حساسیت یعنی چه و چگونه می توان با آن مقابله کرد؟

حساسیت یا آلرژی چیست؟

حساسیت یا آلرژی واکنش سیستم ایمنی بدن به عوامل و موارد مختلفی است که به طور معمول برای اکثر افراد بی ضرر است. وقتی فردی به چیزی حساسیت دارد، سیستم ایمنی به اشتباه این ماده را برای بدن مضر به حساب می‌آورد و معتقد است که به بدن آسیب می‌رساند.

موادی مانند برخی مواد غذایی، گرد و غبار، گرده گیاهان یا داروها که باعث واکنش‌های آلرژیک می‌شوند به عنوان آلرژن شناخته شده و طیف وسیعی دارند. آلرژن، نوعی آنتی‌ ژن است که موجب واکنش غیرطبیعی و شدید سیستم ایمنی بدن می‌شود. به عنوان مثال پروتئین آلفا اس موجود در شیر گاو می‌تواند منجر به آلرژی شود، به همین دلیل برخی افراد به شیر گاو آلرژی دارند. همچنین آلرژن‌های دارویی می‌توانند منجر به افزایش واکنش های آلرژیک شوند.

بعضی از حساسیت ها در تمام طول سال مشکلات ایجاد می کنند و عده ای در فصول خاصی از سال ،‌علائم بیماری را بروز می کنند. شایع ترین عامل حساسیت در طول سال تماس با حشره و یا مایت گرد و غبار منزل است که مشکل سازترین آلرژن در گرد وغبار محسوب می شود . این موجودات ریز از پوسته ها و اجزا سلول های شاخی پوست انسان تغذیه می کنند . این آلرژن در لابلای فرش ها و رختخواب و و سایل منزل وجود دارد و در شرایط محیطی گرم و مرطوب رشد فزاینده ای پیدا می کند. از علل دیگر آلرژی در طول سال حساسیت به پشم حیوانات از قبیل پشم گربه و سگ و پرندگان است . افرادی که با پرندگان سر و کار دارند به فرمی از آلرژی مبتلا می شوند که موجب درگیری کیسه های هوایی در ریه ها می گردد. تماس با گرده های گیاهان در فصول خاصی از سال موجب ایجاد علائم آلرژی در افراد مستعد می شود. شهرنشینی ابتلا به آلرژی را افزایش می دهد .یکی از دلایل مهم افزایش شیوع و شدت بیماری آلرژی تماس بیشتر افراد با مواد آلرژی و ناشی از زندگی شهری است.

علت ایجاد حساسیت

حساسیت زمانی بوجود می‌آید که سیستم ایمنی بدن نسبت به یک آلرژن واکنش نشان دهد و آن را به عنوان یک مهاجم تلقی و برای مبارزه با آن تلاش کند. این باعث ایجاد علائمی می‌شود که می‌تواند آزاردهنده و حتی تهدید کننده حیات باشد.

سیستم ایمنی در تلاش برای محافظت از بدن، آنتی بادی‌ هایی به نام ایمونوگلوبولین IgE تولید می‌کند. این آنتی بادی ‌ها باعث می‌شوند برخی از سلول‌ ها، مواد شیمیایی (از جمله هیستامین) را وارد جریان خون کنند تا از بدن در مقابل آلرژن‌ها دفاع کنند. انتشار این مواد شیمیایی باعث واکنش ‌های آلرژیک می‌شود. این واکنش ‌ها می‌توانند روی چشم ‌ها، بینی، گلو، ریه‌ ها، پوست و دستگاه گوارش تاثیرگذار باشند.

برخی از حساسیت ها فصلی هستند و فقط در زمان‌های خاصی از سال اتفاق می‌افتند (به عنوان مثال زمانی که میزان گرده در هوا بالا است). حساسیت اغلب زمانی رخ می‌دهد که فرد در تماس با یک آلرژن باشد. بنابراین، هنگامی که یک فرد مبتلا به آلرژی غذایی بخورد که به آن حساسیت دارد، یا فرد حساس به گرد و غبار در معرض آن قرار گیرد دچار واکنش های آلرژیک خواهد شد.

انواع حساسیت های شایع

اثر یک واکنش آلرژیکی به شدت آلرژی و این که چقدر در معرض یک آلرژن بوده اید بستگی دارد . ممکن است علائم برای چند دقیقه یا چند ساعت و یا چند روز باشد . بعضی از مردم آلرژیهایشان مدت بیشتری طول می کشد و امکان دارد برای تمام مدت زندگیشان آلرژی داشته باشند .

حساسیت در کجا و چرا ایجاد می شود؟

یک واکنش آلرژیک ممکن است در هر نقطه از بدن اتفاق بیفتد. مانند پوست، چشمها، دیواره ی معده، بینی، سینوسها، گلو، ریه ها. در واقع سلولهای ایمنی در این قسمتها واقع شده اند تا با عوامل مهاجمی که از طریق استنشاق یا بلع وارد می شوند و یا در تماس با پوست قرار می گیرند مقابله کنند. واکنش سلولهای ایمنی در مقابل آلرژن منجر به ایجاد علائم می شود.

حساسیت چه علائمی ایجاد می کند؟

١- گرفتگی و احتقان بینی، عطسه، خارش بینی، ترشح از بینی، خارش گوشها یا سقف دهان.
٢- التهاب ملتحمه ی چشم، که چشمها قرمز و مرطوب به نظر می رسند و گاهی ترشح و خارش دارند.
٣- التهابهای پوستی، که نواحی از پوست خشک، قرمز و خارش دار می شود.
٤- کهیر ، ضایعات خارش دار پوست.
٥- التهاب تماسی پوست، در اثر تماس با ماده ی به خصوصی، تحریک و خارش رخ می دهد.
٦- آسم، مشکل در تنفس به صورت کوتاه شدن نفس، سرفه و خس خس سینه روی می دهد.

آیا حساسیت ارثی است؟

حساسیت ها اغلب ارثی هستند. یعنی ممکن است از طریق ژن‌ها از والدین به فرزندانشان انتقال یابند. اما صرف این که شما و یا شریک زندگیتان یا یکی از فرزندانتان ممکن است حساسیت داشته باشید، به این معنا نیست که سایر فرزندان شما قطعا این ژن‌ها را دریافت خواهند کرد. اغلب کودکان حساسیت خاصی را به ارث نمی برند، فقط ممکن است احتمال ابتلا به آلرژی در آن‌ها وجود داشته باشد. برخی از کودکان از دوران کودکی دچار حساسیت هستند حتی اگر هیچ یک از اعضای خانواده آن‌ها حساسیتی نداشته باشند. افرادی که به یک چیز آلرژی دارند به احتمال زیاد به سایر موارد آلرژی ‌زا نیز ممکن است آلرژی داشته باشند.

موارد تحریک کننده حساسیت

اگرچه صدها ماده معمولی می توانند آغازگر واکنش آلرژیک باشند، موادی که شایعتر هستند و آلرژن نامیده می شوند شامل این مواد هستند.

• دانه ی گرده گیاهان.
• کپک ها.
• گرد و غبار خانگی، جانداران میکروسکوپی مانند مایت و گرد و غبار حاوی مواد دفعی و اجزای بدن آنها.
• پروتئینهای حیوانی، روغن و مواد دفعی حیوان.
• مواد شیمیایی صنعتی.
• غذاها و داروها.
• پر پرندگان.
• سوسکها و مواد دفعی آنها.

چه کسانی در معرض حساسیت هستند؟

حساسیت می تواند در هر فردی بدون توجه به سن، جنس، نژاد یا وضعیت اقتصادی-اجتماعی روی دهد. معمولاً آلرژی در بچه ها شایعتر است اما می تواند برای اولین بار در هر سنی رخ دهد و یا سالها پس از بهبودی عود کند. عوامل ژنتیکی در این زمینه دقیقاً شناخته نشده اند، اما به نظر می رسد زمینه ی خانوادگی و ارثی در این مورد وجود داشته باشد. ممکن است هورمونها، استرس، سیگار، عطرها و اسانسها، یا سایر محرکهای محیطی در ایجاد آلرژی در افراد مستعد نقش داشته باشند. اغلب علائم حساسیت به تدریج در طول یک دوره زمانی شکل می گیرند.

افرادی که از حساسیت رنج می برند ممکن است آنقدر به علائم خود عادت کرده باشند که علائم مزمنی مانند عطسه یا گرفتگی بینی را غیر معمول تصور نکنند. با کمک پزشکان می توان علائم آلرژی را کنترل یا از ایجاد آنها پیشگیری کرد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید.

پیشگیری از حساسیت

• هنگامی که میزان گرده گیاهان در هوا زیاد است، از منزل خارج نشوید که اغلب در بعد از ظهرهای خشک و خنک این گونه است، ولی میزان این گرده‌ها در هوای سرد و مرطوب (بعد از باران) به طور عجیبی کاهش می‌یابد.
• هنگام راه رفتن بر روی چمنزار و انبوه برگ‌های ریخته شده از درختان به صورتتان ماسک بزنید، زیرا در این حالت، گرده گیاهان و اسپور قارچ‌ها در هوا زیادند.
• هنگام رانندگی، تهویه ماشین را روشن کنید تا مانع از ورود هوای بیرون به داخل ماشین که مملو از مواد آلرژی زاست شود.
• مواقعی که در اطراف شهر هستید، پنجره‌های ماشین را ببندید. زمانی که در فضاهای بسته ای مانند خودروها قرار دارید باید شیشه ها را به طور کامل بالا بیاورید تاکمتر در معرض گرده ها قرار بگیرید.
• اگر نسبت به حیوانات آلرژی دارید، آنها را داخل اتاق نیاورید و هنگام دست زدن به آنها ماسک بزنید، یا اینکه در کل، حیوانی در منزل نگه ندارید.
• اگر نسبت به گرد و غبار حساسیت دارید، کف اتاق‌ها را با جاروبرقی جارو بزنید و با دستمال مرطوب، گرد و خاک وسایل را پاک کنید.
• – اگر کولرتان آبی است حتماً باید هر سال پوشال آن را عوض کنید، زیرا رشد قارچ ها در پوشال و تنفس آن موجب تشدید آلرژی می شود، اگر از کولر آبی استفاده می کنید احتمالا به سرما آلرژی دارید، بهترین راه پیشگیری این است که در معرض باد مستقیم کولر قرار نگیرید، استفاده از آنتی هیستامین نیز مفید است.
• شست وشوی بینی با سرم نمکی به باز ماندن راه های هوایی کمک زیادی می کند، استفاده از درمان موضعی اسپری های بینی بسیار کمک کننده است، 2 هفته قبل از شروع علایم با کمک درمان کم عارضه و کم هزینه ی اسپری ( کلرید سدیم )، می توانید از بروز علایم پیشگیری کنید.
• اگر می توانید باید محل زندگیتان را تغییر دهید، در غیر اینصورت باید از ماسک فیلتر دار استفاده کنید.
• افرادی که دچار خلط گلو هستند و مکرراً احساس صاف کردن صدا دارند و احساس وجود خلط می کنند، اغلب هیچ مشکلی در ریه و سینوس ندارند و مشکل اصلی برگشت اسید معده است که معمولاً با پرهیز غذایی و تغییر زمان خوردن و خوابیدن مشکلات به حداقل می رسد.
• از تهویه کننده های هوا و فیلترها استفاده کنید. در فصل آلرژی پنجره ها را ببندید و دستگاه تهویه را روشن کنید. در فضای خیلی مرطوب با استفاده از دستگاه رطوبت زدا هوا را خشک نگه دارید چون رطوبت زیاد باعث رشد هاگها و قارچ ها می شود و آلرژی را تشدید می کند.
• به جای فرش و قالی از کف پوش استفاده کنید. قالی ها محل تجمع گرد وغبار و گرده ها و سایر عوامل آلرژی زا هستند. کارهای باغ داری و گل کاری را به زمان پس از گرده افشانی و بعد از پایان فصل آلرژی موکول کنید.
• در صورتى که مى‌دانید به چه گرده گیاهى حساس هستید سعى کنید در فصل گرده افشانى آن گیاه از رفتن به محلهاى رویش آن گیاه خوددارى کنید. از عینکهاى آفتابى براى جلوگیرى از وارد شدن گرده‌ها به چشمهایتان استفاده کنید.
• اگر در محل زندگی‌تان گرده‌هاى گیاهى در فضا پراکنده مى‌شوند، درها و پنجره‌هاى اتاق خوابتان را در وسط صبح (حدود ساعت ۱۰) و ابتداى غروب (حدود ساعت ۷) بسته نگه دارید چرا که معمولاً در این ساعتها اوج گرده افشانى گیاهى صورت می‌گیرد.
• براى درمان علائم از قرصهاى آنتى هیستامین و اسپری‌هاى ضد التهابى بینى استفاده مى‌شود. اسپرى‌ها یا قطره‌هاى بینى ضد التهاب، با کاهش تورم پوشش درون بینى گرفتگى بینى را برطرف مى‌کنند. اسپرى‌ها یا قطره‌هاى بینى ضد آلرژى با پوشش بینى و چشم مانع اثر عامل آلرژی‌زا مى‌شوند.
• همچنین در موارد مقاوم از اسپری‌های بینی استفاده می‌شود که با جلوگیری از آزاد شدن هیستامین در بدن از بروز علائم آلرژی ممانعت می‌کند. اگر گرفتگى بینى باعث ناراحتى چندانى نشود، قرص یا اسپرى‌هاى ضداحتقان خیلى مفید نیستند.
• نوشیدن مایعات عوارض حساسیت های تنفسی فصلی را کاهش می دهد. رییس مرکز بهداشت استان مرکزی گفت: نوشیدن زیاد مایعات در کاهش عوارض حساسیت های تنفسی فصلی و آثار آلرژی موثر است. نوشیدن مایعات فراوان میزان ترشحات تنفسی حساسیت را رقیق کرده و عامل حساسیت زا اثر کمتری بر بدن می گذارد.
• نگهداری گلدانهای کوچک در فضای منزل، پر پرندگان خانگی و نگهداری حیواناتی مانند جوجه، اردک، گربه، سگ و غیره در محیط زندگی افراد حساس به مواد آلرژی زا را با مشکل مواجه می کند.
• مهمترین راه برای درمان یا کنترل حساسیت‌های فصلی، از بین‌بردن عامل ایجادکننده حساسیت است. اگر واکنش‌های آلرژیک و ایمونولوژیک بیش از حد طبیعی، خفیف یا حتی متوسط باشند ممکن است برای درمان آن به استفاده از داروهای مختلف نیاز نباشد. یعنی متخصص برای سرکوب‌ سیستم ایمنی برای مدتی کوتاه و از بین‌بردن عوارض حساسیت، دارو تجویز می‌کند.
• مصرف مکمل‌های غذایی مختلف از جمله مکمل آهن، روی، کلسیم یا… نمی‌تواند باعث درمان یا حتی کنترل کامل آلرژی‌های فصلی شود. البته ممکن است برخی از موادغذایی بتوانند در تشدید یا تخفیف علایم حساسیت موثر باشند اما هیچ‌کدام از خوراکی‌ها و عناصر نمی‌توانند کاملاً باعث از بین رفتن این بیماری شوند. از طرف دیگر ما نمی‌توانیم خوراکی خاصی را معرفی کنیم و بگوییم که همه افراد مبتلا به حساسیت می‌توانند با حذف آن، بیماری خود را سرکوب کنند چون ممکن است نوع حساسیت به موادغذایی از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد.
• فردی که به حساسیت فصلی مبتلاست یا سابقه ابتلا به آن را دارد، باید تا می‌تواند دور ادویه‌ها، غذاهای تند، بودار، خوراکی‌های فرآوری‌شده (مانند سوسیس، کالباس و…) و غذاهای سرخ‌کردنی را خط بکشد.
• البته به یاد داشته باشید که این غذا‌ها اصلاً نمی‌توانند عامل اولیه ابتلا به حساسیت فصلی باشند و مصرف آن‌ها ممکن است فقط شرایط فرد مبتلا به حساسیت را بد‌تر و علایم حساسیتش را شدید‌تر کند.
• بین خوراکی‌های مختلف، مصرف میوه‌ها و سبزی‌های تازه و آب می‌تواند کمی عوارض حساسیت فصلی را کاهش دهد.
• ممکن‌ است مصرف برخی میوه‌ها مانند کیوی یا برخی از صیفی‌ها مانند بادمجان یا گوجه‌فرنگی باعث تشدید واکنش‌های آلرژیک شود. البته این موضوع به حساسیت‌های فردی هم مربوط است. یعنی گاهی برخی مبتلایان به حساسیت فصلی اصلا به میوه یا صیفی‌هایی که نام بردیم، حساسیت نداشته باشند یا برخی مبتلایان به میوه‌های بیشتری واکنش نشان دهند.
• آزمون‌های حذف موادغذایی از ساده‌ترین راه‌های کنترل و درمان حساسیت فصلی در افرادی است که برای اولین‌بار به این بیماری مبتلا شده‌اند. یعنی این افراد باید هر روز یکی از خوراکی‌های فصلی موجود در برنامه‌غذاییشان را حذف کنند تا به نتیجه موردنظر که‌‌ همان شناسایی خوراکی آلرژن است، دست پیدا کنند.
• اگر فردی برای اولین‌بار غذاهای دریایی مانند ماهی یا میگو مصرف کند یا پس از سال‌ها این غذا‌ها را بخورد، ممکن است به آن‌ها حساسیت نشان دهد یا علایم حساسیت او شدید‌تر شود، بنابراین این گروه از افراد باید ماهی یا میگو را برای مدتی از برنامه‌غذاییشان حذف کنند تا شرایطشان بهبود یابد.

راههای مقابله با حساسیت

1 – استفاده از رژیم غذایی محتوی ویتامینهای گروه C، B و K

2- اجتناب از غذاهایی که دارای “رایحه های طبیعی” هستند. در میان موادی که در این گروه جای می گیرند می توان به عسل و گرده گلها اشاره کرد.

3- عدم استفاده از دارو بدون مشورت با پزشک. افرادی که از آلرژی رنج می برند بیش از دیگران به داروهای شیمیایی حساس هستند.

4 عدم استعمال دخانیات و دوری جستن از محیطهای ویژه افراد سیگاری، چرا که مخاطهای بینی و چشم می توانند تحریک شوند.

5 خوابیدن حداقل 8 ساعت در شب

6- تغذیه مناسب

7- استراحت و دور شدن از کار حداقل به مدت یک ربع ساعت در زمانی که فرد احساس خستگی می کند.

8- انجام فعالیتهای فیزیکی هفتگی

9- رسیدگی به کارهای شخصی در اوقات فراغت

10- عدم مبارزه با احساسات شخصی و بروز دادن احساسات در برقراری ارتباط با دیگران. درحقیقت احساسات سرکوب شده، استرسهای روحی و جسمی، زندگی بی نظم و.. فاکتورهایی هستند که سیستم ایمنی را خلع سلاح می کنند و موجب نفوذ بیشتر آلرژی می شوند.

درمان حساسیت

هیچ درمان قطعی برای حساسیت وجود ندارد، اما می‌توان علائم و نشانه ‌های آلرژی را مدیریت کرد. بهترین راه برای مقابله با آلرژی، جلوگیری از مصرف آلرژن‌ها است.

برای درمان برخی از حساسیت‌ ها پزشک ممکن است داروهایی از جمله آنتی هیستامین ‌ها، قطره ‌های چشمی و اسپری بینی تجویز کند (بسیاری از این‌ داروها بدون نسخه نیز در دسترس هستند.). پزشک در برخی موارد، شات ‌های آلرژی allergy shot که شکلی از درمان موسوم به ایمونو تراپی immunotherapy (درمان ایمنی) است را تجویز می‌کند. شات در لغت به معنای تزریق آمپول است. هر شات آلرژی حاوی مقدار اندکی ماده یا مواد خاص است که سبب شعله‌ وری واکنش‌ های آلرژیک شده اند. این مواد آلرژن allergen نامیده می‌شوند.

شات آلرژی حاوی مقدار کافی آلرژن برای تحریک دستگاه ایمنی است ولی این مقدار آنقدر نیست که سبب بروز واکنش کامل آلرژی شود. با گذشت زمان، پزشک مقدار آلرژن ‌ها را در هر تزریق (شات آلرژی) افزایش خواهد داد. این کار کمک می‌کند تا بدن به آلرژن‌ها عادت کند و حساسیت زدایی انجام شود. به این ترتیب، حالت تحمل در دستگاه ایمنی بدن نسبت به آلرژن ‌ها ایجاد خواهد شد و نشانه ‌های آلرژی با گذشت زمان کاهش خواهد یافت. این واکسن های آلرژیک تنها برای حساسیت ‌هایی مانند گرد و غبار، قارچ، گرده، حیوانات و نیش حشرات مفید هستند. این نوع درمان برای حساسیت غذایی تجویز نمی‌شود.

بیشتر بخوانید:

حساسیت صبحگاهی و علل آن

با ضد حساسیت خانگی انواع آلرژی را نابود کنید!

علت و درمان حساسیت چشم به نور

گردآوری توسط بخش سلامت

مجله دلگرم