن حسین بن علی بن ابی‌ طالب، معروف به امام سجاد و زین‌ العابدین (۳۸-۹۵ قمری)، چهارمین امام شیعیان می باشند.

مدت امامت ایشان ۳۵ سال بوده است. امام سجاد (ع) در واقعه کربلا حاضر بودند ولی به علت بیماری در جنگ شرکت نداشتند. لشکر عمر بن سعد پس از شهادت امام حسین (ع) او را همراه اسیران کربلا به کوفه و شام بردند. خطبه امام سجاد (ع) در شام باعث آگاهی مردم از جایگاه اهل بیت شد.

تولد امام سجاد (ع)

امام سجاد (ع) در مدینه به دنیا آمد. بیشتر منابع، تاریخ تولد ایشان را سال ۳۸ هجری ذکر کرده‌اند. گفته می‌شود که مادر امام سجاد (ع) شهربانو، دختر یزگرد، آخرین پادشاه ساسانی بوده است.

بر اساس برخی روایت ها مادر آن امام، در زمان خلفا به عنوان اسیر به مدینه آورده شد که خلیفه دوم می‌خواست او را بفروشد اما امام علی (ع) پیشنهاد داد تا از او بخواهند شوهر دلخواهش را از بین جوانان مسلمان انتخاب کند و جهازش را بیت المال بدهد. عمر این پیشنهاد را پذیرفت و شهربانو امام حسین (ع) را انتخاب کرد.

کنیه و القاب امام سجاد (ع)

1. زین العابدین لقب امام سجاد (ع)

این لقب را رسول خدا (ص) جد بزرگوار امام سجاد (ع) به دلیل عبادت فراوان به ایشان داد.

2. سیّد العابدین لقب امام سجاد (ع)

از جمله القاب برجسته امام چهارم، سیدالعابدین است. به خاطر آن همه عبادت و اطاعت و فرمانبرداری از خداوند به ایشان لقب دادند و از هیچ کس جز جد بزرگوارشان امیر مومنان علی (ع) آن همه عبادت صورت نگرفت.

3. ذوالثفنات لقب امام سجاد (ع)

امام سجاد (ع) در پیشگاه حق به قدری پیشانی بر خاک می‌سایید که همه مواضع سجده اش پینه می‌ بست و هر سال دوبار و هر بار پنج عدد از این پینه‌ها را می‌برید و از این رو به آن حضرت (ع) ذوالثفنات یعنی صاحب پینه‌ها می‌گفتند.

4. سجاد لقب امام چهارم شیعیان

به دلیل زیادی سجده‌ها و تداوم هر سجده امام علی بن الحسین (ع) را سجاد و سیدالساجدین لقب دادند.

5. ابن الخیرتین یکی از القاب امام سجاد (ع)

یکی از نام‌هایی که امام سجاد (ع) را به آن می‌خواندند ابن الخیرتین است و علت این نامگذاری سخنی است مستند به رسول بزرگوار اسلام (ص) که فرمودند: خداوند متعال از میان بندگانش دو نژاد را برگزیده است و آن از عرب، قریش و در میان غیر عرب ایرانی و فارسیان هستند.

خود امام سجاد (ع) نیز با اشاره به آن می‌ فرمایند: انا ابن الخیرتین؛ من فرزند دو برگزیده ام، چون جد بزرگوارش نبی اکرم (ص) که برگزیده قریش و عالمیان بود و مادرش دختر یزدگرد سوم بود.

6. امین لقب امام زین العابدین (ع)

امام نمونه والای این صفت ارزنده بود مصداق بارز این حرف فرموده آن حضرت (ع) است: اگر قاتل پدرم شمشیری را که بدان وسیله پدرم را به قتل رسانده در نزد من به امانت بگذارد در آن خیانت نمی‌کنم و آن را به او باز می‌گردانم.

7. زکی یکی دیگر از لقب های امام چهارم شیعیان

چون خداوند متعال امام سجاد (ع) و خاندان مطهرش را از هر گونه آلودگی پاک و پاکیزه فرموده، همان گونه که از پدران بزرگوارش پلیدی را برداشته و پاک و پاکیزه قرار داده است.

امام سجاد (ع) یکی از مصادیق بارز آیه مبارکه تطهیر است که خدای متعال در قرآن کریم سوره احزاب می‌ فرماید: انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا

قدوة الزاهدین (پیشوای زاهدان)، سیدالمتقین (سرور و مهتر پرهیزکاران)، امام المومنین، منار القانتین (چراغ شب زنده داران)، زین الصالحین (زیور صالحان) و سیدالمجتهدین از القاب دیگر امام چهارم شیعیان امام سجاد (ع) است.

کنیه‌ های ایشان ابوالحسن، ابومحمد، ابوالحسین، ابوعبدالله، ابوبکر، ابوالقاسم و مشهورترین آن‌ها ابوالحسن و ابومحمد است.

موقعیت اجتماعی امام سجاد (ع)

امام سجاد (ع) مورد احترام خاص و عام بود. علاوه بر پیروانش که ایشان را امام چهارم می‌دانستند، فقهای هفت گانهٔ مدینه هم برایش احترام زیادی قائل بودند. از جملهٔ این فقها و محدثان می‌توان از زهری و سعید بن مسیب نام برد که هر چند به دستگاه بنی امیه وابسته بودند اما دست از تحسین وی برنمی‌ داشتند.

فرزندان امام سجاد (ع)

شیخ مفید اولاد امام سجاد (ع) را پانزده نفر ذکر کرده است که امام محمد باقر (ع) که مادرش امّ عبدالله بنت حسن بوده یکی از آنان است.

دوران امامت امام سجاد (ع)

در زندگینامه امام سجاد (ع) لازم به ذکر است که آغاز امامت ایشان به سال ۶۱ هجری قمری است و امامت ایشان ۳۵ سال به طول انجامید. دوران امامت امام سجاد (ع) توأم با اختناق شدید و سخت گیری‌ های حاکمان بنی امیه علیه شیعیان بود؛

به گونه‌ ای که بنا به روایتی در ابتدای امر تنها اصحاب آن حضرت پنج تن بوده‌اند که این خود دلالت بر وضعیت خاص آن زمان می‌کند. امام سجاد (ع) در این دورانِ سخت به تربیت شاگردانی چند می‌ پردازد که از جمله سعید بن جبیر، سعید بن مسیب، محمد بن جبیر بن مطعم، یحیی بن ام‌ الطول و ابوخالد کابلی می‌ باشند.

با شهادت امام حسین (ع) و با قیام مختار، اکثریت شیعیان رو به مختار گردانیدند و مختار نیز قیام خود را به نیابت محمد حنفیه فرزند دیگر امام علی (ع) عنوان می‌ کرد. در این هنگام بود که بحث حق جانشینی و اینکه آیا امامت حق امام سجاد (ع) است یا محمد حنفیه بالا گرفت.

محمد حنفیه مرد شجاع و پارسایی بود که عدهٔ زیادی به امامتش اعتقاد داشتند. عدهٔ دیگری اما امام سجاد (ع) را امام دانسته معتقد بودند امام حسین (ع) ایشان را به عنوان امام بعدی انتخاب کرده است.

محمد حنفیه می‌ گفت او به امامت سزاوارتر است چون پسر علی بن ابی طالب (ع) می‌ باشد. گفته می‌شود که پس از مرگ ابن زبیر، حاکم مدینه، محمد حنفیه و امام سجاد (ع) توافق کردند به مکه رفته مقابل حجر الاسود ایستاده برای دریافت نشانه‌ای از طرف خداوند دعا کنند.

ابتدا محمد دعا کرد اما جوابی نیامد. سپس امام سجاد (ع) دست به دعا برداشت که بر اساس این روایت، حجر الاسود شروع به تکان خوردن کرد طوری که نزدیک بود از روی دیوار بیفتد، و با زبان فصیح عربی به حرف آمده شهادت داد که امام سجاد (ع) امام و جانشین واقعی امام حسین (ع) است.

امام سجاد (ع) در واقعه کربلا

امام سجاد (ع) در واقعه کربلا و در روزی که امام حسین (ع) و یارانش به شهادت رسیدند، به شدت بیمار بود به گونه‌ای که در مواردی که می‌ خواستند او را به قتل برسانند، عده‌ ای گفتند: او را همین بیماری که دارد کفایت می‌کند.

زندگی امام سجاد (ع) پس از واقعه کربلا

پس از واقعه کربلا، اهل بیت امام حسین (ع) را به اسیری گرفتند و روانه کوفه و شام کردند. هنگام بردن اسیران از کربلا به کوفه، بر گردن امام سجاد (ع) غل و زنجیر نهادند و چون بیمار بود و نمی‌توانست خود را بر پشت شتر نگاه دارد هر دو پای او را بر شکم شتر بستند.

بنابر برخی گزارش‌ها، امام سجاد (ع) در کوفه خطبه‌ ای ایراد کرده است؛ ولی توجه به شرایط کوفه و سختگیری و بی‌ رحمی مأموران حکومت و بیم کوفیان از آنان، پذیرفتن چنین گزارشی را دشوار می‌سازد.

سخنان امام سجاد (ع) در خطبه کوفه، به خطبه او در مسجد دمشق بسیار شبیه است. از این رو احتمال می‌رود که با گذشت زمان راویان حادثه‌ها را با هم آمیخته باشند.

در هر حال، ابن زیاد، امام سجاد (ع) و سایر اسیران کربلا را در زندان نگاه داشت و نامه‌ ای به شام نوشت و از یزید کسب تکلیف کرد. یزید پاسخ داد، اسیران و سرهای شهیدان کربلا را به شام بفرستد. ابن زیاد، امام سجاد (ع) را غل بر گردن نهاد و با اسیران همراه مُحَفّر بن ثَعلبه روانه دمشق کرد.

امام سجاد (ع) در مسجد شام سخنانی فرمود و خود و پدر و جد خویش را به مردم شناساند و به شامیان گفت که آنچه یزید و کارگزاران او بر زبان‌ها انداخته‌اند درست نیست.

پدر او خارجی نیست و نمی‌ خواسته است جمعیت مسلمانان را بر هم بزند، و در بلاد اسلام فتنه برانگیزد. او برای حق و به دعوت مسلمانان به پاخاست تا دین را از بدعت‌هایی که در آن پدید شده بزداید و به سادگی و نزاهت عصر جدّ خود برساند.

زندگی امام سجاد (ع) بعد از دوران اسارت

در زندگینامه امام سجاد (ع) لازم به ذکر است که به نوشته شیخ مفید سرانجام خاندان امام حسین (ع) روز اربعین از شام به سوی مدینه حرکت کرد. امام سجاد (ع) که تا ۳۴ سال پس از واقعه کربلا زنده بود، همواره تلاش می‌کرد یاد و خاطره شهدای کربلا را زنده نگه دارد.

امام هر گاه آب می‌نوشید به یاد پدر بود و بر مصایب امام حسین (ع) گریه می‌کرد و اشک می‌ریخت.

در روایتی از امام صادق (ع) آمده است، «امام زین العابدین (ع) چهل سال بر پدر بزرگوارش گریه کرد، در حالی که روزها روزه بود و شب‌ها به نماز می‌ ایستاد، هنگام افطار که غلام حضرت برای ایشان آب و غذا می‌برد و عرض می‌کرد بفرمایید، حضرت می‌ فرمود: فرزند رسول خدا گرسنه کشته شد !

فرزند رسول خدا تشنه کشته شد ! و پیوسته این سخن را تکرار می‌کرد و گریه می‌کرد به گونه‌ای که اشک‌ های آن حضرت با آب و غذایش مخلوط می‌شد. پیوسته این گونه بود تا رحلت کرد.

آثار امام سجاد (ع)

صحیفه سجادیه مجموعه دعا‌های امام سجاد (ع) و آینه‌ ای است که تصویر اجتماع آن روز به ویژه مدینه را در آن می‌توان دید، رساله حقوق در این رساله ۵۱ حق (یا ۵۰ حق طبق برخی نسخه ها) است.

دعای سحر مشهور به دعای ابوحمزه ثمالی؛ این دعا را امام زین‌ العابدین در سحر‌های ماه رمضان می‌خواند و ابوحمزه ثمالی از آن حضرت نقل کرده است این دعا دربردارنده مفاهیمی متعالی و تعابیری شیوا و فصیح است، زیارت امین الله؛ زیارتنامه‌ای است که امام سجاد (ع) هنگام زیارت مزار حضرت علی (ع) خوانده است.

شهادت امام سجاد (ع)

در روایات شیعه آمده است که امام سجاد (ع) با زهر ولید بن عبدالملک کشته شد. تاریخ شهادت امام سجاد (ع) سال ۹۴ یا ۹۵ هجری قمری است؛ ایشان در قبرستان بقیع کنار قبر امام حسن مجتبی (ع) مدفون است.

بعد از شهادت امام سجاد (ع) فقرای مدینه متوجه شدند که زندگی آن ها به وسیلهٔ آن امام تأمین می‌ شده است. امام سجاد (ع) شبانه کیسه‌های سنگین آذوقه را بر دوش می‌کشید و به درب خانهٔ حدود صد خانوار از مردم مدینه می برد در حالی که چهره اش را پوشیده بود تا شناخته نشود.

زندگینامه بانوی دو عالم حضرت فاطمه زهرا (س)

زندگینامه حضرت ام‌البنین همسر حضرت علی

کمیل بن زیاد نخعی کیست ؟ زندگینامه کمیل