درس نهم علوم پنجم ابتدایی کارها آسان می شود 2

درس نهم علوم پنجم ابتدایی کارها آسان می شود 2

خانواده ی علی از خانه شان که در حال ساخت است، بازدید می کنند.

برای ساختن این خانه گروهی از افراد مختلف با یکدیگر کار می کنند.

هر یک از این افراد مسئولیت انجام دادن کاری را به عهده دارد.

آنها برای آسان تر شدن کار ها از ابزار های مختلف استفاده می کنند.

یکی از کارگران یک فرغون پر از آجر را با استفاده از تخته ای که در شکل می بینید، بالا می برد.

طرز قرار گرفتن تخته چگونه کار را برای او آسان می کند؟

استفاده از سطح شیب دار، نیروی لازم برای بالا بردن اجسام را کاهش می دهد یا افزایش؟

با استفاده از سطح شیب دار می توانیم اجسام را به آسانی از پایین به بالا ببریم یا از بالا به پایین بیاوریم.

برای مثال، بالا رفتن و پایین آمدن از یک دیوار بلند سخت است

امّا با استفاده ازنردبان می توانیم این کار را به آسانی انجام دهیم.

آموزش درس نهم علوم پنجم ابتدایی کارها آسان می شود 2

آمادگی از قبل

از یک جلسه قبل از دانش آموزان بخواهید وسیله های مربوط به فعالیت را با هماهنگی اعضای گروهشان تهیه کنند.

هر درس را می توانید با بحث و گفت وگو در باره تصویر عنوانی شروع کنید

هر فعالیت هم اغلب با پرسش شروع می شود که دانش آموز برای رسیدن به درستی پاسخ ها به صورت گروهی باید طبق دستورالعمل انجام دهد.

صفحه 67 علوم پنجم ابتدایی

تصویر، ساختن یک ساختمان نیمه تمام را نشان می دهد. اجازه دهید تصویر را دانش آموزان خوب مشاهده کنند

سپس آنها را در یک بحث عمومی شرکت دهید. پرسش هایی مانند:
در ساختن یک خانه یا ساختمان از چه ابزارهایی استفاده می شود؟

آیا از نزدیک، ساختن یک خانه را مشاهده کرده اید؟

با چند نفر می توان یک ساختمان را ساخت؟

چه افرادی می توانند ساختمان بسازند؟
اشاره به تخصص های مختلف افراد و اینکه ارزش کار گروهی در به پایان رساندن ساختن یک ساختمان استفاده از ابزارها در آسان کردن کارها و مشکلاتی که در صورت نبودن ابزار در ساختن یک ساختمان پیش می آید می تواند مورد بحث عمومی در کلاس برای آموزش این صفحه باشد.

صفحه 68 علوم پنجم ابتدایی

در این صفحهٔ، دانش آموزان فعالیت « گفت و گو کنید » را در گروه خود به بحث بگذارند.

هدف اشاره به ابزارهایی مانند فرغون، بیل، کلنگ، جرثقیل و … است

باید بگویند هرکدام از این ابزار برای انجام چه کاری می باشد.

اگر این وسیله ها نباشند کار ها چگونه انجام می گیرد، مثلاً اگر کلنگ نباشد کار کندن زمین چگونه انجام خواهد گرفت، دانش آموزان را هدایت کنید تا به اهمیت این ابزار و وسیله ها در آسان کردن کارها پی ببرند.

دانش آموزان در این صفحه با سطح شیب دار و اهمیت آن در آسان کردن کارها، آشنا می شوند.

قبل از انجام کاوشگری از گروه ها بخواهید پیش بینی کنند حرکت فرغون در کدام حالت به نیروی کمتری نیاز است؟

الف حرکت فرغون به طور عمودی.

ب حرکت فرغون روی سطح شیب دار.

گروه ها بعد از بحث در گروه پی شبینی خود را روی تابلوی کلاس بنویسند.

صفحه 69 و 70 علوم پنجم ابتدایی

در این صفحه دانش آموزان برای پی بردن به درستی پاسخ ها یک کاوشگری هدایت شده را انجام می دهند.

آنها بعد از انجام دادن کاوشگری باید به این نتیجه برسند که:

نیروی لازم برای حرکت فرغون در راستای قائم بیشتر از حرکت آن روی سطح شیب دار است.
نکات زیر برای انجام دادن این فعالیت لازم است، مورد توجه قرار گیرد:

دانش آموزان فعالیت را به صورت گروهی انجام دهند.

حرکت جسم در راستای قائم و روی سطح شیب دار باید به آرامی و سرعت ثابت انجام گیرد.

نیرویی که برای حرکت دادن جسم به آن وارد می شود به وسیلهٔ کش است و سبب تغییر طول کش می شود.

اگر حرکت به آرامی انجام گیرد این تغییر باید ثابت بماند. به طور مثال اگر آزمایش با کش 30 سانتی متری انجام می گیرد

آزمایش با شیب های کمتر تفاوت نیروها در دو حالت را بهتر نشان می دهد.

در صورت دسترسی به نیروسنج، دانش آموزان می توانند این فعالیت را با نیروسنج انجام دهند

عددهای نیروسنج را بدون توجه به واحد نیرو یادداشت کرده و با هم مقایسه کنید.
پیشنهاد می شود:

آزمایش را به جای کتا ب ها می توانید از یک کیسهٔ نایلونی که از اجسام مختلف پر شده استفاده کنید و سر آن را با کش ببندید.

از کش مناسب با جسمی که اختیار می کنید، استفاده کنید.

طول کش ها را با هم مقایسه کنید. لازم نیست تغییر طول کش را یادداشت کنید.

در این فعالیت عامل اصطکاک در تخته ای که انتخاب می کنید را باید کاهش دهید،

می توانید با انتخاب تختهٔ صاف و قرار دادن جسم در کیسهٔ نایلونی یا استفاده از وسیلهٔ چرخ دار عامل اصطکاک را کاهش دهید.

ضرورتی ندارد دانش آموزان جسم را در تمام طول سطح شیب دار حرکت دهند بلکه تا نیمهٔ آن کافی است

حرکت جسم در راستای قائم تا ارتفاع مربوط به نیمهٔ سطح شیب دار کفایت می کند.

دانش آموزان آزمایش را دوبار دیگر تکرار کنند که انتظار می رود طول کش هر بار با مقدار یکسانی به دست آید.

اگر تفاوت جزئی هم باشد از خطای آزمایش است.

اما هربار انتظار می رود طول کش در حرکت جسم در راستای قائم بیشتر از طول کش در حرکت آن روی سطح شیب دار باشد.

دانش آموزان باید پی ببرند طول کش با نیرویی که برای حرکت جسم در دو حالت به کار می رود متناسب است.

هرچه نیرو بیشتر باشد طول کش بیشتر خواهد بود.

پاسخ پرسش های این صفحه

• الف طول کش در حرکت جسم روی سطح شیب دار کمتر است چون نیروی کمتری به جسم وارد می شود.
• ب نیروی وارد به جسم در حرکت آن در راستای قائم بیشتر است چون طول کش بیشتر است.
• پ سطح شیب دار سبب م یشود جسم را با نیروی کمتری به ارتفاع مورد نیاز برسانیم.

صفحۀ 71 علوم پنجم ابتدایی

دانش آموزان با انجام دادن فعالیت« فکرکنید »به کاربرد سطح شیب دار در زندگی روزمره و نقشی که در آسان کردن کارها دارد، پی می برند.

در تمام سطح شیب دارها جسمی از پایین سطح به طرف بالا و یا برعکس حرکت می کند.

فکرکنید پایین صفحۀ 71

دانش آموزان بعد از بحث در گروه پاسخ گروه خود را در کلاس مطرح کنند.

علت شیب دار کردن کف آشپزخانه، حمام و سطح خیابان های شهر و شیروانی ها، سرخوردن آب و جمع نشدن آب می باشد.

صفحه 72 علوم پنجم ابتدایی

اجازه دهید دانش آموزان با یک کارد یک بار مصرف سیب را دو تکه کنند.

یک بار هم با دستهٔ قاشق این کار را انجام دهند.

آنها متوجه می شوند کارد که یک گوه است کار دو تکه کردن سیب را آسان می کند.

ولی با دستهٔ قاشق این کار به سختی انجام می گیرد.

در این صفحه با انواع وسیله ها که شبیه کارد هستند و گوه می باشند و با کاربرد آنها آشنا می شوند.

گوه ها از دو سطح شیب دار درست شده اند که یک طرف آنها نازک تر از طرف دیگر آن می باشد.
بپرسید چه تفاوتی بین گوه و سطح شیب دار است؟

پاسخ ها را بشنوید.
دانش آموزان را هدایت کنید تا به نتیجهٔ زیر برسند:

در سطح شیب دار جسم، حرکت م یکند و سطح شیب دار ساکن است ولی در گوه جسم حرکت نمی کند بلکه گوه درون جسم حرکت کرده و آن را دو تکه می کند.

صفحه 73 علوم پنجم ابتدایی

در« فکر کنید » این صفحه با گوه دو تکه کردن تنهٔ درخت آسانتر انجام می گردد.

پیچ ها: پیچ، ماشین ساده ای است که کاربرد فراوانی در زندگی دارد.

از دانش آموزان بخواهید در کلاس جست و جو کنند و پیچ ها را پیدا کنند

و از آنها بپرسید از پی چها چه استفاده های دیگری می توان کرد؟

اجازه دهید دانش آموزان یک پیچ را از نزدیک مشاهده کنند و نتیجهٔ مشاهدهٔ خود را بیان کنند و به سطح شیب دارهای کوچک و مارپیچ آن پی ببرند.

صفحه 75 علوم پنجم ابتدایی

قرقره: قرقره ماشین ساده ای است که برای جابه جا کردن بار استفاده می شود.

اجازه دهید دانش آموزان آشنا شوند. در فعالیت پایین صفحهٔ 75 اجازه دهید بچه هاقرقره درست کنند.

در این صفحه قرقره خیاطی را از یک نی نوشابه عبور داده اند. نی نقش محور را برای قرقره دارد و قرقره حول آن باید آزادانه بچرخد.

نخی از میان نی عبور داده شده و انتهای دو سرنخ را به هم گره می زنند و از دستگیرهٔ در آویزان می کنند

روی نی دو طرف قرقره با خمیر بازی می چسبانند تا قرقره فقط در یک محدوده حرکت کند.

دانش آموزان با قرقره ای که می سازند باید بتوانند باری را جابه جا کنند.

صفحه 76 علوم پنجم ابتدایی

چرخ و محور: یک ماشین اسباب بازی در اختیار هر گروه قرار بگیرد.

دانش آموزان با مشاهدهٔ چرخ و محور ماشین اسباب بازی پی می برند محور میله ای است که چرخ حول آن قرار گرفته است، با حرکت محور چرخ نیز می چرخد و یا با حرکت دادن چرخ، محور نیز با آن می چرخد.

با چرخیدن قرقره محور، حرکت نمی کند و محور ثابت است.

فعالیت پایین صفحه را اجازه دهید دانش آموزان به طور گروهی انجام دهند و پروژه ای کار کنند.

یک نمونه پروژهٔ دانش آموزی که در آن سطح شیب دار قرقره گوه اهرم در داخل یک جعبهٔ کارتن مانند شکل به کار رفته است و با آن بادکنکی را می ترکانند.

گلوله ای از سطح شیب دار که یک لوله است، رها می شود و وارد لیوانی که متصل به قرقره است می شود.

این نخ قرقره به لوله متصل است. سنگینی گلولهٔ داخل لیوان آن را به طرف پایین حرکت می دهد.
نخ دیگر قرقره خط کش را به سمت بالا حرکت می دهد.

طرف دیگر خط کش خارج از جعبهٔ سوزنی نصب شده با حرکت آن و برخورد سوزن به بادکنک سبب ترکیدن آن می شود.

دانستنی های درس نهم علوم پنجم ابتدایی کارها آسان می شود 2

گُوِه چیست؟

در ساختمان سازی از ابزارهایی مانند کلنگ (برای کندن زمین) و بیل (برای جابه جا کردن خاک) استفاده می شود.
این ابزارها چگونه کارها را آسان می کنند؟

یک لبه ی کارد، نازک تر از لبه ی دیگر آن است. هنگامی که با کارد به سیب نیرو وارد می کنید، کارد به آسانی سیب را دو تکّه می کند؛ در حالی که وقتی این کار را با دسته ی قاشق انجام می دهید، این اتّفاق نمی افتد. در شکل زیر، وسایل و ابزاری را می بینید که قسمتی از آنها شبیه کارد است. هر یک از این وسایل در زندگی کاربردی دارد.

به وسایلی که یک لبه ی آنها از لبه ی دیگرشان نازک تر است، گُوِه می گویند.

این وسایل کارها را آسان تر می کنند. گُوِه ها شبیه سطح شیب دارند امّا کاری که انجام می دهند،
با سطح شیب دار تفاوت دارد. از گُوِه ها برای کَندن، بریدن و قطعه قطعه کردن اجسام استفاده می شود
ولی سطح شیب دار برای جابه جا کردن اجسام به کار می رود.

پیچ ها چگونه کارها را آسان می کنند؟

پیچ ها در زندگی روزانه کمک های زیادی به ما می کنند.
برای مثال، با پیچ می توانیم دو قطعه را به هم وصل کنیم یا جسمی را روی دیوار نصب کنیم.

تصویر های زیر، نمونه هایی از پیچ ها و کاربرد آنها را نشان می دهند.
شکل زیر یک پیچ را نشان می دهد.

همان طورکه می بینید، در بدنه ی آن شیارهایی به شکل مارپیچ وجود دارد.

قطعه های چوبی، پلاستیکی یا فلزّی را با استفاده از پیچ ها به یکدیگر وصل می کنند.

به نظر شما، آیا می توانیم بگوییم پیچ ها از سطح های شیب دار کوچکی درست شده اند؟

قرقره چه کمکی به ما می کند؟

وقتی کار ساختمان سازی به طبقه های بالا می رسد،
با استفاده از سطح شیب دار نمی توانیم اجسام را تا ارتفاع زیادی بالا ببریم.

برای این کار از قرقره استفاده می کنیم. در اینجا بعضی از کاربردهای قرقره را می بینید.

چرخ و محور

چرخ و محور از یک میله و چرخی که با آن می چرخد درست شده است.
چرخ و محور در وسیله های مختلف به کار می رود و در زندگی به ما بسیار کمک می کند.

به نظر شما، چرخ و محور چه کاربردهای دیگری دارد؟
شما در این درس با سطح شیب دار، گُوِه، پیچ، چرخ و محور، قرقره و اهرم ها آشنا شدید. به این وسایل، ماشین ساده می گویند.
انسان از زمان های گذشته تا امروز با استفاده از این ماشین ها کارهایش را آسان تر انجام داده است.