تشخیص و علائم بیماری کزار و راه انتقال آن
علائم و نحوه درمان کزاز
کُزاز یا تتانوس ( Tetanus) نوعی بیماری عفونی است که به سبب سم باکتری بیهوازی گرم مثبت کلوستریدیوم تتانی پدید میآید و به دلیل انقباضهای دردناک دایمی ماهیچههای اسکلتی و حملات مشخص است. باکتری کلوستریدیوم تتانی در گرد و خاک قالی که به وسیله کفش آلوده میشود و مخصوصاً در خاک مزارع و باغچهها و کوچهها و اصطبلها یافت میشود و از طریق زخم به بدن راه مییابد.با دلگرم همراه باشید تا در مورد بیماری کزار بیشتر بدانید.
علایم بیماری کزار
علایم اولیه بیماری کزاز ناراحتی و بیخوابی است. به زودی عضلات فک و زبان تشنج پیدا میکند و بیمار قدرت باز کردن دهان را برای حرف زدن نداشته و جویدن غیر ممکن میشود. به دنبال تشنج عضلات فک و زبان ، عضلات سر و صورت ، گردن ، ساعد ، دست و پا و بالاخره کمر نیز متشنج میشود. تشنج عضلات صورت سبب پیدایش قیافه خندان به نام لبخند کزازی و تشنج عضلات کمر موجب خمیدگی آن به جلو میشود. این تشنجات دردناک هستند. تب مختصر در حدود 38 درجه است.
بیماری کزاز از چند روز تا چند هفته طول میکشد و بالاخره تشنج عضلات تنفس باعث مرگ بیمار میشود. معالجه با سرم ضد کزاز در صورتی موثر است که سم میکروب به سلولهای عصبی نرسیده باشد. بعلاوه عضلات قفسه سینه ، شکم و پشت نیز ممکن است دچار گرفتگی شوند. گرفتگی شدید عضلات تنفسی منجربه تنفس مشکل برای بیماران میگردد. علائم و نشانههای کزاز در هر زمانی ( چند روز تا چند هفته ) بعد از صدمه ظاهر میشوند. دوره نهفتگی برای این بیماری بین 5 روز تا 15هفته میباشد. میانگین دوره نهفتگی 7 روز میباشد.
علل بیماری کزار
باکتریها (کلستریدیوم تتانی) که تقریبا همه جا ، بویژه در خاک ، کود و گرد و غبار وجود دارند. باکتریها ممکن است از طریق هر گونه شکاف در پوست از جمله سوختگیها یا زخمهای سوراخ شده وارد شوند. سموم حاصل از باکتریها به اعصابی میروند که انقباض عضلات را کنترل میکنند و باعث اسپاسم عضلانی و تشنج میگردند.
چه کسانی بیشتر در معرض خطرند؟
بیماری کزاز اغلب گروههایی از جامعه که سر و کارشان با خاک و فلزات آلوده است از جمله کشاورزان و آهنگران را تهدید میکند.همچنین نوزادانی که هنگام تولد، بند ناف شان با اشیای آلوده و بدون ضد عفونی کردن بریده میشود، امکان ابتلای آن ها به این بیماری وجود دارد.
چه زمانی به درمان نیازمندیم ؟
- در زخمهای سطحی و تمیز، سابقه واکسیناسیون بیمار بررسی میشود. اگر از آخرین نوبت تزریق واکسن کمتر از 10 سال سپری شده باشد، هیچ اقدامی انجام نمیشود و اگر بیش از 10 سال باشد، واکسن تزریق میشود.
- در زخمهای عمیق و کثیف، اگر سابقه واکسیناسیون بیش از پنج سال باشد، واکسن تزریق میشود.
- به افرادی هم سابقه واکسیناسیون کزاز ندارند یا از وضعیت واکسیناسیون خود مطمئن نیستید، هر نوع زخمی (چه سطحی و چه عمیق) که داشته باشند، بدون استثنا واکسن زده میشود.
غربالگری و تشخیص
پزشک، کزاز را بر اساس معاینه بدنی و نشانه هایی نظیر اسپاسم عضلانی، گرفتگی و درد تشخیص می دهد. تست های آزمایشگاهی عموما در تشخیص کزاز غیر مؤثر هستند.
درمان بیماری کزار
درمان شامل مصرف یک ضد سم نظیر TIG می باشد، هر چند که ضد سم تنها می تواند سموم غیر متصل به بافت عصبی را خنثی نماید.پزشک ممکن است برای مقابله با باکتری کزاز، آنتی بیوتیک خوراکی یا تزریقی تجویز کند.همچنین تجویز واکسن کزاز، از عفونت آینده با کزاز جلوگیری می نماید. عفونت کزاز نیازمند یک دوره طولانی درمان در یک مرکز بهداشتی می باشد. داروهایی جهت آرام بخشی و فلج عضلانی تجویز می شوند که در این صورت شما نیازمند روش های حمایتی از مجاری هوایی می باشید.
در اکثر موارد، بیماری کزاز شدید بوده و علی رغم درمان منجر به مرگ می گردد. مرگ اغلب در اثر انقباض مجاری هوایی، عفونت های تنفسی و اختلال در سیستم عصبی خودکار رخ می دهد. سیستم عصبی خودکار قسمتی از سیستم عصبی است که کنترل عضلات قلبی، عضلات غیر ارادی و غدد را بر عهده دارد. بیماران بهبود یافته از کزاز گاهی به مشکلات روانی مبتلا می شوند و به مشاوره روانپزشکی نیازمند می گردند.
پیشگیری از بیماری کزار
شما از طریق ایمنی بر علیه سم می توانید از کزاز پیشگیری نمایید. اکثر موارد کزاز در افراد غیر ایمن و کسانی که واکسن یادآور کزاز را طی 10 سال گذشته دریافت نکرده اند، رخ می دهد.
تزریق واکسن
واکسن کزاز اغلب به عنوان جزئی از واکسن DPT (دیفتری، کزاز، سیاه سرفه) یا سه گانه به کودکان تزریق می شود. این تزریق فرد را در برابر سه بیماری، دیفتری، سیاه سرفه و کزاز ایمن می کند.آخرین مدل این واکسن شامل دیفتری، شبه سم کزاز و سیاه سرفه بدون سلول (DtaP) می باشد. DtaP شامل پنج دوز می باشد که به طور معمول در بازو یا ران اطفال تزریق می شود. سنین تزریق واکسن عبارتند از: 2 ماهگی، 4 ماهگی، 6 ماهگی، 15 تا 18 ماهگی، 4 تا 6 سالگی.
بزرگسالان باید به طور مرتب هر 10 سال یک بار، یک دوز واکسن یادآور کزاز را تزریق نمایند. در صورت مسافرت های بین المللی (خارج از کشور) بهتر است یک دوز جدید واکسن کزاز تزریق شود. دوز یادآور واکسن کزاز به طور معمول همراه با دوز یادآور واکسن دیفتری به صورت واکسن نوع بالغین یا (Td ) تزریق می شود.ابتلا به کزاز منجر به ایجاد ایمنی در برابر بیماری نمی شود. بنابراین توصیه به واکسیناسیون جهت جلوگیری از عود مجدد بیماری کاملا منطقی به نظر می رسد. اگر دوران کودکی واکسن کزاز را دریافت نکرده اید، به پزشک مراجعه کنید و واکسن نوع بالغین یا Td را تزریق نمایید.
تمیز نگه داشتن زخم
ابتدا زخم را با آب تمیز بشویید. سپس زخم و اطراف آن را با آب و صابون به دقت تمیز نمایید.
توجه به منشا زخم
زخم های ناشی از سوزن یا دیگر برش های عمقی، گزیدگی حیوانات و به ویژه زخم های کثیف، شما را در گروه پر خطر برای ابتلا به عفونت کزاز قرار می دهند. در این صورت پزشک زخم شما را تمیز می نماید و پس از تجویز آنتی بیوتیک، دوز یادآور واکسن کزاز را به شما تزریق می نماید.
مصرف آنتی بیوتیک
در مورد هر زخم شدیدی با پزشک مشورت کنید تا مشخص شود آیا به مصرف آنتی بیوتیک نیازی هست یا نه.بعد از شستن و تمیز کردن زخم، یک لایه از آنتی بیوتیک هایی ( کرم یا پماد) نظیر نئوسپورین یا پلی سپورین را بر روی زخم قرار دهید. این آنتی بیوتیک ها بهبود زخم را تسریع نمی کنند، اما با مهار رشد باکتری ها و ایجاد مصونیت، بدن را در ترمیم زخم یاری می نمایند. برخی اجزای این پمادها باعث ایجاد لکه های پوستی خفیف می شوند. در صورت بروز لکه های پوستی، مصرف پماد را متوقف سازید.
پانسمان زخم
در معرض هوا بودن زخم به بهبودی آن کمک می نماید، اما پانسمان، زخم را تمیز نگه می دارد و از ایجاد عفونت های مضر جلوگیری می کند. تاول های تخلیه شده باید تا زمان بهبودی پانسمان شوند.پانسمان باید روزانه و در صورت مرطوب بودن، سریع تر تعویض شود. در صورت حساسیت به برخی از باندها و چسب ها، از گاز استریل و چسب های کاغذی استفاده کنید.
ایمنی و مقابله در برابر کزاز
ایمنی از لحاظ سنی وجود ندارد مگر اینکه قبلاً واکسیناسیون صورت گرفته باشد. در ابتلا به کزاز مقدار زهری که باعث ایمنی می شود، بیش از مقدار کشنده آن است. لذا بهتر است که حتماً واکسیناسیون انجام گیرد.ایمنی دسته جمعی هیچ تاثیری در برابر کزاز ندارد.
عوامل محیطی بیماری کزاز
کزاز عمدتاً یک بیماری زیست محیطی است بصورت تک گیر در افراد نا ایمن ایجاد می گردد و در مناطق گرمسیری و زراعی و در تابستان شایعتر است. رعایت بهداشت فردی و واکسیناسیون در جلوگیری از ابتلا، حرف نخست را می زند.شایع ترین نوع کزاز، کزاز دوره نوزادی است.
راه انتقال کزاز
آلودگی به کزازاز راه هر نوع گزیدگی، خراش و زخم که آلوده به خاک آلوده به اسپور کزاز شود، بوجود می آید.
علائم و نشانه های بالینی بیماری کزاز :
- دوره کمون معمولاً تا 14-1 روز بعد از پیدایش زخم و کاهش هفته ها و ماه ها بعد از آن طول می کشد.
- این بیماری می تواند به سه شکل نئوناتال، ژنیرالیزه و فوکال مشخص شود.
- شایع ترین علامت زودرس بیماری کزاز سفتی فک یا تریسموس است. بعد از آن دیسفاژی، سفتی گردن، شانه و پشت و بعد سایر عضلات می باشد.
- انقباض عضلات صورت، باعث ایجاد حالتی می شود که اصطلاحاً خنده شیطانی نام دارد.
- در برخی موارد تشنجات عمومی بروز می نماید. سیانوز، خفگی بدلیل اسپاسم عضلات ژنرالیزه بروز می کند. تب گاهی وجود دارد ولی بیمار هوشیار است. افزایش فشار خون، تاکیکاردی، عرق زیاد و آریتمی که از علائم وخیم بیماری کزاز هستند.
پیشگیری از ابتلا به کزاز
برای واکسیناسیون فعال دو نوع واکسن مختلط و تک ظرفیتی وجود دارد. در نوع مختلط که به همراه واکسن دیفتری و میکروب کشته شده سیاه سرفه داده می شود. به صورت سه گانه به شیرخواران داده می شود. سه تزریق اولیه با فاصله هفته و سه نوبت یادآور در سن 15 ماهگی، 6 سالگی و 16-14 سالگی توصیه می شود و پس از آن هر 10 سال یکبار توصیه می شود.در موارد سن بیشتر از 6 سال از واکسن دوگانه به جای سه گانه استفاده می شود.در نوع تک ظرفیتی توکسوئید تخلیص شده کزاز است که ایمنی پایدارتری می دهد. دوره اولیه واکسن با دو تزریق با فواصل 2-1 ماه انجام می شود و تزریق یادآور یک سال بعد و یادآور دوم 5 سال بعد تزریق می شود.
پیشگیری از کزاز نوزادان
در زنان باردار غیر ایمن دو تزریق با فاصله یک ماه انجام شود. اولین تزریق هر چه زودتر و دومین تزریق با فاصله یک ماه و حتماً 3 ماه قبل از زایمان باشد.در موارد سابقه ایمنی قبلی فقط یک تزریق که آن هم بهتر است حتماً تا 15 روز قبل از زایمان باشد، در غیر اینصورت نمی توان به ایمنی آن اعتماد کرد.
نکاتی در مورد بیماری کزاز :
- در کزاز هیچ بیماری به دلیل کزاز تب نمی کند در صورت وجود تب باید به پنمونی شک کرد.
- شایعترین علت مرگ در این بیماری پنمونی است.
- در شروع بیماری علائم سمپاتیک دیده نمی شود.
- فقط در 2 درصد موارد هیچ زخم مشخصی در این بیماری وجود ندارد.
- در این بیماری دهان می خندد و چشم ها گریه می کند (لبخند شیطانی)
- این بیماری تنها بیمای است که پس از بهبود باز نیاز به واکسیناسیون دارد.
بیماری کزاز موضوع این بخش از اسان طب بود. امیدواریم از اطلاعاتی که در این قسمت درباره این بیماری تقدیمتان کردیم بهره مند شده باشید. علت ابتلا به کزاز و پیشگیری از ان جزو مباحثی بود که در این قسمت درباره ان اطلاعاتی را بیان کردیم.
خواهشمنديم اگر سوال يا نکتهاي براي مطلب علائم و نحوه درمان
کزاز در ذهن شما باقي مانده است، آنرا در قسمت نظرات با ما و ساير کاربران به اشتراک بگذاريد.
مجله اینترنتی دلگرم
مرجان امینی