رتینوپاتی دیابتی : اثرات دیابت بر روی چشم چیست؟

رتینوپاتی دیابتی چیست؟

اگر مبتلا به بیماری دیابت هستید، بدن شما قادر به مصرف و ذخیره‌سازی مناسب قند نمی‌باشد. سطوح بالای قندخون، باعث صدمه به عروق شبکیه چشم می‌شود. شبکیه لایه‌ای عصبی در عقب کره چشم است که امواج نورانی را دریافت و تصویر اشیا را به مغز ارسال می‌کند. آسیب عروق شبکیه، رتینوپاتی دیابتی نامیده می‌شود.

انواع رتینوپاتی دیابتی کدام‌اند؟

دو نوع رتینوپاتی دیابتی وجود دارد که عبارت‌اند از :

رتینوپاتی دیابتی بدون رگ‌زایی:

در واقع شامل مراحل اولیه رتینوپاتی می‌باشد. در این مرحله، ترشح خون یا مایع از رگ‌های باریک شبکیه، باعث تورم و رسوب اگزودا در شکبیه می‌شود. در مراحل اولیه تاثیری بر بینایی بیمار ندارد، مگر اینکه در ناحیه مرکزی شبکیه (ماکولا) ورم ایجاد شده باشد.

رتینوپاتی دیابتی همراه با رگ‌زایی:

این مرحله با ظهور رگ‌های جدید در شبکیه که رگ‌زایی نامیده می‌شود، آغاز می‌گردد. متاسفانه این عروق جدید، نه تنها قادر به تامین خون مورد نیاز شبکیه نمی‌باشند بلکه به علت ساختمان غیرطبیعی و محل قرارگیری، می‌توانند موجب خون‌ریزی و ایجاد کشش روی شبکیه و جداشدگی آن شوند.

رتینوپاتی دیابتی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تنها راه بررسی و تشخیص اثرات دیابت روی چشمان شما، معاینه چشم‌پزشکی می‌باشد حتی قبل از اینکه بینایی تحت تاثیر قرار بگیرد، چشم‌پزشک قادر به تشخیص و درمان بیماری شما می‌باشد.

اگر چشم‌پزشک متوجه علایم رتینوپاتی شود، ممکن است آزمایشات اختصاصی‌تری از جمله عکس رنگی از شبکیه همچون آنژیوگرافی فلوئورسئین درخواست کند.

در این آزمایش داروی خاصی به عنوان ماده حاجب یا رنگی از طریق بازو تزریق می‌شود و با عکس‌های گرفته شده، تشخیص شدت بیماری و میزان آسیب به عروق امکان‌پذیر می‌باشد. در روش عکسبرداری دیگری به نامOCT می‌توان افزایش ضخامت یا تورم ناحیه مرکزی شبکیه (ماکولا) را اندازه‌گیری کرد و به علت آن (از جمله کشش وارد شده به آن ناحیه) پی برد.

رتینوپاتی دیابتی چگونه درمان می‌شود؟

بهترین راه درمان، جلوگیری از پیشرفت رتینوپاتی تا حد ممکن می‌باشد. کنترل دقیق قند خون به طور معنی‌داری باعث کاهش خطر نابینایی‌ ناشی از رتینوپاتی دیابتی در درازمدت می‌شود. در صورت وجود فشار خون بالا و یا مشکل کلیوی، درمان هم زمان توصیه می‌شود.

جراحی لیزر

جراحی لیزر معمولا در موارد ورم ماکولا، رتینوپاتی همراه با رگ‌زایی و گلوکوم (آب سیاه) ناشی از رگ‌ زایی توصیه می‌شود.در ورم ماکولا لیزر روی بخش آسیب دیده شبکیه در ماکولا تابانده می‌شود

تا از میزان مایع خارج شده (اگزودا) بکاهد. هدف اصلی از درمان، جلوگیری از سیر پیشرونده کاهش دید و وقوع نابینایی در‌ آینده است لذا در صورت وجود ورم ماکولا، لازم است قبل از تشدید کاهش بینایی، لیزر درمانی انجام شود. دستیابی به دید کامل در افرادی که در اثر ورم ماکولا دچار تاری دید شده‌اند، تقریبا غیرممکن است.

در رتینوپاتی دیابتی همراه با رگ‌زایی، لیزر روی تمامی بخش‌های شبکیه به جز ماکولا (لیزر درمانی پان رتینال) تابانده می‌شود. این لیزر درمانی، باعث جلوگیری از پیشرفت رگ‌زایی در شبکیه می‌شود. همچنین از بروز احتمال خون‌ریزی زجاجیه و اختلالات شبکیه درآینده جلوگیری می‌کند.انجام لیزر درمانی ممکن است چند مرتبه در یک فرد لازم باشد.

جراحی لیزر، معمولا دید بیمار دیابتی را بهبود نمی‌بخشد بلکه فقط از بروز نابینایی در آینده جلوگیری می‌کند البته در مواردی همچون خون‌ریزی زجاجیه، کاهش خون‌ریزی می‌تواند موجب بهبود دید بیمار شود.

تزریق داخل چشمی داروها

گاهی لازم است جهت کاهش ورم شبکیه و یا کنترل رگ‌زایی از تزریق داروهایی به داخل چشم استفاده شود.این داروها معمولا به طور موثری موجب کنترل بهتر رتینوپاتی دیابتی می‌شوند و در مواردی لازم است پس از مدتی مجددا تکرار شود. تزریق داخل چشمی در شرایط استریل و با کنترل کامل انجام می‌گردد.

تخلیه زجاجیه (وتیرکتومی)

در رتینوپاتی همراه با رگ‌زایی ممکن است چشم پزشک وتیرکتومی را توصیه کند. در طی این جراحی، زجاجیه که پر از خون شده است، تخلیه شده و مایع شفاف در داخل آن جایگزین می‌شود. در مواردی که رتینوپاتی دیابتی منجر به جدا شدگی شبکیه شده باشد، تنها راه درمان ویترکتومی است.

آیا جلوگیری از نابینایی امکان‌پذیر است؟

لازم است بدانید که با توجه به روش‌های نوین تشخیص و درمان، فقط درصد کمی از مبتلایان به رتینوپاتی، از مشکلات شدید بینایی رنج می‌برند. تشخیص زودهنگام رتینوپاتی دیابتی، بهترین مانع در مقابل ایجاد نابینایی می‌باشد.

معاینات چشم پزشکی در چه زمانی باید انجام شود؟

افراد مبتلا به دیابت باید حداقل سالی یک بار تحت معاینه چشم پزشکی قرار گیرند. ممکن است معاینه‌های مکرر چشم بعد از تشخیص رتینوپاتی لازم باشد.

خانم‌های بارداری که مبتلا به دیابت هستند باید در سه ماهه اول بارداری از نظر چشم‌پزشکی معاینه شوند زیرا رتینوپاتی در طی بارداری سیر پیشرفت سریع‌تری دارد.

اگر برای دریافت عینک نیاز به معاینه چشم پزشکی دارید، باید چند روز قبل از مراجعه به چشم پزشک، قند خون خود را به طور دقیق کنترل کنید زیرا در طی دوره‌ای که قند خون شما در محدوده طبیعی نباشد، بینایی افت کرده و ممکن است نمره عینک شما دچار تغییر موقت گردد. تغییرات سریع در قندخون، حتی در صورتی که رتینوپاتی نداشته باشید، می‌تواند باعث نوسان در بینایی هر دو چشم شود.

وقتی که دیابت شما برای اولین بار تشخیص داده شد،نیاز به معاینه چشم‌پزشکی به صورت زیر می‌باشد:

1. ۵ سال بعد از تشخیص بیماری، اگر سن شما کمتر از ۲۹ سال است
2. در اولین فرصت بعد از تشخیص بیماری، اگر سن شما ۳۰سال یا بیشتر است

به یاد داشته ‌باشید

دیابت بیماری است که می‌تواند اثرات بدی روی سلامتی شما داشته باشد، پس در صورت ابتلا به این بیماری، نکات زیر را به خاطر داشته باشید:

• دستورات پزشک خود را به طور دقیق اجرا کنید.
• قندخون خود را به طور روزانه در منزل کنترل کنید.

راههای مراقبت از چشم در بیماران دیابتی

عوارض چشمی بیماری قند می‌تواند به آسیب عروق خونی شبکیه منجر شود که در اصطلاح رتینوپاتی دیابتی خوانده می‌شود‌. همچنین ورم مرکز بینایی چشم (ماکولا)، خونریزی‌های متعدد در شبکیه و زجاجیه چشم بر اثر دیابت از عوارض جدی چشمی است که اگر بموقع درمان نشود، به کم بینایی یا نابینایی دائمی منجر می‌شود.

دکتر مهدی مدرس‌زاده، رئیس انجمن شبکیه و زجاجیه ایران با توجه به شیوع بیماری دیابت در ایران و ضرورت پیشگیری و کنترل این بیماری برای جلوگیری از بروز عوارض ناشی از آن به جام‌جم می‌گوید: دیابت قابل پیشگیری و کنترل است و افراد دیابتی با انجام فعالیت فیزیکی و رژیم غذایی مناسب، علاوه بر این که بیماری خود را کنترل می‌کنند، می‌توانند از بروز اختلال در بینایی چشم خود جلوگیری کنند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران می‌افزاید: اگر بیماری قند کنترل نشود، در طول زمان بافت‌های غیرطبیعی در شبکیه چشم به وجود می‌آید که با ایجاد تورم در شبکیه، دید چشم را کاهش می‌دهد.

آسیب به شبکیه چشم با قند بالا

• افراد مبتلا به دیابت باید از بروز عوارض چشمی که بیماری دیابت در آنها ایجاد خواهد کرد، پیشگیری کنند و تحت کنترل باشند؛ چرا که بی‌توجهی به کنترل و درمان دیابت بتدریج با آسیب‌های بافتی زیادی همراه است که یکی از مهم‌‌ترین آنها آسیب به شبکیه چشم است.
• ازجمله مشکلاتی که در دیابتی‌ها شیوع می‌یابد، رسوب ذرات چربی روی شبکیه، انسداد عروق شبکیه، پارگی و خونریزی رگ‌ها، ایجاد عروق غیرعادی در عصب بینایی و در نهایت ایجاد تورم در شبکیه و کاهش دید بیمار است.

اختلال بینایی تا کوری کامل

• قند خون بالا باعث می‌شود مویرگ‌های شبکیه آسیب ببیند و در نتیجه ورم شبکیه اتفاق بیفتد که باعث کم شدن قدرت بینایی فرد می‌شود.
• اگر بیماری قند کنترل نشود بتدریج موجب می‌شود مویرگ‌های طبیعی در شبکیه به وجود آید که باعث ایجاد بافت‌های فیبرو اسکولر روی شبکیه می‌شود، آن را از جای خود جدا می‌کند و دید چشم را بشدت کاهش می‌دهد.
• البته سن بیمار،هنگام تشخیص بیماری و مدت زمانی که فرد دچار بیماری است در به وجود آوردن آسیب شبکیه و شدت آن اثر دارد. بی‌شک، هر چه طول بیماری دیابت بیشتر باشد، احتمال آسیب به شبکیه چشم بیشتر و شدت آن زیادتر می‌شود.
• در واقع، تشدید آثار دیابت در شبکیه منجر به بسته شدن مویرگ‌های چشم می‌شود و در نتیجه خون به شبکیه نمی‌رسد که در نتیجه آن عروق غیرعادی در شبکیه ظاهر می‌شود و این عروق نابجا بافت‌های غیرعادی ایجاد می‌کنند که شبکیه را تحت کشش قرار داده و از جای خود جدا می‌کنند. در این صورت، درمان باید با عمل جراحی صورت گیرد که البته بینایی فرد کامل نخواهد بود.

همچنین بخوانید:

دیابت چیست؟راهکار های درمان دیابت کدامند؟

ارتباط بین دیابت ، سیروز کبدی و مبتلایان به کبد چرب

درمان دیابت نوع سرد و گرم با گیاهان دارویی در طب سنتی ایران