فسق در اسلام : احادیثی از پیامبر (ص) درباره ی فسق

آشنایی با آیات و احادیثی درباره ی فسق

آیات و احادیثی درباره ی فسق

حدیث سخنان نقل شده از پیامبر اسلام(ص) و دیگر معصومین(ع) است. حدیث در کنار قرآن، در طی پانزده قرن تاریخ اسلام، نقشی محوری در فهم مسلمانان از دین و شریعت داشته است. به علت اهمیت حدیث، علوم مختلفی ناظر به بررسی محتوایی و سندی احادیث پدید آمده است که تحت عنوان علوم حدیث دسته بندی می شوند.

امور مربوط به سند احادیث در روایة الحدیث و محتوای آنها در درایة الحدیث بررسی می شوند. علوم رجال و مصطلح الحدیث زیر مجموعه روایة الحدیث قرار دارند. در این علوم تقسیمات متعددی برای فهم و اعتبارسنجی احادیث بیان شده است.
فسق در لغت به معنای نافرمانی و ترک دستور خدا و خروج از راه حق و تمایل به گناه است؛ از این رو، فاسق کسی است که در برابر دستورات خدا، نافرمانی می کند و از راه حق خارج می شود. کلمه فسق، در احادیث اسلامی، در مورد نافرمانی خداوند به کار رفته است.

فاسق کیست؟

فاسِقْ کسی که از دستورات خداوند نافرمانی می کند. تکذیب آیه های قرآن، پیمان شکستن، قطع صله رحم و فساد کردن از ویژگی های فاسق دانسته شده است.
فاسق أحکام خاصی در فقه و کلام دارد؛ از جمله این که فاسق نمی تواند به مقام امامت برسد، نمی تواند امام جماعت باشد و شهادتش قابل قبول نیست. متفکران شیعه امامیه معتقدند، فقط کافر (نه مسلمان فاسق) به عذاب ابدی مبتلا می شود.

آیاتی از قرآن درباره ی فسق

«وَالَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیَاتِنَا یَمَسُّهُمُ الْعَذَابُ بِمَا کَانُوا یَفْسُقُونَ».(سوره انعام، آیه 49) و آنان که دلایل روشن و قاطع ما را تکذیب کردند، به دلیل آن که فاسق گردیدند، دچار عذاب خواهند شد.

«فَالْیَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذَابَ الْهُونِ بِمَا کُنْتُمْ تَسْتَکْبِرُونَ فِی الْأَرْضِ بِغَیْرِ الْحَقِّ وَ بِمَا کُنْتُمْ تَفْسُقُونَ».(سوره نحل، آیه 90) پس در این روز، با عذابى خوار کننده پاداش داده مى شوید ؛ چرا که به ناحق در زمین کبر مى ورزیدید و به سبب این که فاسق بودید».

«و الله لایهدی القوم الفاسقین»؛ (سوره صف، آیه 5) خدا فاسقان را هدایت نمی کند.

احادیثی از پیامبر (ص) درباره ی فسق

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

أمّا علامَةُ الفاسِقِ فأربَعةٌ: اللهوُ و اللغوُ و العُدوانُ و البُهتانُ.

نشانه فاسق چهار چیز است: لهو و بیهوده کارى و تجاوز و بهتان زدن. طبق این حدیث مردم «فاسق» با چهار ویژگى شناخته مى شوند. نخستین ویژگى و نشانه مردم فاسق این است که اهل «لهو» هستند.

مفردات القرآن در معناى لهو مى نویسد :

اللّهوُ ما یُشغلُ الإنسانَ عمّا یَعنیه ویُهِمُّه.

لهو عبارت از اعمالى است که انسان را از کارهاى مفید و مهم باز مى دارد.

پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمودند :

لَا تَأْکُلْ طَعَامَ الْفَاسِقِینَ.

غذاى مردم فاسق را نخور.

پیامبر صلى الله علیه و آله فرمودند :

سِبابُ المؤمِنِ فُسوقٌ و قِتالُهُ کُفرٌ و أکلُ لَحمِهِ مِن مَعصیَةِ اللّه؛

ناسزاگفتن به مؤمن فسق است و جنگیدن با او کفر و خوردن گوشت او (غیبت کردن از وى) معصیت خداست.
احادیثی از امام صادق (ع) درباره ی فسق

امام صادق علیه السلام فرمودند :

قَدْ یَخْرُجُ مِنَ الْإِیمَانِ بِخَمْسِ جِهَاتٍ مِنَ الْفِعْلِ کُلُّهَا مُتَشَابِهَاتٌ مَعْرُوفَاتٌ الْکُفْرُ وَ الشِّرْکُ وَ الضَّلَالُ وَ الْفِسْقُ وَ رُکُوبُ الْکَبَائِر.

بى ‏گمان بنده به سبب یکى از پنج کار که همگى مانند هم و شناخته شده هستند، از ایمان خارج مى ‏شود : کفر، شرک، گمراهى، فسق و ارتکاب کبائر.

امام صادق علیه السلام، در حدیثی در معنای فسق می فرمایند:

فَکلُّ مَعصِیةٍ مِنَ المَعاصِی الکبارِ فَعَلَها فاعِلُها أو دَخَلَ فیها داخِلٌ بِجَهَةِ اللَّذَّةِ والشَّهوَةِ والشَّوقِ الغَالِبِ، فَهُوَ فِسقٌ وفاعِلُهُ فاسِقٌ خارِجٌ مِنَ الإیمانِ بِجَهَةِ الفِسقِ، فإن دامَ فی ذلکَ حتّى یَدخُلَ فی حَدِّ التَّهاوُنِ و الاستِخفافِ ، فقد وَجَبَ أن یکونَ بِتَهاوُنِهِ و استِخفافِهِ کافِرا.

فسق عبارت است از هر نوع نافرمانی خدا و معصیتی که از معاصی بزرگ باشد و فاعل آن یا کسی که داخل آن معصیت شده، به جهت لذّت و شهوت و غلبه تمایلات به این عمل مبادرت کرده است. این فعل، فسق و فاعل آن فاسق است که به جهت فسق از ایمان خارج است. اگر به این عمل ادامه دهد ، تا جایى که به حدّ اهمیت ندادن و خفیف شمردن برسد، به سبب این بى اعتنایى و خفیف شمارى، کفر بر او لازم آید.

امام صادق علیه السلام :

إِذا جاهَرَ الفاسِقُ بِفِسقِهِ فَلا حُرمَةَ لَهُ وَ لا غیبَةَ؛

هرگاه شخص فاسق و گنهکار آشکارا گناه کند، نه حرمتى دارد و نه غیبتى.

احکام فقهی فاسق

فاسق احکام خاصی دارد از جمله این که غیبت کردن درباره فاسقی که آشکارا گناه می کند و متجاهر به فسق است، حرام نیست. شهادتش قابل قبول نیست و خبرش قابل پذیرش نیست و باید جداگانه درباره درستی یا نادرستی خبرش تحقیق کرد. همچنین، فاسق نمی تواند امام جماعت باشد.